Samvinnan - 01.03.1958, Blaðsíða 10

Hörð samkeppni
á benzín- og olíu-
markaði
Svíþjóðar
Sænsk samvinnufélög hafa nú í lang-
an tíma verzlað með benzín og olíur.
Kaupfélögin hófu sölu á ljósaolíu fyrir
mörgum árum og með auknum vélakosti
hafa þau einnig tekið upp benzínsölu.
Eftir 1920 sameinuðust bílaeigendur í
sænskum bæjum um sérstök samvinnu-
félög. Þau hafa verið nefnd Samvinnu-
innkaupastofnanir bíleigenda, og mark-
mið þeirra er að sjá meðlimum fyrir
benzíni, olíum og varahlutum á sam-
vinnugrundvelli. Þessi félög hafa einnig
komið upp viðgerðaverkstæðum fyrir fé-
lagsmenn. Félögin stofnuðu með sér sam-
band árið 1926. Nú eru í þessu sambandi
170 félög, víðsvegar um landið, sem sam-
tals telja 100.000 meðlimi. í upphafi voru
það einkum atvinnubílstjórar, leigubil-
stjórar og vörubílstjórar, sem stóðu að
félögunum og sambandinu. Eigendur
einkabifreiða komu á eftir, enda hafa
þeir ekki minni hagnað en hinir.
Samvinnuinnkaupastofnun bíleigenda
í Stokkhólmi hefur nú með höndum
fjórðung allrar olíu og benzínsölu, þrátt
fyrir samkeppni sex voldugra olíufélaga.
í öðrum bæjum hafa samvinnufélögin
mun meiri sölu.
Enda þótt fyrrnefnd samvinnufélög
hafi með höndum sölu á benzíni og
steinolíu til neytendanna, er sérstakt
samvinnusamband sem sér um innflutn-
inginn á allskonar olíum. Sú stofnun
heitir Samband olíunotenda (Oliekonsu-
menternes Riksförbund, skammstafað
O. K.). Sambandið var stofnað 1945. Það
flytur ekki aðeins inn olíu og olíuafurð-
ir, heldur sér það um dreifingu og rekst-
ur birgðastöðva víðsvegar um landið til
þess að koma vörunni í hendur neytend-
anna á hagkvæmastan hátt.
Nýlega keypti O. K. tvö olíuskip ámóta
á stærð og Hamrafell. Þá átti samband-
ið fyrir eitt skip (9.800 lestir). Á þessu
Samband olíunotenda í Svíþjóð á stórar
olíubirgðastöðvar víðsvegar um landið.
eða næsta ári bætist við í flotann nýtt
olíuskip (24.500 lestir). Þá er olíuskipa-
floti sambandsins samtals orðinn 67.000
lestir. Þegar því marki er náð, standa
vonir til að hægt verði að flytja inn ár-
lega eina milljón lesta. Sem stendur sel-
ur O. K. 11% af innfluttri olíu til Sví-
þjóðar.
Þýðing samvinnusamtakanna á þess-
um vettvangi kom fyrst í ljós árið 1945.
Ríkisstjórnin skipaði þá fimm manna
nefnd til að athuga, hvort ráðlegt væri
að stofna til ríkiseinkasölu. Þrír nefnd-
armanna voru því fylgjandi, en tveir á
móti.
Mikil andstaða varð gegn ríkiseinka-
sölu á olíu og olíuafurðum. Sú andstaða
birtist í blöðum og var rædd á opinber-
um samkomum. I þessari andstöðu
gegndu samvinnufélögin þýðingarmiklu
hlutverki og niðurstöður nefndarinnar
mættu almennt mikilli mótspyrnu. Sam-
vinnumenn lögðu áherzlu á, að ríkis-
einkasala, sem ekki gæti haft áhrif á
verð hráolíunnar, hlyti að vera dauða-
dæmd. Þeir álitu eins og allir samvinnu-
menn, að samvinnurekstur væri það
eina hugsanlega til að lækka verð á olí-
um og benzíni.
