Neisti - 10.10.1978, Blaðsíða 8

NEISTI lO.tbl. 1978 bls. 8
Skattleggið háar tekjur
og gróða Jyrirtœkja
í bráðabirgðalögum ríkisstjómar-
innar eru ákvæði um sérstakan 6%
viðbótarskatt á háar tekjur einstakl-
inga og brúttóhagnað fyrirtækja og
hækkun eignaskatts. Tekjurnar af
þessum sköttum á síðan að nota til
þess að fjármagna niðurgreiðslur af
matvörum. Með þessu er stefnt í átt
að tekjujöfnun í þjóðfélaginu. Hvað
sem um bráðabirgðalög ríkisstjórn-
arinnar má segja að öðru leyti þá eru
þessar skattahækkanir spor í rétta
átt.
Auðvitað fylgdi þessari skatta-
hækkun hávært væl í herbúðum
íhaldsins. Fram á ritvöllinn hoppuðu
lögspakir og siðavandir menn, sem
töldu bráðabirgðalögin ólögleg og
þar að auki siðlaust athæfi. Bakhjarl
siðferðisins í landinu Nr. 1, Morgun-
blaðið, benti á það í leiðara 22/9, að
„ríkisstjórnin hefur nú hækkað tekju-
skattana ásamt skyldusparnaði upp í
70% með næsta vafasömum hætti
lögfræðilega séð og forkastanlcgum í
siðferðilegu tilliti". Þrem dögum
áður birtist í Mbl. grein eftir aðstoð-
arbankastjóra í Seðlabankanum, þar
sem því er haldið fram að „þegar
farið er að taka meira en 50 kr. til hins
opinbera af hverjum 100 kr., sem
aflað er, fer að hallast á þá sveifína að
tala megi um upptöku tekna, eða
jafngildi hennar í stað eðlilegrar
skattlagningar. Að minnsta kosti
finnst mér að þegar skattheimtan er
komin á það stig, sem hún kemst með
hinum nýju bráðabirgðalögum, þ.e.
að 70 kr. eru teknar af hverjum 100
kr., sem aflað er, að hægt sé með
góðri samvisku að líkja því við
upptöku tekna en ekki skattlagn-
ingu“. í samfélagi borgarastéttarinn-
ar er upptaka tekna eða eigna jafn
stór höfuðsynd og afneitun guðs er í
samfélagi þeirra við drottinn almátt-
ugan. Það er því ekki nema von að
vesalings aðstoðarseðlabankastjór-
inn endi grein sína á ákalli til allra
góðra manna um „stofnun öflugra
varnarsamtaka skattgreiðenda".
Markmið þessa áróðurs er aug-
ljóst. Veilurnar í málflutningi boð-
bera hans eru einnig augljósar. Á ís-
landi eru beinir skattar (tekjuskattur,
útsvar) mjög lítill hluti skatttekna
ríkisins, ef miðað er við það sem
algengt er í nálægum löndum. Skatt-
stiginn er einnig tiltölulega lítið stig-
hækkandi. Erlendis eru skattþrep,
sem kveða á um að greiða skuli allt að
85-90% af tekjum umfram visst
mark. Hérálandierhæstaskattþrep-
ið í orði kveðnu tæp 60% ,(tæp 70%
með ,10% skyldusparnaði, sem hægri
stjórnin lagði á.)
Vegna þess að skattar eru greiddir
einu ári eftir á, er þessi skattprósenta
mun lægri í raun. Miðað við 40%
verðbólgu felur 70% skattur í sér að
raungildi skattgreiðslunnar er 50% af
raungildi þeirra tekna sem aflað var.
Vegna verðbólgunnar þyrfti skatt-
þrep, sem næði 85 -90% af raungildi
teknanna að vera 119-126% í orði
kveðnu! (Hér er miðað viö 40% verð-
bólgu.)
