Samvinnan


Samvinnan - 01.03.1965, Blaðsíða 19

Samvinnan - 01.03.1965, Blaðsíða 19
Minningarkirkja að Ljósavatni Kristján Jónsson í íslendingabók Ara fróða, fyrstu bókinni sem rituð var á íslenzku, er að finna fyrstu þingræðuna á Alþingi, sem rituð hefur verið og sett á bók. Það er ræðan, sem Þor- geir lögsögumaður og goði á Ljósavatni hélt að Lög- bergi sumarið 1000, er kristni var í lög tekin á landi hér. Síðan hafa margar snjall- ar ræður verið fluttar á Al- þingi, en fáar styttri en ræða Ljósvetningagoðans né á- hrifameiri, því samkvæmt frásögn Ara réði hún úrslit- um um það að ríkustu höfð- ingjar þjóðarinnar brutu od l af oflæti sínu og féllust á að láta heilbrigða skynsemi í stað aflsmunar ráða úrslit- um á örlagastundu. Eftir að hafa rakið efni fyrri hluta ræðunnar, segir Ari að svo hafi Þorgeiri mælzt að lokum: „En nú þykkir mér þat ráð, at vér látim ok eigi þá ráða er mest vilja í gegn gangast, ok miðlum svá mál á milli þeira, at hvárirtveggju hafi nakkvat síns máls, ok höfum allir ein lög ok einn sið. Þat mun verða satt, er vér slít- um í sundr lögin, at vér munum slíta ok friðinn.“ Hér er spaklega mælt og drengilega. Og væri þá margt betur með þjóðinni, ef þann veg hefði oftar mælt verið á Alþingi bæði fyrr og síð- ar. Því rifja ég þetta upp, að einn minna góðu en gengnu vina, Kristján Jónsson f. bóndi í Fremstafelli, sem all- an sinn aldur ól í nágrenni hins forna höfuðbóls Ljósa- vatns, gaf skömmu fyrir dauða sinn fjárhæð — 10 þús. krónur — í nafni þeirra hjónanna og skyldi gjöfin vera fyrsti vísir að sjóði til þess að reisa á Ljósavatni minningarkirkju um kristni- tökuna á Alþingi og þann þátt, sem Ljósvetningagoð- inn átti í því að það mikla örlagaspor í lífi og sögu þjóðarinnar var stigið. Sú kirkja á að verða fullgjör árið 2000. Kristján bóndi í Fremsta- íelli var í senn hugsjóna- maður og sjáandi, sann- skyggn á framtíðina og var sem hann vissi af sjálfum sér með einhverjum hætti hvað koma ætti og k.oma hlyti, þegar fylling tímans væri fyrir hendi. Að því leyti átti hann eitthvað skylt við Ljósvetningagoðann, sem sá fyrir hvert straumurinn hlaut að falla í þjóðlífinu og færði að því þau sterku og skýru rök, sem menn verða að beygja sig fyrir. Bóndinn í Fremstafelli kom fyrstur manna auga á þá sjálfsögðu kröfu tímans og sögunnar, að kristnitök- unnar eigi sérstaklega að minnast heima á setri Ljós- vetningagoðans. Annað væri ekki sæmandi söguþjóðinni. Og hann kaus að minna á þetta með drengilegu verki án yfirlætis eða orðagjálfurs. Og þessa stuttu ræðu bónd- ans þar sem hann lætur verk- ið tala, hygg ég að allir hugs- andi menn, hvort heldur eru Þingeyingar eða aðrir, skilji og finni, að það er jafn sjálfsagður hlutur að þess- ari minningarkirkju verði komið upp, eins og það aö sólin rísi á morgun. Um svo augljóst mál er öldungis ó- þarft að ræða, það ber rökin í sjálfu sér. Okkar hlutur er aðeins sá að sjá um fram- kvæmdina og afla þess fjár, sem til hennar þarf. Og engum kemur til hug- ar að slikt lítilræði sé þjóð- inni ofvaxið nú. Henni mun- ar bókstaflega ekkert um það. Skipulagsskrá Minningar- kirkjusjóðsins er þegar sam- in og staðfest. Biskupsskrif- stofan