Neisti - 10.10.1978, Blaðsíða 5

NEISTI lO.tbl. 1978 bls. 5

wummrn
Efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar
Ekki er auðhlaupið að gera sér
grein fyrir hvaða áhrif fyrstu efna-
hagsaðgerðir „vinstri" stjórnarinnar
hafa á afkomu stéttanna í þjóðfélag-
inu. Kemur þar til, að hér er um
margháttaðar miilifærslur að ræða,
leikið er á vísitölukerfið og greinilega
eru lausir endar í þessu dæmi. Það er
tjaldað til einnar nætur og þess því
ekki langt að bíða að hafíst verði
handa um nýja „lausn á vanda
útflutningsatvinnuveganna".
Launin
Það eru tveir hópar sem fyrst og
fremst hagnast á þessum fyrstu
aðgerðum, þ.e. útflutningsauðvaldið
og verkafólk. Samningarnir haldast í
gildi fyrir þá sem hafa laun undir 233
þús. á mánuði. Þó eru heildaráhrifin á
lífskjör verkafólks nokkuð óvissari
heldur en bein skoðun tímakaups og
framfærsluvísitölu gefur tilefni til að
ætla. Ástæðan er sú, að framfærslu-
vísitalan byggist á neysluvenjum sem
ekki eru einkennandi fyrir launþega-
fjölskyldur í dag. Þar vantar inn í
ýmsa liði, m.a. suma þá, sem fengu
hækkað vörugjald. Þetta vita „mál-
svarar verkalýðsins" í ríkisstjórninni
mæta vel. En eitthvað varð jú að gera,
ef „bjarga á útflutningsatvinnuveg-
unum“ án þess þó að frelsa þá undan
oki einkaeignarinnar.
Hvað sem þessu líður, má þó ætla
að hagur launafólks sé eitthvað betri,
einkum þeirra sem höfðu dagvinnu-
laun á bilinu 115-233 þúsund. Sér-
staklega er hagur þess betri ef tekið er
tillit til þeirra fyrirætlana sem auð-
valdið hafði og hefur í kjaramálum.
Útflutningsgreinarnar
Tilgangurinn með þessum efna-
hagsaðgerðum var að „forða stöðvun
útflutningsgreinanna'*. En þegar á
þær er litið, þá virðast heildaráhrifin
á útílutningsgreinarnar vera furðu
lítil, þegar litið er 3-4 mánuði fram í
tímann. Sérstaklega á þetta við um
frystihúsin.
Útflutningsfyrirtækin fengu 15%
gengisfellingu gagnvart dollar, þ.e.
þau fá 17,6% fleiri íslenskar krónur
fyrir hvern dollar sem þau flytja út
fyrir. Jafnframt varð aukning launa-
kostnaðar minni heldur en útlit var
fyrir vegna niðurgreiðslna ríkisstjórn-
arinnar, en þær þýða það að lægstu
dagvinnulaun hreinlega lækka í
krónum talið. Þar sem einungis er
unnin dagvinna og ekki er um bónus
eða ákvæði að ræða, getur því launa-
kostnaður hreinlega lækkað. Niður-
greiðslur ríkisstjórnarinnar á nauð-
synjavörum koma því út eins og
framleiðslustyrkur til fyrirtækjanna
og eru það í rauninni, því verð vinnu-
aflsins er greitt niður, en kaupmáttur-
inn eins og hann er mældur (ófull-
komið) breytist ekki!
Breytingin frá fyrra mánuði er þó
ekki eins mikil hjá fiskvinnslunni,
sérstaklega frystihúsunum, og ofan-
greint bendirtil. Þau fengu 11 % í við-
bót við markaðsverð greitt úr Verð-
jöfnunarsjóði í þeim mánuði, en þær
greiðslur stöðvuðust eftir gengisfell-
inguna. Þau fá því í rauninni aðeins
6,2% fleiri krónur fyrir dollarann
heldur en í ágúst, meðan hækkunin er
eins og áður sagði 17,6% hjá
útflutningsgreinum iðnaðar.
Ríkisstjórnin stefnir að vísu að því
að lækka vexti á afurða- og rekstrar-
lánum, en það er ekki komið til fram-
kvæmda. Áhrif þess verða einhver, en
þó minni heldur en áhrif gengis-
fellingarinnar sjálfrar. Á móti þessu
kemur svo, að nýtt fiskverð verður
ákveðið 1. október og má ætla að sú
hækkun verði 8-13%. Með því einu
er hin raunverulega gengisbreyting
(6,2%) gagnvart fiskvinnslunni upp-
urin og hún komin í svipaða stöðu og
í ágúst.