Hér á landi komast einstaklingar
upp i hæsta skattþrepið við tiltölu-
lega lágar tekjur. Við síðustu álagn-
ingu komust einstæðir upp í 40%
skattþrepið við 1835 þús. kr. og hjón
við 2,6 millj. kr. tekjur á ári. Skyldu-
sparnaðurinn og hátekjuskatturinn
miðast við hærri tekjumörk. Engu að
síður er það augljóslega óréttlátt að
ekki séu hækkandi skattþrep fyrir þá
sem hafa 4 millj. og þar yfir í tekjur á
ári. (Allar tekjur eru hér miðaðar við
árið 1977). Við athugun á skattbyrð-
inni hér á landi kemur í ljós að hún
þyngist nokkuð hratt þegar um mjög
lágar tekjur er að ræða, en eftir að
komið er upp í lágar miðlungstekjur,
hækka skattar mjög hægt. Til þess að
leiðrétta þetta augljósa misræmi
hefði ekki verið óeðlilegt að setja
ákvæði í bráðabirgðalög ríkisstjóm-
arinnar um að einstæðir greiddu t.d.
20% af skattgjaldstekjum yfir 4 millj.
og 30% af skattgjaldstekjum yfir 5
millj. o.s.frv., og samsvarandi fyrir
Stjórnarandstaða innan
A Iþýðubandalagsins
í kosningaviðtali í vor sagði
Svavar Gestsson eitthvað á þá leið,
að Alþýðubandalagið hefði hafnað
lýðræðislegu miðstjórnarvaldi lenín-
ismans. Þó erfitt sé að gera sér grein
fyrir því, hvenær það gerðist svona
formlega séð (maður sér í anda Hvað
ber að gera? Leníns borna upp og
fellda á miðstjórnarfundi í Abl.) þá
er það tvímælalaust rétt hjá honum,
að lýðræðislegt miðstjórnarvald er
ekki það sem einkennir æðstu stjórn-
un flokksins. Það er fyrst og fremst
lýðræðið sem á skortir, en ekki svo
mjög miðstjómarvaldið. Á þetta
hefur raunar margsinnis verið bent
áður, og nægir í því sambandi að
minnast á svo sjálfsagðan hlut sem
innanflokksblað, þar sem allir flokks
menn hafa jafnan rétt á að koma
skoðunum sínum á framfæri - það er
ekki fyrir hendi innan Abl. Og þó til
séu innan Alþýðubandalagsins ýmsar
stofnanir lýðræðis (landsfundur,
flokksráð, miðstjórn, flokksdeildir
o.s.frv.) hafa ágreiningur og at-
kvæðagreiðsla verið næsta sjaldséðir
gripir á fundum þeirra. Það er raunar
gömul hefð sem sjá má í allri sögu
Sósíalistaflokksins að líta á ágrein-
ing sem eitthvað illt í sjálfu sér. Á
opnum fundum er því allt gert sem
hægt er til að dylja hann, þar kemur
hann nær aldrei fram nema í mjög
afbökuðu formi, en blómstrar þess
meir með öflugri klíkustarfsemi,
símabandalögum og baktjaldamakki.
Milli stríðandi aðila í flokknum er
yfirleitt fundin einhver málamiðlun í
hverju deiluatriði, áður en viðkom-
andi stofnun flokksins fjallar um það.
Eðlileg afleiðing þessara starfshátta
er að allur ágreiningur tekur á sig
mjög persónulegt form, verður að
ágreiningi milli einstaklinga sem
stundum virðast allt að því hatast
hver við annan - pólitískt inntak hans
hins vegar hverfur í skuggann. Af
þessu leiðir að loft verður allt lævi
blandið innan flokksins, sérhver sá
maður sem rís upp og andmælir
einhveiju mikilsverðu atriði í stjórn-
list og taktík flokksins á hverjum
tíma getur átt von á því að verða fyrir
barðinu á heiftarlegu persónuníði -
pólitísk umræða um slík mál verður
því lítið freistandi (það er engin til-
viljun að í dagskrárgreinum Þjóð-
viljans eru þessi mál lítið rædd, og síst
af hinum meiri spámönnum flokks-
ins. Þar er frekar deilt um almenn
fræðileg málefni eða önnur mál, s.s.
setuna, sem ekki varða stjóm-
listina beinlínis). Lýðræðisleg og
opin umræða er einfaldlega ekki
álitin hafa neinu pólitísku hlutverki
að gegna. Hún er ekki álitin æskileg.
