Neisti - 10.10.1978, Blaðsíða 6

NEISTI 10. tbl. 1978 bls. 6
Efhmt sjáífstœði
verkalýðshreyfingarinnar
Það dylst fáum að ójafnvægi ríkir í
íslenskum stjórnmálum. Allar lot-
urnar í stjórnarviðræðunum og yfir-
lýsingar margra aðstandenda núver-
andi ríkisstjórnar eru ótvíræður vitn-
isburður um þetta ójafnvægi.
Ríkisstjórnarkeppan, sem skap-
aðist eftir úrslit alþingiskosninganna,
var ekki leyst með myndun ríkis-
stjórnarinnar. Þessari ríkisstjórn var
einungis tjaslað saman til að bjarga
andliti þingræðisins frammi fyrir
nöktu alræði auðvaldsins, sem hótaði
með allsheijaratvinnuleysi 1. sept-
ember. Á þennan hátt var ríkisstjóm-
arkeppan framlengd í breyttri mynd.
Núverandi menntamálaráðherra lýsti
þessu ástandi af innlifun, þegar hann
skrifaði 10 dögum eftir myndun rík-
isstjórnarinnar: „Enginn er verulega
ánægður með stjórnarsáttmálann. . .
Loft er lævi blandið og óvissa ríkir
um framtíðina".
Hlutverk ríkisstjórnarinnar
FBK hefur skilgreint einkenni nú-
verandi ástands, sem þjóðfélagslegt
og pólitískt ójafnvægi. Þjóðfélagslega
felst þetta ójafnvægi í því að verka-
lýðsstéttin hefur náð fram kjara-
bótum, sem eru umfram það sem
borgarastéttin er reiðubúin að sam-
þykkja. Samtímis heldur borgara-
stéttin öllum sínum efnahagslegu og
þjóðfélagslegu völdum óskertum. At-
vinnurekendur hafa enn óskertan rétt
til að hóta með svipu atvinnuleysis-
ins, svindla í bókhaldi fyrirtækja
sinna og braska með þau verðmæti,
sem verkafólk hefur aflað. Verka-
lýðsstéttinni hefur ekki tekist að ná
fram neinni breytingu á þjóðfélags-
legum valdahlutföllum stéttanna, eða
skipulagi efnahagslífsins, sem geri
henni kleift að tryggja þann kaup-
mátt sem hún hefur náð fram.
Pólitískt ollu niðurstöður alþingis-
kosninganna ójafnvægi. Forystu-
menn borgarastéttarinnar ætluðu sér
í kosningunum að fá „lýðræðislegt“
umboð til að halda áfram kjaraskerð-
ingum sínum. Þessi áætlun þeirra
mistókst hrapalega. Kosningarnar
kostuðu flokka þeirra þá miklu
meirihlutaaðstöðu, sem þeir hafa
haft í íslenskum stjórnmálum undan-
farna áratugi. Kjararánslögin kost-
uðu borgarastéttina dýrmætan póli-
tískan styrk. Hún er þess vegna
hrædd við að hefja strax nýja atlögu.
Verkalýðsflokkamir unnu stórsig-
ur í kosningunum. Þessi sigur byggð-
ist hvorki á virkri baráttu verka-
fólks, né róttækri stefnu, sem gæti
tryggt þá kjarasamninga, sem verka-
lýðshreyfmgin heíur náð fram. Póli-
tískur styrkur verkalýðsstéttarinnar
hefur ekki vaxið að sama skapi og
atkvæði verkalýðsflokkanna.
í alþingiskosningunum kom einnig
í ljós, að stór hópur fólks var reiðu-
búinn að bijóta af sér hin hefð-
bundnu flokksbönd og breyta þing-
ræðislegum styrkleikahlutföllum
flokkanna. Það ástand, sem nú ríkir,
einkennist ekki fyrst og fremst af því
að þingræðið hefur enn ekki aðlag-
ast þeim nýju styrkleikahlutföllum,
sem sköpuðust eftir alþingiskosning-
arar, heldur því að forystumenn allra
flokkanna á Alþingi eru meðvitaðir
um að þau styrkleikahlutföll, sem nú
hafa skapast eru ótrygg.
Það eru þessar aðstæður, sem
sköpuðu þá vinstri stjórn, sem nú
situr; ríkisstjórn, sem hefur hafið feril
sinn með eftirgjöfum gagnvart verka-
fólki og mætir andspyrnu bæði frá
meginhlutum borgarastéttarinnar og
embættismannakerfis hins borgara-
lega ríkisvalds.
