Neisti - 01.12.1965, Blaðsíða 17

NBSir
Fortiðarleitína. " íslendingurinn t dag stendur
með sinn fótinn á hvorum gjárbarmi, og þarf
að varast að týnast 1 gjána.
Pannig heldur jón áfram f stórum stökkum,
misjafnlega vel heppnuðum. 17. kafli sting-
ur t. d. að nokkru f stúf, þar verður raunveru-
leikablærinn of flatur, ungusveitahjúin kynna
sig með nöfnum: Dóra, Páll jónsson. Kaflinn
rfs að vfsu f lokin með einni allsherjar ásta-
senu manna og dýra, og kafloðni mannapinn,
borgarinn, ryðst fram og hellir sér yfir "svfn-
arfið". Að lokum losnar Hann, Maðurinn, úr
klefanum, er dæmdur til að greiða tekjuút-
svar og kirkjugarðsgjald og sfðan sleppt, und-
ir eftirliti.
Eins og áður segir, er bókin byggð upp af þátt-
urn, mörgum snjöllum og sterkum, en sem
heild er bókin laus f reipum. Væri Orgelsm-
iðjan vel unnið og samfellt verk, þá hefðum
við nú f höndum birurlegasta vopn sem gefizt
hefur f marga áratugi, gegn "svindlinu, sljó-
leikanum og meðvitundarleysinu f samtfðinni",
gegn "martröðinní". Hann segist f lokin hafa
skrifað "Fantasfu um martröð nútfmans", og
það er rétt. En hún hefði þurft að vera heil-
steyptari. En: "Ekki vantar mig yrkisefnin
og munu aðrar betri koma seinna, ef lukkarj
er með mér."
E) \ mdur biríksson.
VINASPEGILL JOHANNESAR.
Jóhannes úr Kötlum er að þvf leyti merkilegt
skáld að f ljóðabókum hans speglast þróun
fslenzkrar braglistar sfðustu áratugina. Þar
má rekja þráðinn, skynja umbrotin f tfman-
um. Skáldskapur jóhannesar er einnig sterk
grein á ljóðtré þessara áratuga vegna þess hve
skáldið hefur lifað sig innf samfélagsvandann
liverju sinni og barist f fremstu vfglfnu. Hann
hefur jafnan beitt ljóðinu fþeirri baráttu,
túlkað baráttuna f formi ljóðsins, verið endur-
nýjunarmaður f þjóðfélagsmálum og skáldskap.
Ljóð Jóhannesar úr Kötlum hljóta þvf sfðar
meir að verða harla fróðlegt lesefni þeim er
vilja kynna sér þróun Ijóðagerðar og þjóðfé-
lagsbaráttu þennan umbrotatfma á landi hér.
En Jóhannes hefur skrífað fleira en ljóð. Má
þar nefna einar fimm skáldsögur og allmarg-
ar barnabækur auk fjölda þýðinga. jóhannes
hefur fleira gert en rita skáldskap. Hann hefur
jafnframt verið mikilvirkur greinahöfundur og
fyrirlesari.
Ræður og ritgerðir jóhannesar fjalla helzt um
skáldskap og stjórnmál.. f hvoru tveggja hefur
hann verið sami óþreytandi baráttumaðurinn
" Hann hefur f einu veríð varðmaður arfsins,
forkólfur byltfngarinnar og auðmjúkur þjónn
nýsköpunarinnar " aldrei hefur hann dottað f
værðarmollu málefnasnauðrar formúlu. Ekki
elzt uppfhlutlans skýin.
Nú hefur Heimskringla gefið út einskonar úr-
val úr greinum og íyrirlestrum jóhannesar.
Er þar ýmislegt efni saman komið og nokkuð
sundurleitt. Kristinn E. Andrésson hefur séð
um útgáfuna og valið efnið fsamráði við höf-
undinn. Ekki veit ég gjörla úr hverju hefur
verið að velja, en hér munu flestar bókmennta-
ritgerðir skáldsins, ýmsar afmælisgreinar, ræður
og aðrar tækifærisóskir. Aftur á móti mun ekki
vera nema brot af þjóðmálaskrifum hans og þá
helzt erindi um þjóðfrelsisbaráttu sfðustu ára.
Ég hefði kosið meira um þjóðmál og minna af
afmælisóskum, en ekki má gleyma að val f
svona bók er vandaverk og persónulegt. Pótt
margt af efni bókarinnar hafi verið prentað
áður, og flest það merkasta, er gott að eiga
þetta á einum stað, þvf margt er athugavert
og þarft f þessari bók.