Þetta þarf ekki að þýða það, að
frystihúsin muni loka á ný í október
eða nóvember. í fyrsta lagi er margt
sem bendir til þess, að lokun frysti-
húsa i ágúst hafi meira verið pólitísk
þrýstiaðgerð, þar sem fiskvinnslu-
auðvaldið var að þrýsta á um sem
hagstæðasta lausn sér til handa í
efnahagsaðgerðum nýrrar ríkisstjórn-
ar, heldur en knýjandi efnahagsleg
nauðsyn út frá sjónarhóli þess. í öðru
lagi má gera ráð fyrir að hafnar verði
einhverjar greiðslur úr Verðjöfnunar-
sjóði til að vega upp á móti áhrifum
fiskverðshækkunarinnar.
Hin nýja skattlagning á fyrirtæki
mun lenda á útflutningsfyrirtækjun-
um sem og öðrum fyrirtækjum,
sérstaklega eignaskatturinn. En skatt-
lagningin kemur ekki fram sem kostn-
aður fyrr en eftir 1. nóvember. 1. des-
ember verður síðan grunnkaups-
hækkun og greiddar verða vísitölu-
bætur.
Að öllu samanlögðu getum við
fullyrt, að þótt útflutningsauðvaldið
telji sig í augnablikinu hafa nóg að
býta og brenna, þá mun það í síðasta
iagi um miðjan desember reka upp
mikið ramakvein, heimta nýja gengis-
fellingu og helst af öllu.kjaraskerð-
ingu. Það er því mikill misskilningur,
að verkalýðshreyfingin geti sofið á
verðinum, þótt vinstri stjórn sé við
völd. Auðvaldið hefur ótal þrýstings-
möguleika og stjóminni er annt um
hagsmuni útflutningsauðvaldsins. Því
miður er ekkert sem bendir til þess, að
leiðtogar verkalýðshreyfingarinnar
skilji þetta.
Niðurfærsluleið
Ríkið ver 4.750 milljónum króna í
nýjar niðurgreiðslur fram til ára-
móta. Auðvitað fögnum við því að
verð á ýmsum nauðsynjavörum sé
greitt niður og að niðurgreiðslan sé
fjármögnuð með skatti á hátekjur og
fyrirtæki. En „alþýðuvinirnir“ gátu
ekki á sér setið að svindla pínulítið á
þessu atriði líka. Þær landbúnaðar-
vörur sem eru í hvað slakastri eftir-
spurn eru niðurgreiddar mest. Hins
vegar hækka jafnvel sumar landbún-
aðarvörur sem mikil eftirspurn er
eftir, svo sem undanrenna og ostur. Á
þennan hátt verður ódýrara að lækka
framfærsluvísitöluna um þetta og
þetta mörg stig, en iífskjarabótin
verður samsvarandi minni. Ef ýkt
dænti er tekið, þá mundi það kosta
ríkissjóð nákvæmlega ekki neitt að
greiða niður ófáanlega vöru eða vöru
sem allir eru hættir að kaupa. Ef verð
hennar væri hins vegar skráð með
gamalli tíð í vísitölu framfærslu-
kostnaðar, þá lækkar sú vísitala
vegna hinnar ylirlýstu niðurgreiðslu
og laun hækka því minna en ella.
Lífskjörin eru verri, þrátt fyrir að
öllum formsatriðum vísitölureikn-
ings og verðlagsbóta hafi verið full-
nægt. Þetta kallast að svindla á vísi-
tölunni.
Það er mikill misskilningur, að
niðurgreiðslurnar muni draga úr
verðbólgunni. Það á sér stað verð-
lækkun nú á ákveðnum vörum, en
síðan heldur verðbólgan áfram með
sama eða meiri hraða en áður. Efna-
hagsaðgerðirnar hafa í för með sér
2.780 millj. kr. halla á ríkissjóði. Á
móti kemur að skera á niður ríkis-
útgjöld um 2.000 millj. kr. Hæpið er
að það takist, þegar svo langt er liðið
á árið. Auk þess mun þessi niður-
skurður hafa í för með sér skerðingu
á félagslegri þjónustu, því ríkis-
stjórnin mun ekki þora að skera
niður framlög til kirkju, dóms- og
löggæslu, ljárfestingarlánasjóða,
Kröfluævintýra o.s.frv.