Þetta ástand er ekki á neinn hátt í
mótsögn við kenningu marxismans
um ríkisvaldið sem tæki ráðandi
stéttar. Stéttaþjóðfélag eins og auð-
valdsskipulagið er ekki einföld vél,
sem starfar í blindni. Einstakir hlutar
þjóðfélagsins gegna ekki hlutverki
sínu á vélrænan hátt. Þetta eru lifandi
einingar, uppfullar af innri mótsögn-
um og andstæðum. Möguleikar
þeirra til að gegna hlutverki sínu
ákvarðast af því ástandi, sem ríkir
hverju sinni. Þegar ójafnvægi ríkir,
þá gegna einstakir hlutar þjóðfélags-
ins hlutverki sínu á annan hátt,
heldur en þegar jafnvægi ríkir. Þetta
gildir einnig um ríkisvaldið. Þegar
ójafnvægi skapast, þá verður það
hlutverk ríkisvaldsins, að koma á
nýju jafnvægisástandi, sem geri því
kleift að gegna eiginlegu hlutverki
sínu. Leið þess að nýju jafnvægis-
ástandi ákvarðast af þeim aðstæðum,
sem sköpuðu þetta ójafnvægi og
getur falið í sér að það beiti sér á
háttu, sem er eiginlegu hlutverki þess
framandi.
Svo dæmi sé tekið, þá afsanna upp-
sölur manns með magapest ekki að
hlutverk magans er að melta fæðu og
útvega líkamanum næringu. Þvert á
móti. Þegar betur er að gáð, þá
kemur í ljós að uppsölurnar eru
einmitt aðferð líkamans til að ná
aftur heilbrigði, svo maginn geti
gegnt sínu eiginlega hlutverki. Ríkis-
stjórn Geirs Hallgrímssonar var ekki
síður tæki borgaras'téttarinnar í maí
þegar hún linaði á kjaraskerðingar-
lögunum frá í febrúar. Það eina sem
hafði breyst var að yfírvofandi fylgis-
tap borgaraflokkanna skapaði að-
stæður þar sem þeir hlutu að gegna á
annan hátt hlutverki sínu sem tæki
borgarastéttarinnar almennt og hags-
munatæki ákveðins hluta borgara-
stéttarinnar og skrifræðisins sérstak-
lega. Eftirgjöf kaupránsflokkanna í
maí var tilraun af þeirra hálfu til að
hindra yfirvofandi pólitíska kreppu
borgarastéttarinnar. Þetta tókst ekki.
Sú staðreynd stendur engu að síður
óhögguð, að bráðabirgðalögin í maí
voru gefin út með hagsmuni borgara-
stéttarinnar fyrir augum en ekki
hagsmuni verkalýðsins.
Eftir kosningarnar einkenndist á-
standið af því að borgarastéttin gat
ekki, án þess að hætta pólitískum
styrk sínum enn frekar, knúið fram
kjaraskerðingar sem hún þarfnast.
Þrátt fyrir þingmeirihluta sinn gat
ríkisstjóm borgaraflokkanna ekki
gegnt þessu hlutverki. Aðrar ríkis-
stjórnir voru einnig útilokaðar vegna
hræðslu forystumanna Alþ.fl. og
Framsóknarfl. við þverrandi fylgi.
Núverandi ríkisstjórn leikur hlutverk
sitt, sem tæki borgarastéttarinnar
ekki á þann hátt, að hún framkvæmi
þær kjaraskerðingar, sem atvinnu-
rekendur vilja fá. Hún hefur það hlut-
verk að standa vör um efnahagsleg og
þjóðfélagsleg völd borgarastéttar-
innar og undirbúa jarðveginn fyrir
ríkisstjórn, sem getur framkvæmt
kjaraskerðingar. Ef verkalýðsstéttin
heldur ekki vöku sinni getur svo farið
að núverandi ríkisstjórn helji þessar
kjaraskerðingar líkt og fyrri vinstri
stjórnir gerðu.
Á sama hátt og fyrri vinstri stjórnir
hefur núverandi ríkisstjórn því hlut-
verki að gegna að gera verkalýðs-
flokkana samábyrga fyrir skipulags-
leysi auðvaldsþjóðfélagsins og drepa
í dróma allar hreyfingar meðal verka-
fólks. Á þann hátt á núverandi ríkis-
stjórn að koma á pólitísku jafnvægi,
sem geri borgarastéttinni kleift að
helja kjaraskerðingar að nýju.
