Samvinnan - 01.11.1963, Blaðsíða 15

DRAUMAR RÆTAST
Flóttinn frá ...
Pramhald af bls. 8.
kergja og sparsemi voru ekki
lengur að neinu metnar,
]jráði að losna undan slíkri
byrði. Það var einföldust
lausn að gefast upp og fela
öðru og ægjandi valdi forsjá
sína og framtíð.
Á þennan hátt hófst hið
„autoritæra“ þjóðfélagskerfi
Þýzkalands og annarra Evr-
ópulanda. Sálfræðilega var
það mögnun sjálfsvitundar
og sjálfstæðis einstaklings-
ins, er hann hvarf inn í
stóra heild, sem hlaut vax-
andi áhrifamagn og sann-
færingarþunga. Raunveru-
lega var það aftur á móti
útþurrkun sjálfstæðs vilja,
glötun í hópsál, sem stjórnað
var af foringjanum, hinum
sterkasta, sem elskaði og
dáði máttinn, en hataði og
fyrirleit allt, sem var minni
máttar, allt viðkvæmt og
veikt.
Slíkan flótta frá frelsinu
er ekki hægt að stöðva, ef
frelsið skapar hinum mátt-
armeiri forréttindi og til-
gangur þess og takmark
verður að kúga og lítillækka
eða skerða hlut og minnka.
Frá slíku frelsi munu menn
ævinlega flýja til öfgastefna,
sem fela í sér afnám þess.
IV.
En flóttinn frá frelsinu
getur líka tekið aðra stefnu,
þar sem frelsið býður ekki
upp á neina slíka ógnun. —
Þannig er því varið í lýð-
ræðissamfélögum Vestur-
landa, hinum svokölluðu vel-
ferðarríkjum. — Þar verður
einnig vart flótta frá frels-
inu.
Ástæðurnar til þessa flótta
eru allt aðrar. Aðalástæðan
er sá vandi, sem frelsið
leggur einstaklingunum á
herðar. Vandinn mikli felst
hins vegar í því að hafa
sjálfstæðan vilja og sjálf-
stæðar skoðanir. í frelsinu
er fólgin krafa að vera per-
sónuleiki. Til þess er ætlast,
af hverjum einstaklingi, að
hann eða hún tjái sig í þjóð-
félaginu, ekki til að niður-
brjóta það og valda truflun
og erfiðleikum (eins og sá,
sem hrifsa vill til sín sem
mestan skerf án tillits til
annarra) heldur eins og sá,
sem vill gefa samfélaginu
af hæfni sinni bæði líkam-
legri og andlegri og verða á
þann hátt skapandi aðilji í
mótun og framþróun.
Það eru aðeins velferðar-
ríki Vesturlanda, sem skap-
að hafa þegnum sínum slíka
aðstöðu. Þar með er hafinn
algerlega nýr þáttur í þró-
unarsögu mannkynsins. En
slík þáttaskil hafa að sjálf-
sögðu hinn mesta vanda í
för með sér. Slík aðstaða fel-
ur í sér meiri ábyrgð en lögð
hefur verið á herðar nokk-
urri kynslóð fyrr.
Vandinn að skapa með sér
persónuleika er ótrúlega
mikill. Þetta hafa Vestur-
landaþjóðirnar fengið að
reyna nú þegar og munu
verða þess varar með vax-
andi þunga á næstu áratug-
um.
Frá þessum vanda vilja
menn því næsta eðlilega
flýja. Og flóttinn er í sjálfu
sér ofur einfaldur og tæki-
færin til hans hvarvetna. —
Flóttinn frá frelsinu í vel-
ferðarríkjum Vesturlanda er
að skapa nýja manngerð,
hina „automatisku“, mann-
gerð með viðbrögðum sjálf-
salanna. Einkennin eru af-
sölun eigin persónuleika. í
stað hans koma skoðanir,
hugmyndir, vilji og þrár
annarra. Eru þessar að-
fengnu hugsanir og tilfinn-
ingar látnar í ljósi eftir því
sem við á hverju sinni og án
dýpri snertingar eða per-
sónulegra tengsla.
Augljóst er, að ótrúlega
mikið af áróðri, auglýsing-
um, boðun kenninga og hug-
mynda er á Vesturlöndum í
dag miðað við viðbrögð og
þarfir þessarar manngerðar.
Furðu oft er að því stefnt að
sljóvga dómgreind og skapa
uppgjafarhneigð, sem leiðir
til þægilegrar nautnar.
Af engu stendur lýðræðis-
skipulagi Vesturlanda og
framþróun mannkynsins
meiri ógn í dag en þessum
flótta frá frelsinu, sem ger-
ist æ augljósari í mörgum
Laugardaginn 31. ágúst sl.
rættist einn af gömlum
draumum samvinnumanna á
íslandi. Þann dag tók til
starfa í Bankastræti 7 í
Reykj avík Samvinnubanki
íslands.
Langt er síðan leiðtogum
samvinnufélaganna hér á
landi var Ijóst, að samkvæmt
eðlilegri þróun og vexti sam-
vinnuhreyfingarinnar, hlyti
fyrr eða síðar að koma að
því, að samvinnumenn stofn-
uðu sinn eiginn banka. Hin-
ar ýmsu stéttir og starfs-
greinar þjóðarbúsins höfðu
eignast banka, sem við þær
eru kenndir, sjávarútvegur-
inn, landbúnaður, iðnaður-
inn og einkaverzlunin. Þótt
enginn þessi banki leysi að
fullu lánsfjárþörf þeirrar
starfsgreinar, sem hann er
kenndur við, hefur þó stofn-
un þeirra og tilvera þótt
sjálfsagt mál. Svo hlaut
löndum. Takist ekki að
stöðva hann í tíma og vekja
af dásvefni andvaraleysisins,
getur það táknað skipbrot
fegurstu drauma mannkyns-
einnig að fara um sam-
vinnufélögin, þar sem þau
hafa notið frelsis og réttinda
til vaxtar og þroska.
Heillavænlegt spor í þessa
átt var það, þegar Sam-
vinnusparisjóðurinn var
stofnaður, 1954. Eftir 9 ára
starf hans hefur nú Sam-
vinnubankinn tekið við öll-
um skyldum og réttindum
Samvinnusparisjóðsins og
hafið starf sitt í ágætum
húsakynnum í Bankastræti.
Samvinnusparisj óðurinn
óx og dafnaði með eðlilegum
og ágætum hætti undir
st j órn hinna mætustu
manna, þeirra hinna sömu
og nú stjórna Samvinnu-
bankanum. Fjölmargir sam-
vinnumenn skildu, að sams
konar samhugur, félags-
hyggja og samstaða sem
staðið hefur að baki kaup-
félaganna og Sambandsins,
Framhald á bls. 27.
ins. Afleiðingarnar yrðu
frelsissvifting með valdatöku
öfgastefna til hægri eða
vinstri.
Guðmundur Sveinsson.
Vel er vandað til húsakynna Samvinnubankans, eins og myndin,
sem tekin er í afgreiðslusalnum á neðri hæðinni, ber með sér.
SAMVINNAN 15