Þvf miður hefur prófarkalestur ekki verið ræktur
sem vera ber. A bls. 209 er m.a. vitnað f
Ijóðakorn eftir undirritaðan, f erindi sem Jó-
hannes flutti f Háskóla íslands, þar er ranglega
farið með þrjár ljóðlfnur af þeim fimm sem til-
færðar eru. Þótt þetta kallist vfst ekki stórt at-
riði, finnst mér það talsverður ljóður á læsilegri
bók. Þá finnst mér leitt að þurfa að fletta uppf
efnisskrá, f hvert sinn er ég byrja á nýrri grein
eða kvæðiskorni.
Jón frá Pálmholti
MINKARNIR.
Minkarnir (leikrit f 10 myndum, Helgafell)
eru þriðja leikrit sem birtist á prenti eftir
Erling E. Halldórsson. f listilega vel gerðu
verki sýnir höfundur okkur spegilmynd af stöðu
okkar fflaumi tortfmandi áhrifa morðgróða og
ofbeldisheiinskunar.
Þessi ömurlega mynd er færð fram til rökréttra
endiloka og verður nöturleg spá f lokaatriði
þar sem andstæðingar minkanna hverfa fyrir
þeim sem heimta meiri mink og hylla Forseta
sameinaðsþings stfga á skipsfjöl erlends stór-
veldis.
Sama niðnrstaða sigur dauðans er sett fram á
stórbrotinn hátt er LísDet hverfur með syni sfn-
um niður f kjarnorkubyrgið, þvfsprengjan ger-
ir ekki boð á undan sér. Aður en þau hverfa
segir Kelli sonur hennar: "En við verðum f
öryggi."
Lfsbet: Alveg fullkomnu.
Kelli: Fyrir vindinum, stjörnunum....
Lfsbet: Fyrir mönnonum.
Höfundi er sú list vei lagin að skapa persónur
úr örlitlu efni f orðum þeirra og athöfnum.
Smæstu aukapersónur hans eru sprellifandi og
enginn kemur svo fram að heildarmyndin sé
ekki þar með skýrð og skyggð. Jafnframt
hefur Erlingur þann megingaldur leikritasmfð-
ar á valdi sfnu að hefja persónurnar f æðra
veldi þannig, að þær túlka f allavega tilbrigð-
um meginstefin f leikritinu, án þess að verða
lúðrar höfundar eða málpfpur um leið.
Þó eru tvær persónur þau Grfma og Þórður helzti
illa gerðar og Þórður alltað þvf svffur f lausu
lofti.
Höfundur leikur sér að þvf, sem nú er móðins
að kalla möguleika sviðsins, það er auðséð
að hann kann sitt fag. Sums staðar virðist jafn-
vel að ánægja höfundar af velgerðu verki hafi
haft truflandi áhrif á heildargerð leiksins. T. d.
er það gott atriði út af fyrir sig, þegar leður-
jakkamenn eru að búast til að innrétta kjarn-
orkubyrgið Ketilshjónanna um nótt. En það
slitnar úr rökréttu samhengi þvf höfundur hef-
ur ekki valið þvf réttan stað f verkinu.
Höfundi eru mjög mislagðar hendur f notkun
líkinga. Minkarnir eru frábærir, en er ekki
út f hött að undirstrika f heilu atriði hvernig
rammarnir eru festir, þar sem tákræn þýðing
þess hvernig þeir sfga eftir þvf sem á leikinn
lfður er aðskotahlutur f verkinu, dautt merki-
til áhorfenda sem persónur leiksins eru ekki f
tengslum við.
Fetta mætti fingur út f eitt hvað fleira smálegt.
Hitt skiptir þó meginmáli að leikritið er tvf-
mælalaust hið þarfasta og ef til vill bezta leik-
húsverk sem hér hefur verið skrifað.
A þessum vetri er áhugafólk almennt ljómandi
af lukku yfir gróskunni f fslenzkri leiklist. Við
eigum okkur meira að segja hefðir: birkidóm-
arinn f Ævintýrinu verður að skrolla.
En eitthvað er ekki allt með felldu á þessu
lukkulega listasviði, þegar leikritið Mink-
arnir er aðeins á bók. Erlingur E. Halldórsson
hefur unnið afrek með þvf að fella örlaga-
ríkustu þætti f reynslu okkar og vanda, sem
lifað höfum hernumin þjóð f 25 ár, f sérstak-
lega leikrænt listaverk. Það verður talandi
tákn um raunverulega stöðu fslenzkrar leik-
listar nú, hve leið Minkanna verður löng upp
á svið.
Magnús Jónsson.
17