Abl. og pólitísk kreppa
borgarastéttarinnar
Það er engin ástæða til að draga í
efa þá fullyrðingu forystumanna
Abl., að bæði Alþ.fl. og Framsóknar-
flokkur hafi 1 fyrstu umferð vinstri-
stjórnarviðræðnanna samþykkt 7%
skerðingu vísitölubóta. Framsóknar-
flokkur, forystuflokkur ríkisstjóm-
arinnar, heldur í dag opinskátt fram
kjararánsstefnu sinni og Alþ.fl. hefur
gert hjartansmál borgarastéttarinn-
ar, endurskoðun vísitölukerfisins, að
höfuðmáli sínu. Auðvitað á þessi
endurskoðun, að leiða til þess að vísi-
talan hætti að bæta verkafólki kjara-
skerðingar verðbólgunnar í þeim
mæli, sem nú er. Þrátt fyrir að
flokkar, sem hafa yfir að ráða meir en
3/4 hlutum þingsæta á Alþingi vilji
framkvæma kjaraskerðingu strax, þá
strandar framkvæmdin á ótta þessara
flokka við að Abl. eflist. Þessi ótti
þeirra samsvarar því pólitíska vanda-
máli borgarastéttarinnar, að hindra
viðgang Abl., sem hvorki hún né
heimsvaldasinnaðir vinir hennar í
Brússel og Washington viðurkenna
enn sem ábyggilegan samstarfsaðila.
Þetta er kjami þess pólitíska vanda-
máls, sem borgarastéttin stendur
frammi fyrir.
Á undanförnum árum hefur af og
til mátt sjá opinská skrif i blöðum
Sjálfst.fl. um nauðsyn þess að mynda
ríkisstjóm Sjálfstæðisfl. og Abl. og
koma þannig á fót skipulagðri stétta-
samvinnu á ríkisstjórnarstigi milli
þessara tveggja helstu flokka borg-
arastéttarinnar og verkalýðsstéttar-
innar. Það sem hindrar framkvæmd
þessarar áætlunar er að bæði forysta
Sjálfst.fl. og forysta Abl. vita að
forysta Abl. hefur ekki þau tök á
verkalýðshreyfmgunni, sem geri
henni kleift að gegna sams konar
hlutverki fyrir íslenska borgarastétt
og kratar á hinum norðurlöndunum
hafa lengi gegnt fyrir sína borgara-
stétt.
Við þessar aðstæður gegnir þátt-
taka Abl. í ríkisstjórn því hlutverki að
gera það samábyrgt um stjórnleysi
auðvaldsskipulagsins og reyna þann-
ig að hindra viðgang þess og innlima
það betur inn í stjórnkerfi auðvalds-
ins.
Engan pólitískan stuðning
við stjórnina!
Myndun núverandi ríkisstjórnar er
rökrétt framhald af þingræðisstefnu
Abl. og Alþ.fl. Hún er rökrétt niður-
staða af þeirri stefnu þessara flokka
að efla kjörfylgi flokka sinna á
kostnað sjálfstæðrar baráttu verka-
lýðshreyfmgarinnar og ala á tálsýn-
um meðal verkafólks um þingræði
borgarastéttarinnar.
Hún er rökrétt niðurstaða af þeirri
stefnu þessara flokka að treysta
frekar á liðstyrk kaupránsflokks eins
og Framsóknarfl., heldur en sjálf-
stæða baráttu verkafólks. Margir fé-
lagar innan verkalýðsflokkanna hafa
leitt út frá þessum ógöngum, sem
þingræðisstefna verkalýðsflokkanna
hefur komið þeim í, að nauðsynlegt
sé að styðja núverandi ríkisstjórn.
Þetta er í raun að segja að eina leiðin
út úr ógöngunum sé að halda áfram
út ífenið. Rökréttframhald afþessari
stefnu er að drepa í dróma allar sjálf-
stæðar hreyfingar meðal verkafólks
og undirbúa þannig gagnárás borg-
arastéttarinnar.