Þessi atriði komu stjórnarand-
stæðingum innan Alþýðubandalags-
ins heldur betur í koll í haust og áttu
þeir ásamt pólitískum veikleikum
þessarar andstöðu sjálfsagt mestan
þátt í að hún varð aldrei nema fremur
máttlaust klór. Raunar settu þau
viðhorf sem hér hafa verið rakin svip
á alla þátttöku Alþýðubandalags-
ins í þessum geysilöngu stjómar-
myndunarviðræðum nú i sumar.
Almennir flokksmenn áttu ekki kost
á mikilli þátttöku í þeirri stefnu-
mótun. Þeir urðu að láta sér nægja að
sækja stöku félagsfundi þar sem
einhver af þingmönnum flokksins
sagði fólki undan og ofan af því sem
þá hafði þegar gerst. Svo lítil var upp-
lýsingamiðlunin til eigin manna, að
Þjóðviljinn var einsog álfur útúr hól
miðað við síðdegisblöðin jafnvel
hjón. Þessar tekjur hefði mátt nota
t.d. til að greiða styrki til einstæðra
mæðra og barnmargra fjölskyldna
með lágar tekjur.
Sumir æðstu embættismenn skatta-
mála hér á landi hafa meiri þekkingu
á skattamálum en leiðarahöfundur
Mbl. og aðstoðarbankastjórar Seðla-
bankans. í sumar gaf t.d. skatt-
stjórinn í Reykjavík út yfirlýsingu um
að það væri ekki honum að kenna að
álagning skatta væri óréttlát. Verð-
bólgan, sem skattalögin taka ekkert
tillit til, bæri höfuðábyrgðina. Þetta
er að mörgu leyti rétt. Verðbólgutil-
færsla, sem menn fá í tengslum við
lán, sem þeir greiða neikvæða vexti
af, er ekki einungis undanþegin
skatti, heldur beinlínis verðlaunuð
með frádrætti vaxta til skatts. Þetta
veldur því að Skattar hér á landi eru í
mörgum tilfellum lægri hjá hátekju-
mönnum en þeim sem hafa lágar
tekjur.
Það er einfalt reikningsdæmi að
sýna hvernig maður sem hefur 1 millj.
kr. lán í heilt ár, fær um 200 þús. kr.
nettó-tekjutilfærslu yfir árið. (Við
reiknum með því að verðbólgan sé
40%). Greiði þessi maður hluta skatta
sinna samkvæmt 40% skattþrepinu,
þá lækka skattar hans um 80 þús. kr.
vegna þess að hann þurfti að greiða
vexti, sem í raun eru neikvæðir.
Það er augljóst mál að fyrirtæki og
tekjuháir einstaklingar, sem eiga
greiðan aðgang að lánastofnunum
njóta í ríkum mæli þessarar glufu í
skattalögunum. Það hefði verið mun
nær því yfirlýsta markmiði bráða-
birgðalaga núverandi stjórnar, að
skattleggja verðbólgugróðann, að
leggja viðbótartekjuskattinn á gróða
fyrirtækjanna, að viðbættum vöxt-
um, heldur en að leggja skattinn á
brúttóhagnað þeirra (gróðinn +
afskriftir). Þannig hefðu tekjur ríkis-
sjóðs einnig orðið meiri.
Tekjuskattar eru helsta tækið, sem
dugað hefur til tekjujöfnunar í
auðvaldsþjóðfélagi. Það er þess
vegna rangt að draga af þeirri stað-
reynd að skattalögin hér á landi eru
þannig, að í mörgum tilvikum er um
stiglækkandi en ekki stighækkandi
skatta að ræða, að verkalýðshreyf-
þegar kom að því að segja fréttir af
þingflokks- og viðræðunefndarfund-
um Alþýðubandalagsins. Gamla hefð-
in um baktjaldamakkið var í háveg-
um höfð, og má til dæmis taka þann
fund æðstu manna flokksins, þar sem
ráðherraefnin voru endanlega ákveð-
in. Honum stýrði Ólafur Ragnar
Grímsson, sem sjálfur var nefndur
sem ráðherraefni en mætti þar
hatrammri andstöðu margra reyndra
flokksmanna sem töldu frama hans
allt of skjótan. Fundurinn var engu
að síður friðsamlegur en mjög langur.
