Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 27

ÍSLENZKIR FUGLAR III.
135
við vötn, tjarnir og síki, og jalnvel við lygnar ár, á láglendi og í dölum. Algengust
mun hún vera neðan við 100 m hæðarlínuna. Hærra yfir sjó er hún sjaldgæfari, og hér
mun hún hvergi verpa hærra eða eins hátt yfir sjó og við Mývatn (277 m). Mývatn
hefur hér eins og á svo mörgum öðrurn sviðum algerða sérstöðu, því að hvergi hér á
landi er seföndin eins algeng og þar. Er óhætt að fullyrða, að sefandapörin við Mývatn
skipti hundruðum.
Yfirleitt má segja, að seföndin haldi sig aðeins á vötnum og tjörnum með miklum
gróðri og auðugu dýralífi, og þar sem slík skilyrði eru ekki fyrir hendi finnst hún því
ekki. Þetta skýrir að nokkru leyti hina einkennilegu útbreiðslu hennar hér á landi.
Hreiðurgerð sefandarinnar og val hreiðurstaðar er hvort tveggja með nokkuð óvenju-
legum hætti. Hún er senr sé eina tegundin hér á landi, sem býr sér til svonefnd flot-
hreiður. Það er fljótandi dyngja úr rotnandi vatnajurtum, sem oftast er komið fyrir
í þéttum vatnagróðursbreiðum. Oft er hreiðrinu t. d. valinn staður í þéttum og
þroskamiklum gróðri mynduðum af ljósastör, fergin, votasefi, vatnamara eða hor-
blöðku. Er þá undirlagi dyngjunnar lauslega fest við gróðurinn í kring, svo að hún
berist ekki til, en geti þó lyfzt eða sigið með hækkandi eða lækkandi vatnsborði
eða ólgu af völdum stormkviku í vatninu. Við Mývatn er dyngjunni lxka oft komið
fyrir á trjágreinum birkis eða gulvíðis, er slúta út frá lrakka niður i vatnið. Alloft er
dyngjan líka byggð upp frá botni á grunnu vatni, og stundum finnast sefandarhreiður
á mikið til þurrum vatnsbökkum eða í sandi eða möl í fjöru vatna, en líklegt er, að
slík hreiður hafi upphaflega verið gerð, er vatnsstaðan var mun hærri.
Seföndin virðist vera fremur félagslyndur fugl, og er algengt, að mörg pör verpi við
sama vatn. Við Mývatn er þó algengast, að eitt par verpi út af fyrir sig við hvern vog
eða vík, en sums staðar verpa þó allmörg pör saman í byggðum, einkum í þéttum
ljósastararspildum. Eggin eru 4—5, stundum líka 3 eða 6. Nýorpin eru þau ljósbláleit
eða blágrænleit með mjólkurhvítu mjúku og ójöfnu kalklagi yzt, en oft sést þó í blá-
leita grunnlitinn í gegnum eyður í kalklaginu. En bleytan í hreiðrinu og hinar rotn-
andi jurtaleifar lita eggin, svo að þau verða gulleit og að lokum oft dökkbrún. Hér á
landi er varptíminn í júní, þegar vel árar fyrri hluta þess mánaðar. En óunguð egg
finnast þó oft fram eftir öllu sumri, og mun það aðallega stafa af því, að oft misferst
talsvert af hreiðrum og eggjum af völdum storma og breytinga á vatnsborði. Útungun-
artíminn er talin vera 22—25 dagar, og talið er, að um mánuður líði frá því ungarnir
koma úr egginu, unz þeir verða fleygir. Báðir foreldrarnir taka þátt í útunguninni og
hjálpast að við að annast ungana og mata þá. Meðan ungarnir eru litlir synda foreldr-
arnir venjulega með þá á bakinu.
Hér á landi er seföndin að inestu leyti farfugl. Á vorin kemur hún í apríl, oft í
kringum miðjan apríl, en á haustin fer hún seint í september og í október. Á Mývatni
fer henni að fækka í septemberlok, en til fulls fer hún ekki, fyrr en vatnið fer að leggja
fyrir alvöru. Við Norðurland (Húsavík) verður hennar vart á sjó út október og jafnvel
fram i byrjun nóvember, og við Suðvesturland er svolítill slæðingur af sefönd allan
veturinn. Um vetrarheimkynni íslenzku sefandarinnar er að öðru leyti ekki vitað, því
að enn sem komið er hefur aðeins einn merktur fugl náðst erlendis (í Færeyjum).
SUMMARY
Icelandic Birds III. The Slavonian Grebe (Podiceps auritus (L.))
In some parts of Iceland tlie Slavonian grebe can be said to be a fairly common
breeding bird whilst in other parts of the country it is completely lacking. Thus it is