Mikilvægasta verkefnið í dag er að
standa vörð um sjálfstæði verkalýðs-
hreyfingarinnar og hindra að borg-
arastéttin geti notað þátttöku verka-
lýðsflokka í ríkisstjóm til að ná fram
kjaraskerðingum sem hún gat ekki
náð fram með beinni árás. Einungis
með því að standa vörð um sjálfstæði
verkalýðshreyfingarinnar og hafna
öllum pólitískum stuðningi við þá
ríkisstjórn, sem nú situr, er hægt að
stefna út úr þeim ógöngum, sem
þingræðisstefna Abl. og Alþ.fl. hefur
leitt verkalýðshreyfinguna út í og
leggja grundvöllinn að því að núver-
andi ástandi ljúki ekki með endur-
nýjuðu pólitísku jafnvægi í þágu
borgarastéttarinnar, heldur auknum
pólitískum styrk verkalýðsstéttarinn-
ar.
Það er ekki mögulegt í dag að
hafna pólitískum stuðningi við ríkis-
stjórnina, án þess að benda á leið út
úr þeim ógöngum, sem stéttasam-
vinna og þingræðisstefna stóru verka-
lýðsflokkanna hefur leitt verkalýðs-
hreyfmguna út í. Þeir sem í daghafna
stuðningi við núverandi ríkisstjórn
án þess að hafna stéttasamvinnunni
og þingræðisstefnunni, munu óhjá-
kvæmilega standa uppi í framtíðinni
annað hvort sem stuðningsmenn
núverandi stjórnar, eða sem ómeðvit-
uð handbendi þess meginhluta borg-
arastéttarinnar, sem nú er í stjórn-
arandstöðu. Eðli núverandi stjórnar,
serrt millibilsstjórnar, felur það einnig
í sér að ekki er hægt að láta sér nægja
að hafna öllum pólitískum stuðningi
við núverandi ríkisstjórn. Slík af-
staða felur í sér þá hættu að þeir sem
halda henni fram lendi röngu megin
við stéttamörkin í baráttunni gegn
núverandi ríkisstjórn. Það er þetta
sem skeði 1974 þegar vinstri armur
verkalýðshreyfingarinnar aðstoðaði
Sjálfst.fl. við að fella vinstri stjórn-
ina, án þess að benda á neinn valkost,
sem gæti komið í stað vinstri stjóm-
arinnar og án þess að geta afhjúpað
loddaraleik Sjálfstæðisfl.
Pólitísk verkefni
íslensk verkalýðsstétt er í dag faglega
og pólitískt sundmð. Þetta sást allt of
greinilega s.l. vor, þegar verkalýðs-
félögin stóðu næstum aðgerðalaus
frammi fyrir kjararánslögum ríkis-
stjórnarinnar. Þetta ástand endur-
speglast einnig í sterkri stöðu Fram-
sóknarfl. innan ríkisstjórnarinnar;
ríkisstjórn, sem forysta verkalýðs-
hreyfingarinnar knúði fram. Stór
hópur róttæks verkafólks elur einnig
með sér tálsýnir um möguleika nú-
verandi ríkisstjórnar. Við þessar að-
stæður væri það glapræði að blása til
sóknar. Verkalýðsstéttin hefur ekki i
dag bolmagn til þess að ná fram al-
mennum kjarabótum.
Verkefni byltingarsinnaðra marx-
ista í dag er því fyrst og fremst að efla
pólitíska meðvitund og pólitíska
samstöðu meðal verkafólks og leggja
þannig grundvöllinn að auknum
pólitískum styrk verkalýðsstéttar-
innar. í dag er verkefni FBK að
útskýra fyrir verkafólki eðli núver-
andi millibilsástands og benda á
nauðsyn þess að vera stöðugt á varð-
bergi gagnvart kjaraskerðingarár-
ásum. Innan verkalýðshreyfmgar-
innar verður að leggja áherslu á sam-
starf þess verkafólks, sem styður
verkalýðsflokkana og skapa sjálf-
stæða hreyfingu, sem berjist fyrir
samfylkingu • verkalýðsflokkanna
gegn öllum kjaraskerðingaráformum
borgarastéttarinnar.