Var það einfaldlega vegna þess, að
því er sagt er, að átökin áttu sér öll
stað frammi á gangi. Þar gekk maður
undir manns hönd í 4 klukkustundir
að telja Svavar Gestsson ritstjóra á að
taka að sér ráðherraembætti, aðal-
lega til að koma í veg fyrir að Ólafur
hlyti það. Svavar játti loks, mjög
tregur, og var þá frá málunum gengið
án þess að nokkurn tímann kæmi til
atkvæðagreiðslu milli hans og Ólafs.
En þrátt fyrir þetta andrúmsloft og
þcssa starfshætti kom fram andstaða
innan Alþýðubandalagsins við þátt-
töku í ríkisstjórn. Á miðstjórnar-
fundinum þar sem frá þessum málum
var gengið greiddu 7 manns atkvæði
gegn þáttökunni, og á flokksráðs-
fundi skömmu síðar einir 19 (að vísu
voru yfir hundrað fylgjandi). Meðal
þessara „stjórnarandstæðinga" var
varaformaður flokksins, Kjartan
Ólafsson og annar þingmaður til,
Svava Jakobsdóttir og fylgdu þeim
nokkur önnur stór nöfn innan flokks-
ins. En staða þessa hóps var erfið:
Þeir höfðu engin tækifæri til að afla
skoðun sinni fylgis meðal almennra
flokksmanna á félagsfundinum, hvað
þá til að kanna afstöðu allra félaga til
þessa máls. Það er ekki gert ráð fyrir
því að þannig sé að málum staðið,
jafnvel þó jafn mikilvægt mál og
stjórnarþátttaka sé á ferðinni. Al-
ingunni beri að berjast fyrir afnámi
tekjuskatts almennt. í stað þess að
gerast aftaníossar borgarastéttar-
innar í þessu máli, verður verkalýðs-
hreyfingin og verkalýðsflokkarnir að
taka upp raunhæfa baráttu fyrir því
að tekjuskattar verði raunverulegt
tæki til tekjujöfnunar. Þessi barátta
verður að byggjast á eftirtöldum
atriðum:
1. Staðgreiðslukerfi skatta. Þetta
hefur verið krafa verkalýðshreyfing-
arinnar í mörg ár. Nú er tækifæri til
að ná henni fram. S.l. vor þóttust allir
þingflokkar sammála þessari kröfu.
2. Afnám beinna skatta af almenn-
um launatekjum (tekjur einstaklinga
undir 3 millj. kr. á ári í dag) og stig-
hækkandi skattar af tekjum sem eru
hærri og tekjum fyrirtækja.
3. Breytingu skattalaganna þannig
að afnumdar verði glufur, sem gagna
hátekjumönnum og atvinnurekend-
um.
4. Afnám vaxtafrádráttar einstakl-
inga og fyrirtækja og ákvæði um sér-
stakan skatt á verðbólgugróða. (Þess-
ari kröfu verður að fylgja krafa um
stóraukið framboð á ódýru leiguhús-
næði. Það er einnig rétt að benda á
það í þessu samhengi, að það sem í
dag kallast „vaxtaokrið" er í raun
ékkert annað en það, að fólk er að
greiða á fáeinum árum niður fjárfest-
ingarlán, sem nema margföldum
launatekjum þess á ári. Til þess að
breyta þessu er nauðsynlegt að
krefjast þess að afborganir af lánum
til íbúðarkaupa dreifist jafnt, að
raungildi, yfir 25-40 ár, sem er eðli-
legur endurgreiðslutími slíkra lána).
5. Aukið skattaeftirlit með rekstri
fyrirtækja. Samkvæmt þeim upplýs-
ingum, sem nú birtast í blöðum
borgarastéttarinnar, þá áætlafulltrú-
ar borgarastéttarinnar, að háttvirtir
stéttabræður þeirra séu ekki síðri í
skattsvikum en norskir atvinnurek-
endur og steli því ekki minni upphæð
undanen sem nemur 10-1 l%af þjóð-
artekjunum árlega. Það er krafa
verkafólks að augljós dæmi um skatt-
svik verði gerð opinber og atvinnu-
rekendur, sem lítinn eða engan tekju-
skatt greiða, samtímis og þeir lifa í
vellystingum praktuglega, verði
skyldaðir til að gera grein fyrir öllum
fjárreiðum sínum og opinbera öll
gögn þar að lútandi. Innan verka-
lýðshreyfingarinnar verður að byggja
upp skipulagt eftirlit verkalýðsfélag-
anna með skattsvikum atvinnurek-
enda.
