Samvinnan - 01.05.1948, Page 15

lykta, hvaða afstöðu hinir íslenzku
fulltrúar hafa til þeirra tekið o. s. frv.
En þetta geta menn því aðeins að
gagni, að þeir þekki markmið banda-
lagsins, grundvallaratriði í skipulagi
þess, starfsreglur þess hinar helztu og
vald þess og valdbeiting. Réttindi og
skyldur þjóðarinnar gagnvart banda-
laginu þurfa menn og auðvitað að
þekkja, eins og áður hefur verið
minnzt á. Þau atriði hefði meira að
segja átt að kynna þjóðinni rækilega,
áður en horfið var að því ráði að ganga
í bandalagið.'Hér ber því allt að sama
brunni, að þjóðinni ber beinlínis
skylda til að kynna sér sent bezt allt,
er lýtur að Sameinuðu þjóðunum og
starfsemi þeirra. Tómlæti: manna í
þeim efnum er hættuleg uppgjöf. Þeir
menn, sem gera vilja sem minnst úr
stofnun og starfsemi Sameinuðu þjóð-
anna, vinna hinu mikilvæga málefni
liið mesta ógagn.“
MARKMIÐ OG
GRUNDVALLARREGLUR.
Einn kafli bókarinnar ljallar um
markmið Sameinuðu þjóðanna og
grundvallarreglur þeirra. í þeim kafla
segir m. a. svo:
„Stofnskrá Sameinuðu þjóðanna
hefst á einskonar stefnuskrá eða al-
mennri greinargerð fyrir þeim aðal
markmiðum, sem hinar sameinuðu
þjóðir vilja vinna að. Þar lýsa Samein-
uðu þjóðirnar því yfir, að þær séu
staðráðnar í að bjarga komandi kvn-
slóðum frá hörmungum styrjalda,
treysta trúna á mannréttindi og mann-
helgi, jafnrétt karla og kvenna og allra
þjóða, hvort sem stórar eru eða smáar,
skapa skilyrði þess, að hægt sé að halda
uppi réttlæti og virðingu fyrir þjóð-
réttarskyldum, stuðla að félagslegum
framförum og bættum lífskjörum við
vaxandi frelsi. Til þess að þetta megi
verða, heita þær Joví að lifa saman í
friði og sýna hver annarri umburðar-
lyndi, sameina mátt sinn til að varð-
veita friðinn í heiminum, tryggja Jjað
með því að játast undir vissar grund-
vallarreglur og stofnun ákveðins skipu-
lags, að vopnavaldi verði ekki beitt,
nema í Jíágu sameiginlegra hagsmuna
og starfrækja alþjóðastofnun til að
efla fjárhagslegar og félagslegar fram-
farir allra Jojóða.
Þessi stefnuskrá lætur vel í eyrum.
Hún boðar uppfyllingu óskadraums
hins hrjáða mannkyns. Hún boðar æ-
varandi frið, jafnrétti, bræðralag og
réttlæti í samskiptum Jojóða. Og hún
flytur mönnum einnig boðskap um
bætt lífskjör og vaxandi frelsi. Þetta
eru jafnvel glæsilegii fyrirheit en hina
víðsýnustu hugsjónamenn hefur
dreymt um. Það er því sannarlega ekki
að undra, þó að menn hafi hvarvetna
hlustað á þennan boðskap með at-
hygli að fögnuði. En Jressi yfirlýsing er
aðeins stefnuskrá. Hún hefur í raun-
inni ekki beina lagalega Jrýðingu, því
að með henni eru ekki lagðar neinar
s'érstakar skyldur á hin einstöku ríki í
bandalaginu. Þó getur þessi yfirlýsing
í innganginum verið til leiðbeiningar
við skýringu á eftirfarandi ákvæðum
stofnskrárinnar. í öllu falli er hún há-
tíðleg stefnulýsing, sem hinar einstöku
þjóðir eru siðferðilega bundnar af.
í 1. gr. stofnskrárinnar er annars
nánar skýrgreint, hver séu markmið
bandalagsins. Eru Jjau talin þar upp í
fjórum liðum, og eru þessi:
1. Að varðveita aljnjóðafrið og öryggi
og gera í því skyni virkar sameigin-
legar ráðstafanir til að koma í veg
fyrir og draga úr hættu á friðrofi. til
að bæla niður árásaraðgerðir eða
annarskonar friðrof og til að koma á
sættum eða annarri friðsamle?ri
lausn milliríkja deilumála eða á-
stands, sem leiða kann til friðrofs,
enda séu þær sættir, sem þannig er
á komið, í samræmi við grundvallar-
reglur réttvísi og þjóðaréttar.