í öllum málum verða félagar í FBK
að leggja mikla áherslu á að samtímis
og við berjumst fyrir sjálfstæði verka-
lýðshreyfingarinnar gagnvart þeirri
borgaralegu ríkisstjórn, sem nú situr,
þá berjumst við einnig gegn öllum
ítökum Sjálfstæðisfl. innan samtaka
launafólks og gegn öllum tilraunum
þeirra þjóna borgarastéttarinnar,
sem Sjálfst.fl. hefur innan verkalýðs-
hreyfingarinnar til þess að nota
verkalýðshreyfmguna í þágu stjórn-
arandstðu þessa flokks borgarastétt-
arinnar. Þessi útbreiðsla fyrir sjálf-
stæði verkalýðshreyfingarinnar verð-
ur að leiða fram til kröfunnar um að
verkalýðsflokkarnir rjúfi stjómar-
samstarf sitt við Framsóknarflokk-
inn og myndi minnihlutastjórn, sem
styðjist við virka hreyfingu verka-
fólks.
Samtímis verður FBK að útskýra
fyrir verkafólki eðli þeirra efnahags-
erfiðleika sem auðvaldið á nú við að
glíma og benda á nauðsyn þess að
berjast fyrir andkapítalískum að-
gerðum til að tryggja kjör verkafólks.
Tálsýnir Abl. um öfluga atvinnu-
uppbyggingu íslenska auðvaldsþjóð-
félagsins verður að afhjúpa. Tilraun-
ir núverandi stjómar til að fram-
kvæma þessa atvinnuuppbyggingu,
án þess að hún hafi til þess stuðning
borgarastéttarinnar ætti að gefa
okkur gott tækifæri til að útskíraeðli
auðvaldskreppunnar og takmarkanir
endurbótastefnunnar. FBK verður
að nota allar tilraunir atvinnurek-
enda til að braska með verðmæti og
knýja á um hagsmunamál sín, til að
setja fram kröfur sem beinast gegn
efnahagslegum og þjóðfélagslegum
völdum borgarastéttarinnar. Baráttu
borgarastéttarinnar gegn aðgerðum
ríkisstjómarinnar verður að nota til
þess að krefjast verkalýðseftirlits með
starfsemi fyrirtækjanna. Hótunum
atvinnurekenda um stöðvun á rekstri
fyrirtækja verður að mæta með kröf-
um um þjóðnýtingu viðkomandi fyr-
irtækja og áframhaldandi rekstur
þeirra. Kvörtunum atvinnurekenda
um of háa skatta, eða of litla álagn-
ingu verður að mæta með kröfunni
um að allt bókhald fyrirtækjanna
verði gert opinbert og verkalýðsfé-
lögin skipuleggi eftirlit með bókhaldi
fyrirtækjanna. Afnám viðskipta-
leyndarinnar, bæði varðandi bók-
hald fyrirtækja og banka, verður
undir öllum kringumstæðum þunga-
miðja sérhverrar baráttu gegn völd-
um borgarastéttarinnar. Það er í
kringum verkefni af þessu tægi,
afmarkaða baráttu á einstaka vinnu-
stöðum og vöm þeirra kjara sem
verkafólk hefur náð fram, sem upp-
bygging virkrar og pólitískt meðvit-
aðrar verkalýðshreyfingar verður að
eiga sér stað.
Núverandi ástand er ekki forbylt-
ingar-, eða byltingarástand. Slíkt
ástand felur í sér að baráttuhugur
ríkir meðal verkafólks, og verulegur
hluti verkalýðsstéttarinnar hefur haf-
ið öfluga andakapítaiíska baráttu,
samtímis og stjómkerfi borgarastétt-
arinnar er alvarlega brugðið. Ekkert
af þessu er fyrir hendi á íslandi í dag.
Hlutlæg greining á núverandi ástandi
sýnir engu að síður, að verkalýðs-
stéttin verður að heíja andkapítalíska
baráttu. Kjarabaráttan hefur leitt til
ástands, þar sem hlutlægir mögu-
leikar á áframhaldandi kjarabaráttu
innan ramma auðvaldsskipulagsins
eru að mestu tæmdir. Til að verja þau
kjör, sem verkafólk hefur náð fram
og til að ná fram frekari kjarabótum,
verður verkalýðsstéttin að takast á
við það verkefni, að berjast gegn
völdum borgarastéttarinnar á öllum
sviðum þjóðfélagsins. Aðrir mögu-
leikar eru ekki fyrir hendi!
Verkefni FBK í dag, er að nota þá
reynslu, sem felst í núverandi ást-
andi, til að útskýra fyrir verkafólki
eðli auðvaldsþjóðfélagsins og nauð-
syn þess að yfirvinna takmarkanir
stéttasamvinnunnar og þingræðisins
og stefna á raunverulega verkalýðs-
stjórn.
Pólitísk Framkv.nefnd FBK.