Náttúrufræðingurinn - 1944, Síða 36

90
NÁ'J'TÚ RUFRÆÐINGURINN
holtasóley, melskriðnablóm, lyfjagras, lokasjóðsbróðir, jakobs-
íifill og undafíflar. Sviplíkur þessu er gróðurinn víða í Skapt-
áreldaliraununum, nema þar sem vatnsflæði eða aðrar sérstæðar
ástæður eru. Eflir hamfarir Skaptáréldanna 1783, liefir hraunið
verið alger eyðimörk, svört og úfin, ógurleg á að iíta. En svo stóð
ekki lengi. Fór brátl að færast líf í auðnina. Vindarnir báru
mold og sandryk ofan af fjöllum og úr nærsveitum út á braun-
ltreiðuna. Ilraunið er gljúpt, fullt af holum, gjólum, gjám og
liraunbbiðrum. Moldin og sandurinn sellusl að í skjólinu og
mynduðu vísi að nýjum jarðvegi. Gró og fræ komu lika 1‘Ijúg-
andi á vængjum vindanna og með fuglum. Hinar liarðgerðu
jurtadeildir, flétturnar (skófirnar) og mosarnir, náðu fyrsl
fólfestu og sóttu fram hlið við lilið. Mosarnir nánui la-nd í liol-
um og braunblöðrum ásamt ýmsum kræklufléttum. Ennþá
nægjusamari eru samt skorpuflélturnar, þær settust jafnvel
að uppi á nyJ)bum og Jiraunbólum og undu vel bag síniun.
úessir framverðir flétturnar eða skófirnar eru undárlegar
lifverur. Þær eru ekki allar þar sem þær eru séðar. Hyer flétta
er í raun og veru tvígild, þ. e. grænþörungur eða Ijlágrænþör-
ungur, sem sveppur er vaxinn ulan um og umlykur með öllu.
Þörungurinn hefir Jtlaðgrænu og nær í kolefni úr ioftinu lianda
sér, en verður lílta að miðla syeppntim, sem vantar Jtlaðgrænu
og verður ella að afla alls malar síns úr moldinni. Ef til vill
lætur sveppurinn eitthvað af mörkum til þörungsins í launa-
skyni, en samt virðist sambýlið einkum sveppnum í hag. Þör-
ungurinn er oft veiklulegur og æxlast lílið, en sveppurinn virð-
ist lieill og liraustur með eðlilegri grómyndun. En livað sem um
það er, þá er bitl víst, að þessar sambýlisverur, féltturnar, eru
flestum jurtum Jiarðgerðari og nægjusamari. Þær vaxa á „beru“
grjótinu, þar sem öðrum gróðri er Jítt lífvænt. i^»ið þekkið
flest ýmsar fléttur, t. d. gulu veggjaskófina á veggjum og' stein-
um, dökku Jitunarskófina, breindýramosann eða tröllagrösin,
maríugrösin gulbvílu og síðast en elvki sízl ldcssuð fjallagrösin.
Manna-fléttan er fræg, siðan Jiún féll af liimnum ofan og bjarg-
aði ísraelsmönnum í eyðimörkinni á dögum Mósesar. Ilún vex
ennþá sums staðar á klettum í lieilum löndum, fýkur í livass-
viðrum og er étin enn þann dag í dag. „Margt er undarlegt í
náttúrunnar ríki“, má með sanni segja. En bverfum nú aftur
þar að, sem frá var horfið i brauninu. Brátt taka að myndast
þófar af grámosa i holum og lægðum. Hann færir óðum út riki
sitt og loks er svo komið að grá og mjúk mosalireiðan setur