Samvinnan - 01.12.1940, Blaðsíða 3

SAMVINNAN
34. árg. . 10. hefti Ritstjórar: Jónas Jónsson og Guðl. Rósinkranz. 10 hefti á ári. Kr. 2,50 til kaupfélaga
Rvík. desember 1940 Útgefandi: Samband íslenzkra samvinnufélaga. Afgreiðsla: Edduhúsinu . Sími 2323
Samkeppni skapar ófrið og beizkju
Fyrir nokkru stóð í blaði, sem kaupmannastéttin
gefur út, ritgerð um samvinnufélögin og samvinnu-
menn. Þessi grein var full af beizkju og gremju. Höf-
undi hennar fannst þróun samvinnunnar hér á landi
vera orðin til að mjög verulegu leyti fyrir rógburð og
ósannindi. Sá, sem ritaði greinina, virtist hafa verið
svo grunnfær að gera ráð fyrir, að meira en helm-
ingur íslenzku þjóðarinnar hefði á 60 árum byggt
fjölmörg verzlunarfyrirtæki, og sum þeirra hin
stærstu, sem til eru í landinu, reist byggingar og önn-
ur mannvirki, sem kosta margar milljónir og haft
megin forustu um flest þjóðmál í heilan mannsaldur
og samt byggt allt þetta stórfellda starf á lýgi og róg-
burði.
Það er eftirtektarvert, að þeir menn, sem nota ill-
yrði í rökræðum um almenn mál, gera það æfinlega
af því, að þeir hafa annað hvort frámunalega slæm-
an málstað, eða eru alveg sérstaklega illa að sér.
Maður, sem slær fram röksemdalaust, að hann sé
beittur ósannindum eða rógburði, og reynir ekki að
sanna mál sitt, fer æfinlega og undantekningarlaust
með staðlausa stafi.
Kaupmannastéttin íslenzka hefur ekki orðið fyrir
neinu hnjaski. Svo að tekið sé tímabilið síðan 1930,
hefur þessi stétt haft betri aðstöðu heldur en annað
fólk í landinu. Og þessa bættu aðstöðu má kaup-
mannastéttin að verulegu leyti þakka samvinnu-
mönnum, bæði beinlínis og óbeinlínis. Auk þess hafa
samvinnumenn þá, eins og endranær, sýnt þessum
samstarfsmönnum sínum í verkum fulla vinsemd í
daglegri sambúð. í ritgerðum eftir samvinnumenn
eru aldrei hrakyrði og viðvaningslegt orðbragð um
andstæðinga eins og því miður brennur of oft við í
málgögnum kaupmanna og sérstaklega því tímariti,
sem þeir gefa út undir sínu nafni. Það væri þjóðar-
nauðsyn, að kaupmannastéttin hefði við ritstörf
menn, sem gætu gert stéttinni bæði gagn og sóma.
Þegar kreppan hófst, 1930—1931, byrjaöi Sam-
bandið og félagsdeildir þess allar að draga úr inn-
flutningi frá útlöndum, til að varast skuldasöfnun.
Gekk svo í mörg ár. Á sama tíma sótti kaupmanna-
stéttin fast á um að fá sem mestan innflutning frá
útlöndum. Þar sótti hver einstaklingur fram fyrir sig.
Ekki verður sagt, nema um mjög fáa kaupmenn, sem
stilla á sama hátt í hóf um innflutning, eins og sam-
vinnufélögin gerðu af þegnlegum ástæðum.
Þessi hófsemi samvinnufélaganna kom kaupmönn-
um að góðu gagni. Verzlun þeirra óx tiltölulega fram-
úr því, sem verið hafði. Þar að auki varð þegnskap-
ur kaupfélaganna þeim að liði á annan hátt. Eftir
1934 vildu kaupmenn, að innflutningi milli þeirra og
kaupfélaganna væri skipt eftir hlutföllum undanfar-
andi ára, einmitt þess tíma, þegar samvinnumenn
höfðu sem mest sparað innflutning. Þessi krafa kaup-
manna var sannarlega ekki byggð á góðvild eða rétt-
læti.
Samvinnumenn sættu sig við innflutningshömlur
út af þjóðarnauðsyn. Kaupmenn sættu sig aldrei við
þær. Þó græddu þeir á margan hátt á hömlunum.
Kaupfélögin fluttu inn eins lítið og þau gátu. Kaup-
menn fluttu inn eins mikið og þeir gátu. Og allir,
sem áttu vörur, gátu selt þær og grætt á þeim. Ýmsir
kaupmenn áttu afarmiklar gamlar birgðir. Þær seld-
ust nú upp. Lítt seljanlegar gamlar vörur urðu gróða-
lind þeirra, sem áttu. Að lokum kom svo síðasta
sennan um höfðatöluregluna. Samvinnumenn héldu
því fram, að þeir menn, sem á skipulegan hátt vildu
panta sínar eigin vörur, ættu að hafa frelsi til þess.
Kaupmenn neituðu þessu og öll þeirra blöð. Þeir
héldu fram því gagnstæða, að það fólk, sem í byrjun
kreppunnar hefði verzlað við kaupmenn, yrði að
halda því áfram meðan þjóðin yrði að búa við höft.
Á þennan hátt átti að innleiða hreina og beina verzl-
unarþrælkun á íslandi.
Það má telja ámælisvert af samvinnumönnum og
innflutningsnefnd að halda ekki fast við höfðatölu-
regluna. Af hinni gömlu hófsemi samvinnumanna
hafa þeir um nokkur undanfarin ár sætt sig við að
bera á margan hátt skarðan hlut frá borði um vöru-
skiptinguna. Kaupmenn hafa verið aðsúgsmeiri og
fengið meira í sinn hlut. Til lengdar munu samvinnu-
menn ekki una þeim ójafnaði. Kaupmannastéttin
hefur átt góða daga á undangengnum árum og ætti að
viðurkenna það með þakklæti. J. J.
151