ÁD.
mennir flokksmenn heyrðu aðeins
eftir á hvernig þessi mál hefðu farið í
atkvæðagreiðslum innan æðstu stofn-
ana flokksins. Og Morgunblaðið er
fyrst til að skýra þeim frá því, hverjir
það voru af for> stumönnum flokks-
ins sem voru andvígir stjórnarþátt-
tökunni. Við bætist annað atriði:
Kjartan Ólafsson og félagar hafa
hingað til ekki verið þekktir sem for-
göngumenn aukins lýðræðis og op-
innar umræðu innan flokksins. Jafn-
vel þó þeir hefðu átt kost á því að láta
reyna á þetta mál meðal allra flokks-
manna í umræðu og atkvæðagreiðslu,
er ólíklegt að þeir hefðu gert það; fyrst
og fremst vegna þess að þeir hafa
hingað til álitið slíka starfsemi gegn
flokksforystunni nánast andflokks-
lega og átt sinn þátt í að móta þá ólýð-
ræðislegu starfshætti sem viðgangast.
Það er því erfið aðstaða fyrir þá að
vera skyndilega komnir í minnihluta
innan flokksins. Þessir erfiðleikar
skýra sjálfsagt að nokkru hvers vegna
Kjartan Ólafsson beitti sér jafn lítið
og raun varð á fyrir sinni skoðun á
flokksráðsfundinum.
Kannski er það þó þyngst á
metunum, hvað aðstaða stjómar-
andstæðinga er erfið í pólitísku tilliti.
Alþýðubandalagið er sósíaldemókrat-
ískur þingræðisflokkur, sem hingað
til hefur m.a. reynt að koma sínum
málum áleiðis með þátttöku í sam-
steypustjómum og hvorki það né
fyrirrennari þess Sósíalistaflokkurinn
hikuðu við að láta slíka samvinnu ná
til auðvaldsflokkanna þegar svo bar
undir. Alþýðubandalagið gekk til síð-
ustu kosninga með slíka samsteypu-
stjórn í huga, það bar fram tillögu í
„sem aðrir en Al-
þýðubandalagsmenn ættu að geta
samþykkt“ og gaf jafnframt í skyn að
hermálið væri því ekkert úrslitaat-
riði. Grundvöll þessara starfshátta og
þessarar stjórnlistar draga núverandi
„stjórnarandstæðingar" ekki í efa,
þeir hafa átt hlutdeild í mótun hvors
tveggja. En einmitt frá sjónarmiði
þessarar stjómlistar var fráleitt annað
en að Alþýðubandalagið tæki sæti í
stjórn, væri þess einhver kostur.
Miðað við á hvaða forsendum það
vann sinn kosningasigur og miðað við
þær tilslakanir sem allir aðilar gerðu í
þessum viðræðum hefði skyndileg
neitun Alþýðubandalagsins við stjóm-
arþátttöku litið svo út sem það væri
að hlaupast undan ábyrgð. Þeirmenn
sem voru fylgjandi slíkri neitun hefðu
orðið að taka afleiðingunum til að
vera sjálfum sér samkvæmir - hafna
allri núverandi stórnlist Alþýðu-
bandalagsins og beijast fyrir nýrri
sem m.a. fæli í sér kröfumar: Ekkert
samstarf við kaupránsflokkana, efl-
ing stéttarsjálfstæðis verkalýðshreyf-
ingarinnar, fjöldabarátta utan þings
fyrir þeim kröfum sem á dagskrá em
hverju sinni og sem miða út fyrir
ramma kapítalismans, ekkert sam-
starf við einstaka hluta auðvaldsins
(einsog íslenska iðnrekendur) - lýð-
ræðislega og opna starfshætti innan
sósíalískrar hreyfingar. Það bíður
byltingarsinna innan og utan Alþýðu-
bandalagsins að vinna slíkri stjórnlist
fylgis. Hætt er við, að fyrrnefndir
stjórnarandstæðingar innan Abl.
verði ekki miklir liðsmenn þeirrar
baráttu.
Halldór Guðmundsson.