veitir framlögum til hans fúslega viðtöku, enda mun biskup vera formaður sjóðsstjórnarinnar. Er þá eftir nokkru að bíða? Er ekki bezt að hefjast þegar handa um að efla sjóðinn, svo að nann verði hlutverki sínu vaxinn, þegar tíminn er fullnaður og kallar á fram- kvæmdina? Sveinn Víkingur jörð, sem heitir Norður-Strönd. Hjónin þar heita Aune og Rolf Fritvoll. Húsfreyjan var í seli, en Hrólfur vann með okkur. H'.tinn var mjög mikill. Bóndi stakk í nestisskrínu hvers og eins flösku af heimaöli. Þetta norska heimaöl er í senn ljúf- fengt, nærandi og svalandi. Um hádegi kveikti bóndi bál og hitaði ketilkaffi, sem hver drakk af vild. Skógurirfi á Norður-Strönd er nær einvörðu laufskógur með hávaxið og grannt elri. Allt þetta átti að fella og setja í þilplötugerð, en nú var verið að planta greni í staðinn. Sp. allið við hjónin á Strönd beindist til fyrri daga. Hrólfur á Norður-Strönd var fús að ræða urn búskap sinn. Rækt- arland hans neðan brekkna er aðeins 6,3 ha. Meiri er ekki landareignin nema snarbratt- ar skcgarhlíðar upp að sel- landinu ofar skógum. Landið neðra fannst honum alltof dýr- mætt til grasræktar. Þar voru akrar, kál, rófur og jarðepli, allt miðað við að fá sem mesta uppskeru af fermetra. Þarna var stór aldingarður, ber og epli. Mesta haustönnin er „syltetiden“, þegar gerð eru verðmæti úr berjum fyrir heimilið og til sölu. Hrólfur hefur í seli. Þangað er fjögurra kílómetra leið, beint upp bratt- ann, en hann hefur rutt þang- að 14 km akveg. Ræktað land í selinu er 5 ha tún. Þar er mestallur heyskapurinn. Þar var nú um kvöldið allt fólkið nema bóndi. Bústofninn er tólf mjólkurkýr og 14 ær. Auk þess eru geldneyti, sem gengu sjálf- ala í skóginum allt sumarið. Húsin á Norður-Strönd voru byggð um 1880, og eru með sama svip og bærinn á Strönd. Ég heyrði, að báðir Strand- arbændur væru í beztu bænda röð, byggju báðir á fornum óð- alssetrum. Meðan við dvöld- um á Klónesi, fórum við nokkr- ar ferðir niður í þorpið á skemmtanir og til verzlunar. Allur fatnaður virðist vera fast að helmingi ódýrari en heima, og dýrtíð öll minni, þótt norska krónan sé sexfölduð til móts við þá íslenzku. Þetta hjálpar bændum til að lifa við lítið land og lítið bú. Við höfðum dvalið fimm daga í Klónesi. — Við kvöddum Klónes snemma morguns. Sól- in roðaði hnjúkana, en þoku- hnoðrar lágu á vatninu. Við ókum niður héraðið, um ó- kunnar slóðir. Þoka lukti oft- ast um okkur. í þessu héraði gerð'st saga Kristínar Lafrans- dóttur. Okkur hafði verið sýnd afstaða sögustaða áður. Það kemur í huga, að góður skáld- skapur gefur oftast sannari og raunhæfari myndir en þurr sagnfræði. — Ef fornsagna- höfur.darnir hefðu ekki verið í senn skáld og sagnfræðingar, værum við ekki enn í dag að reyna að staðsetja myndir úr sögunum. Dalamót og vegamót eru hjá bænum Otta. Þaðan liggja járnbrautir og bílvegir suður til Oslóar og norður til Þránd- heims. Bussinn sveigði á norð- urleið. Skammt höfðum við farið, þegar gildur maður og garpslegur stóð á miðjum vegi og benti okkur að stanza. All- ir þekktu hann, Ásbjörn okk- ar Eggan. Hann hafði verið SAMVINNAN 19

x

Samvinnan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.