Samvinnan - 01.03.1966, Side 15

Myndin sýnir einn sögulegasta viffburð Órestíunnar, er Órestes
hefnir föður síns með þvi að drepa Egistos. Áhrif þessa stórbrotna
verks niður í gegnum aldirnar má marka af því, að sumir
frægustu leikritahöfundar nútímans, eins og O’Neill og Anouilh,
hafa notað efni þess í sum þekktustu verka sinna.
Að ofan lengst til vinstri: Eskýlos. Til hægri við hann: Dórísk
lágmynd af Aþenu, verndargyðju Aþenuborgar, se'm lætur mjög
að sér kveða í Órestíunni. Lengst t.h.: Sæti æðstaprests í Díonýs-
osarl'eikhúsinu í Aþenu, ríkulega skreytt, gagnstætt því sem var
um almenningssæti í hinum forngrísku leikhúsum.
urinn, sem er refsing guðanna
fyrir þann hofmóð Sersesar, er
hann sýndi með því að brenna
hof Aþeninga.
í Persunum verður tilraunar
til persónusköpunar lítt vart, en
hún kemur greinilega fram í
Prómeþeifi, sem af sumum er
talinn stórbrotnasti harmleik-
ur fornaldarinnar. Verk þetta
var upphaflega þrjú leikrit
samantengd, en aðeins hið
fyrsta þeirra hefur varðveitst
til þessa dags. Prómeþeifur er
jötunn (títan), sem skáldið
gerir að tákni hins eirðarlausa
leitandi huga mannsins, sem
stöðugt vill svipta hulunni af
nýjum og nýjum leyndardóm-
um alheimsins. Prómeþeifur
færir mönnunum eldinn, eitt
helsta grundvallaratriði sið-
menningarinnar, og margt
fleira. En þá vaknar hin eilífa
spurning um blessun eða bölv-
un menningarinnar; hvort
aukið vald mannsins yfir nátt-
úrunni raski ekki ævafornu^
samræmi hennar. Seifur yfir-
guð er fulltrúi þess samræmis;
hann lætur sér ekki nægja að
gera Prómeþeif útlægan, eins
og Jehóva starfsbróðir hans
þau Adam og Evu við hliðstætt
tækifæri, heldur bindur hann
við klett í Kákasus, þar sem
hann býr við hinar hryllileg-
ustu pínslir.
Frægasta verk Eskýlosar er
þó Órestían svokallaða, þrír
harmleikir samantengdir. í
því verki nær dramatísk túlkun
skáldsins hámarki, spennan er
mikil og persónur dregnar
skýrum dráttum. í fyrsta leikn-
um, sem ber heitið Agamemn-
on, segir frá heimkomu þessa
.herkonungs frá Tróju. En
drottning hans Klýtemestra og
friðill hennar Egistos myrða
hann í hefndarskyni fyrir dráp
Ifigeníu, dóttur konungshjón-
anna, sem Agamemnon hafði
fórnað sér til brautargengis í
herferðinni. Hámarki sínu nær
leikurinn er Klýtemestra
stendur blóði drifin og með
brugðið sverð yfir líki manns
síns og hælist um. Öldungar
ríkisins (kórinn) hóta henni
útlegð, en hún spyr á móti,
hvort þeir hafi gert Aga-
memnon útlægan er hann
fórnaði ífigeníu. Öldungarnir
hóta Egistosi þá að hann skuli
grýttur til bana, en drottning
svarar þeim með hæðnishlátri:
„Kærðu þig kollóttan um
gjamm þessara greyja," segir
hún við ástmann sinn.
Annar hluti Órestíunnar
fjallar um hefndir þær, er
komu fyrir víg Agamemnons.
Börn hans, Órestes og Elektra,
mætast við gröf hans. Appolló
hefur boðið Órestesi að hefna
föður síns, enda er það skylda
hans, en til þess verður hann
að drepa móður sína, sem er
synd. Blóð hrópar á blóð,
hefndar verður hefnt. Persón-
urnar eru rammflæktar í neti
örlaganna; vegir guðanna ó-
rannsakanlegir. Órestes gerir
skyldu sína og drepur bæði
móður sína og Egistos.
í upphafi þriðja hluta verks-
ins, sem ber heitið Evmeníð-
urnar, hefur vofa Klýtemestru
spanað refsinornirnar — erinj-
urnar — til ofsókna á hendur
Órestesi, sem leitar hælis í
helgidómi Appollós í Delfí.
Honum er þó ekki vært þar að
heldur, og ráðleggur Appolló
honum þá að leggja mál sitt
undir dóm Pallas Aþenu.
I síðari hluta leiksins er
Órestes kominn til Aþenuborg-
ar og ber upp vandræði sín
fyrir dómstóli borgargyðjunn-
ar, en Appolló tekur að sér
að verja mál hans. Aþena lítur
ekki aðeins á glæpinn, heldur
og ástæðuna til hans; hún
dæmir Órestes sýknan saka.
Refsinornirnar mildar hún
Framh. á bls. 25.
SAMVINNAN 15