Þrátt fyrir að stór hluti niður-
skurðarins takist, þá er eigi að síður
eftir nokkur halli, sem þarf þó ekki að
valda verðbólgu ef hann er fjár-
magnaður algjörlega með lántökum
hjá almenningi. Líklegast er þó að
stór hluti hans verði fjármagnaður
með lántöku hjá Seðlabankanum,
þ.e. seðlaprentun, en það er olía á eld
verðbólgunnar. Aðgerðirþessarmunu
því ekki draga úr verðbólgu. Verð-
bólgan verður ekki yfirunnin með
verðbólgu, aðeins með róttækri
umsköpun efnahagslífsins.
Hvað ber að gera?
Við höfum séð, að aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar duga skammt til þess
að „tryggja aikomu atvinnuveg-
anna“, „draga úr verðbólgu" eða
„tryggja lífskjör fólksins í landinu",
enda verður þetta ekki framkvæmt
samtímis innan kapítalismans, nema
að þjóðar- og útflutningstekjur vaxi
þess hraðar. Þess verður því ekki
langt að bíða, að auðvaldið kreQist
nýrrar kjaraskerðingar.
Við skulum gera okkur fulla grein
fyrir því, að íslenska auðvaldsþjóð-
félagið þolir ekki til lengdar þann
kaupmátt sem íslenskur verkalýður
býr við. Hins vegar getur framleiðslu-
geta þjóðfélagsins staðið undir þess-
um kaupmætti og vel það, þ.e. ef hún
væri losuð undan oki einkareksturs,
gróðalögmála og óhófsneyslu auð-
valdsins, og nýting hennar skipulögð
á lýðræðislegan og vísindalegan hátt.
En því er ekki að heilsa. Fram-
leiðslufyrirtækin eru flest hver í eigu
margra einkaaðila og ef þeir hver um
sig uppskera ekki sinn gróða, þá
stöðva þeir hreinlega framleiðsluna
og atvinnuleysi skapast. Launin
mega því ekki vera hærri en „þjóð-
arbúið", þ.e. auðvaldið, þolir.
Hótanir um þetta liggja þegar í
loftinu og forsmekkinn fengum við í
sumar. T.d. segir Matthías Á. Mat-
hiesen fyrrverandi fjármálaráðherra í
ræðu sem greinilega á að vera stefnu-
markandi fyrir stjómarandstöðu Sjálf-
stæðisflokksins: „Þeir sem halda, að
endalaust sé hægt að mjólka atvinnu-
reksturinn ættu að hugsa aftur til
áranna 1968 og 1969, þegar verulegt
atvinnuleysi ríkti í landinu um skeið,
þá opnuðust augu margra fyrir þýð-
ingu þess, að atvinnufyrirtækin stæðu
traustum fóturn." Með öðrum orð-
um: „ef þið dirfist að skerða gróða
okkar þá munum við svifta ykkur at-
vinnunni“. Besta svarokkarvið þvíer
að hrópa fullum hálsi á móti: „við
sviftum ykkur valdi til að veita og
taka atvinnu; við sviftum ykkur
framleiðslutækjunum". Þetta þýðir,
að eina leiðin til að veija kjör sem of-
bjóða burðarþoli auðvaldsins, er að
ganga út fyrir ramma auðvaldsþjóð-
félagsins.
Það er litlar líkur til þess, að verka-
lýðshreyfingin, hvað þá ríkisstjórnin,
muni bregðast við slíku ástandi á
þennan hátt. Þetta þýðir ekki að
ekkert sé hægt að gera. Þvert á móti,
þá má leika marga góða varnar- og
sóknarleiki, þótt þeir tryggi ekki
unnið tafl.
Auðvaldið þolir ætíð meir en það
vill vera láta. Þetta getum við afhjúp-
að með því að krefjast að það leggi
bókhald sitt á borðið. Við eigum
einnig að krefjast þess, að þærgreinar
sem hæst hrópa um tap og heimta
kaupmáttarskerðingu, verði þjóð-
nýttar.
Áróðursstríðið er líka mikilvægt.
Við verðum að leggja áherslu á, að
vandamál auðvaldsins eru þess eigin
sjálfskaparvíti. Þau stafa af vitlausri
og of mikilli fjárfestingu og því
stjórnleysi sem alltaf hlýtur að ein-
kenna kapítalískan einkarekstur.
Pólitísk frkv.nefnd FBK