Þróun síðustu ára í Svíþjóð hefur sýnt,
að ákvörðun ríkisstjórnarinnar um að
stofna ekki til ríkiseinkasölu á olíu, var
á rökum byggð. Verð á ýmsum teg-
undum olíu hefur ekki hækkað nema
sem svarar hækkuðum kostnaði. O. K.,
samband olíunotenda, á hér stærstan
hlut að máli. Það hefur orðið mikils ráð-
andi um verðlagið og verð á olíu og ben-
zíni er að frátöldum opinberum gjöldum
lægra í Sviþjóð en flestum löndum í
Evrópu.
Þannig leið sumarið í þögn.
Unnur hafði ekki ráðið sig lengur en
til haustsins í Urð. Kjartan hafði verið
að vona, að hún breytti fyrirætlun sinni
um að fara, en hann fékk aldrei tækifæri
til að tala út um málin við hana. Og svo
einn góðan veðurdag fór hún að ganga
frá dóti sínu. Að aflíðandi hádegi kom —
Finnur á Bergi með lausan hest handa
henni. Kjartan gerði sér eitthvað til er-
indis burt frá bænum á meðan hann var
staddur þar, og svo fór, að Unnur gat
ekki kvatt hann. sagðist „biðja kærlega
að heilsa honum Kjartani með þakklæti
fyrir samveruna.“ Síðan riðu þau úr
hlaði.
En þegar Kjartan kom heim litlu síðar
frétti hann af tali heimilisfólksins, að
hún ætlaði að dveljast á Bergi um vetur-
inn.
Iiann hafði tapað.
Finnur hafði orðið honum yfirsterkari.
Og hatrið til Finns magnaðist í huga
hans. En aldrei sagði hann eitt orð um
það, sem kvaldi hann.
Stundum hélt hann, að hann væri að
verða brjálaður. Samfara hatrinu til
Finns tók hann líka að hata Unni. Hata
hana um leið og hann saknaði hennar.
Hann hafði aldrei grunað, að hún væri
þannig. Það væri líklega bezt, að hann
gerði sér ferð á hendur að Bergi og dræpí
þau bæði og sjálfan sig á eftir. Þá myndi
fólk fá eitthvað til þess að tala um.
Enda þótt Unnur væri komin að Bergi,
lagði Finnur ekki niður heimsóknir sínar
að Urð. En nú gat Kjartan ekki þolað
að sjá fornvin sinn framar. Hann læddist
ætíð burt frá bænum, er hann sá til Finns.
Hann gat ekki bannað Finni að koma,
enda var hann ekki húsbóndi í Urð, og
hefði heldur aldrei getað sagt þau orð,
sem til þess þurfti. En nú bættist ofan
á áhyggjur hans að þurfa alltaf að gæta
að því, hvort Finnur væri nú ekki að
koma. Faðir hans spurði hann eitt sinn,
hvernig á því stæði, að hann virtist forð-
ast Finn. Gamli maðurinn hafði áhyggjur
af Kjartani. Hann sá, að eitthvað var að
honum, en þar sem hann var fátalaður í
verunni, gat hann ekki gengið á hann og
krafið hann sagna. Kjartan vann eins og
víkingur og faðir hans var orðinn smeyk-
ur um, að hann myndi alveg ganga fram
af sér.
Og brátt gerðust þeir hlutir, sem fæsta
mjmdi hafa órað fyrir.
Stjórnmálafundur var haldinn í þing-
húsi sveitarinnar um veturnæturnar. Þar
vakti það mesta eftirtekt. að Kjartan
reis upp og hélt stórorða ræðu á móti
þeim stjórnmálasamtökum, sem þeir
Finnur höfðu fylgt fast allt fram að
þessu. í ræðunni réðst hann á Finn, sem
hafði talað næst á undan, og sparaði ekki
röksemdirnar fyrir því, hvílíkir dauðans
bjálfar þeir menn væru, sem töluðu svip-
að og Finnur hefði gert.
Finnur reis ekki upp til andsvara. Hon-
um brá svo við þetta, að hann reis þeg-
ar úr sæti sínu, sótti hest sinn og fór
samstundis heim til sín. Þá þóttust menn
hafa séð bros á vörum Kjartans, en það
var orðið næsta sjaldgæft. Hann hrósaði
sigri. Hví skyldu menn, sem ekki voru
vinir lengur, vera að basla við að vera
sammála um stjórnmálin?
Eftir þetta lagði Finnur alveg niður
komur sínar að Urð. —
(Niðurlag í nœsta blaði.)
10 SAMVINNAN