Samvinnan - 01.11.1963, Qupperneq 7

Víða í bandarískum skólum reka nemendur — undir leiðsögn
kennaranna — eigin sparisjóði með samvinnusniði, og venjast
þannig þegar í æsku á ráðdeild og sparsemi. — Myndin er tekin
í barnaskóla í Milwaukee, Wisconsin.
skipti. Frá 1890 til 1921 þand-
ist samvinnuverzlun mjög út
að eigin frumkvæði, og mörg
þeirra félaga er stofnuð voru
á þessu tímabili, gátu státað
af frekari framþróun um
næstu áratugi. Mikil framför
var það er vísindastofnun sam-
vinnumanna, The American
Institute of Cooperation, var
sett á stofn árið 1925, en það
er fræðslustöð, sem meðal
annars veitir kennslu og út-
breiðir þekkingu á samvinnu-
háttum í landbúnaði. Alrikis-
ráð samvinnufélaga bænda, er
stofnað var 1929, kemur fram
fyrir hönd félaganna í málum
þeim er snerta alla heildina.
Þá hafa og verið stofnsett
alríkisfélög í sérstökum fram-
leiðslugreinum, sem hafa á
hendi umboð fyrir ótal sölufé-
lög sinnar tegundar. Sem dæmi
má nefna Samband mjólkur-
framleiðenda, stofnað 1916, og
Samvinnusamband kornyrkju-
manna, stofnað 1939.
Eftir því sem framleiðsla
margfaldaðist sökum vísinda-
legra búnaðarhátta og færði
á markaðinn fjölbreyttari vör-
ur, heimtuðu bændur síaukna
þjónustu samvinnufélaganna.
í lok fyrsta fjórðungs þessarar
aldar, voru samvinnufélögin
orðin víðkunnur viðskiptaaðili
og höfuðviðfangsefni þeirra
var vörusala. Heildsölu á verzl-
unarvöru í stórum stíl reyndu
þau fyrst í Kaliforníu og
breiddist hún fljótlega út um
allt landið. Var það einkum
sala á baðmull, korni og bú-
peningi. Frá Kaliforníu er og
runnin hugmynd af afurða-
sölusamningum, flokkun og
mati, svo og sjóðmyndun af á-
góða eftir flokkun og fjöl-
breytni. Þessi atriði stórbættu
afurðasöluna — en að því tak-
marki höfðu bændur árangurs-
laust stefnt að í heila öld.
Þegar bændur fengu reynslu
af samvinnusölunni, þóttust
þeir sjá, að þessir viðskipta-
hættir myndu og duga vel á
öðrum sviðum. Þeir sneru sér
til samvinnufélaganna um
kaup á nauðsynjavöru og aðra
viðskiptaþjónustu í von um að
framleiðslu þeirra væri það
hagkvæmt. Fóðurvörur, áburð-
ur, olíur og útsæði urðu æ
meiri kostnaðarliðir á nýtízku
bændabýlum og þeir komust
fljótlega að því, að þessar vörur
útveguðu samvinnufélögin þeim
á lægra verði en aðrir. Gerðist
nú hvort tveggja í senn: Sam-
vinnufélög þau er önnuðust
sölu á mjólkurafurðum, kjúkl-
ingum og ávöxtum juku í stór-
um stíl þjónustu sína við að
koma afurðunum til neytenda,
og félög þau, stærri og smærri,
er seldu bændum nauðsynjar,
tóku að hreinsa olíur og fram-
leiða fóðurvörur og áburð, sem
sagt þau tóku að beina starf-
semi sinni að vinnslu úr hrá-
efnum. Samvinnufélögin voru
fyrst til að skapa þá megin-
reglu, að sjá bændum fyrir fóð-
urvörum, áburði og öðrum
nauðsynjum með því að vinna
vörurnar sjálf, til að mæta
þörfum þeirra.
1 fyrstunni voru samvinnufé-
lög bænda háð lögum alríkis-
ins. En brátt kom í ljós, að
þörf var á sérstakri löggjöf. f
Wisconsinríki var stofnun
heildsölusamvinnufélaga lög-
leyfð árið 1911. Á næstu fimm-
tán árum voru svipuð lög sam-
þykkt í öllum ríkjum Banda-
ríkjanna nema einu. Með Cap-
per-Volstead lögunum frá 1922,
sem eru alríkislög, var bænd-
um veittur réttur til meðferðar
og sölu á afurðum sínum, með
því skilyrði að félög hefðu það
með höndum, er gættu gagn-
kvæmra hagsmuna aðila og
væru háð gildandi reglum. Af-
urðasölulög landbúnaðarins frá
1929 mæltu fyrir um stofnun
búnaðarráðs er hefði til um-
ráða 500 milljón dollara sjóð,
sem nota skyldi í þágu afurða-
sölu samvinnufélaga. Hér voru
samvinnufélögin viðurkennd
sem mikilvægur aðili að með-
ferð landbúnaðarmála, í fyrsta
skipti í sögunni.
Ríkisstjórnin sýndi ýmsum
þessara félaga þá vinsemd, að
veita þeim lán til að auðvelda
skiptingu ágóðafjár. Auk þess
sem búnaðarráð studdi sam-
vinnufélögin í fjárhagserfið-
leikum þeirra á krepputímun-
um, veitti það þeim einnig að-
stoð við stofnun stórra heild-
sölufélaga. Þegar Samband
búnaðarbankanna var stofnað
Framhald á bls. 30.
Bandariskir samvinnumenn eru nýtízkulegir sem aðrir þar
vestra. Þessa rafmagnsaflstöð hafa þeir reist við Elk River í
Minnesota. Er hún knúin með kjarnorku — eitt dæmi af
mörgum um friðsamlega hagnýtingu Bandarikjamanna á því
ægiafli.
SAMVINNAN 7