2. Að efla vinsamlega sambúð Jajóða á
milli, er byggð sé á jafnrétti þeirra
og sjálfsákvörðunarrétti.
3. Að koma á al]}jóðasamvinnu um
lausn fjárhags-, félags-, menningar-
og mannúðarmála, og til að stvrkja
og stuðla að virðingu fyrir mann-
réttindum og mannhelgi allra án til-
lits til kynþáttar, kyns, tungu eða
trúarbragða.
4. Að vera miðstöð til þess að samræma
aðgerðir þjóðanna í Jressu skyni.
Öll eru atriði Jjessi mikilvæg, og
framkvæmd þeirra getur haft mikil og
góð áhrif á sambúð Jajóðanna, og á
framtíð þeirra og alls mannkynsins.
En öll miða atriði þessi í rauninni að
hinu sama marki, að því að tryggja
frið og öryggi í heiminum. Það er
kjarninn í markmiði Sameinuðu þjóð-
anna. Það er sá rauði þráður, scm
gengur í gegnum stofnskrá þeirra, bæði
innganginn, fyrstu greinina og önnur
ákvæði hennar. Stofnun Sameinuðu
þjóðanna hvílir á hugsjónunum um
ævarandi frið og öryggi fyrir alla. Það
er fyrst og fremst tilgangur samtak-
anna að gera Jressar hugsjónir að veru-
leika. Þeim tilgangi verður ekki náð
einvörðungu með sameiginlegum
refsiaðgerðum gegn friðrofum og
þeim, er stofna til ófriðarhættu. Glæp-
ir og afbrot koma alltaf öðru hvoru
fyrir, þó að refsing sé við Jreim lögð.
Markmiði Sameinuðu Jrjóðanna verð-
ur því aðeins náð til fullnustu, að hægt
verði að nema burtu orsakir styrjalda,
að hægt verði að koma í veg fyrir Jiað
ástand í þjóðfélögunum, sem oft hefir
orðið undirrót ófriðar. Það er sá sann-
leikur, sem höfundar stofnskrárinnar
hafa í huga, er þeir sömdu 2. og 3. lið
1. gr. stskr. Markmiðið þar er að fjar-
lægja eða koma í veg fyrir ýmsar or-
sakir styrjalda.
í stuttu máli má segja, að markmið
Sameinuðu J^jóðanna sé að tryggja
öllum frið, frelsi og réttlæti og stuðla
að bættum lífskjörum öllum til lianda,
svo að allt fólk, hvar sem er á hnettin-
um, geti lifað mannsæmandi lífi.
í 2. gr. stofnskrárinnar eru settar
fram þær meginreglur, sem bandalag-
ið, og hin einstöku ríki innan þess,
eiga að fylgja í viðleitni sinni til að ná
framangreindum markmiðum.
Sanrkvæmt fyrsta lið 2. greinar bygg-
ist bandalagið á meginregiunni um
fullveldis jafnræði þeirra ríkja, sem í
því eru ('„sovereign equality of all its
members"). Allar hinar sameinuðu
Jrjóðir, hvort sem þær eru fámennar
eða fjölmennar, hvort sem Jrær eru fá-
tækar eða ríkar, og hvort sem þær eiga
yfir að ráða litlum eða miklum her-
styrk, eiga eftir Jressu að njóta Jiess
jafnræðis, sem viðurkennt er að al-
Jrjóðalögum, að öll fullvalda ríki cigi
rétt á. Sennilega á Jrað einnig að felast
í ákvæði þessu, að öll bandalags-ríkin
skuli vera eða teljast fullvalda. Naum-
ast verða Jró öll stofnríki bandalagsins
talin fullvalda í venjulegum skilningi
þess orðs....
Enda þótt jafnræði hinna samein-
uðu Jrjóða sé viðurkennt í stofnskránni
sem grundvallarregla, fer auðvitað
ekki hjá því að áhrif þeirra í banda-
laginu verði misjöfn í framkvæmd-
inni. Samkvæmt eðli málsins hljóta
(Framhald á bls. 2S)
15