Fréttablaðið - 23.09.2009, Blaðsíða 14

14 23. september 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Hvað gerir Már?
Upplýst verður um stýrivaxtaákvörðun
peningastefnunefndar Seðlabankans
á fimmtudag. Vextirnir standa í tólf
prósentum en síðast hallaðist nefndin
heldur að hækkun en lækkun. Niður-
staðan varð þó að halda
vöxtunum óbreyttum.
Sú breyting hefur
orðið frá síðustu
vaxtaákvörðun að
Már Guðmundsson
er orðinn seðla-
bankastjóri og þar
með formaður
peningastefnu-
nefndar.
Nú bíða margir spenntir eftir að sjá
hvort sýn Más á stöðu mála sé önnur
en forverans norska, Sveins Harald
Øygard, og að þess gæti í ákvörðun
nefndarinnar.
Hvað finnst Davíð?
Óhætt er að fullyrða að ekki bíði
færri eftir að sjá hvernig öðrum
forvera Más í embætti, Davíð
Oddssyni, mun hugnast
vaxtaákvörðunin komi til
þess að hann verði ritstjóri
Moggans. Þar yrði jú skrifað
af djúpri þekkingu um
efnahagsmál og talsverðri
reynslu af vaxtaákvörðun-
um.
Hvað segir Svandís?
Svandís Svavarsdóttir er umhverfis-
ráðherra. Nauðsynlegt er að minna
á það endrum og eins enda hefur
heldur lítið farið fyrir henni síðan hún
tók við embætti í apríl. Var annað
uppi á teningnum á meðan
Svandís var í borgarstjórn.
Á Jafnréttisdögum, sem
hefjast í Háskóla Íslands
í dag, mun Svandís flytja
fyrirlestur um mikilvægi
þess að tryggja aðkomu
kvenna að ákvarðanatöku
um loftslagsmál. Hún flytur
fyrirlesturinn á táknmáli.
bjorn@frettabladid.is
Mörg hundruð milljarða skuld-binding fellur brátt á trygg-
ingasjóð innstæðueigenda, án
þess að innstæða sé fyrir skuld-
bindingunni. Til að standa undir
skuldbindingum þarf ríkið að afla
sjóðnum fjár. Dómstólar hafa ekki
skorið úr um skyldur íslenska rík-
isins til að ábyrgjast trygginga-
sjóðinn. Skyldur ríkisins sam-
kvæmt EES-rétti eru að innleiða
tilskipun um innstæðutryggingar
sem leiðir til þess að íslenska ríkið
verður að standa á bak við trygg-
ingasjóðinn. Yfirlýsingar íslenskra
stjórnvalda á alþjóðavettvangi ýta
undir þessa túlkun. Standi ríkið
ekki við alþjóðlegar skuldbinding-
ar og gæti jafnræðis innstæðu-
eigenda, óháð búsetu, fær Ísland
vart þá aðstoð frá alþjóðastofnun-
um sem þarf til að vinda ofan af
afleiðingum hrunsins.
Takmörkun á greiðslubyrði stendur
Megininntak fyrirvara við ríkis-
ábyrgð, sbr. lög nr. 93/2009, er að
komi til þess að reyni á ábyrgð-
ina verði greiðslubyrði ríkissjóðs
ekki svo þungbær að endurreisn
fjármálakerfis og efnahagslífs
verði stefnt í voða. Ekki reynir á
ríkisábyrgðina ef tryggingasjóður
innstæðueigenda stendur í skilum.
Dugi eignir sjóðsins ekki til er það
lykilatriði að greiðslubyrði ríkis-
ins verði ekki hærri en sem nemur
ákveðnu hlutfalli af vexti vergrar
landsframleiðslu. Um það eru við-
semjendur nú sammála. Þannig er
það hagur kröfuhafa að íslenska
ríkið nái sér hratt út úr kreppunni,
ella verður tæplega um fulla end-
urgreiðslu á lánunum að ræða á
tilskildum tíma.
Mikilvægt er að skilja á milli
lánasamninganna annars vegar
og ríkisábyrgðarinnar hins vegar.
Ríkisábyrgð ekkert annað en
trygging fyrir tilteknum skuld-
bindingum. Það er lánveitenda að
meta hvort ábyrgð skv. lögum nr.
93/2009 veiti fullnægjandi trygg-
ingar fyrir láninu og hvort unnt
sé að líta svo á að á gildistíma lag-
anna sé um fullnægjandi trygg-
ingu að ræða. Verði lánið ekki að
fullu greitt 2024 hafa lánveitend-
ur væntanlega heimild til þess
að gjaldfella eftirstöðvar enda er
þá skilmálum lánasamnings um
tryggingar ekki fullnægt. Íslenski
löggjafinn getur á þessum tíma
lengt gildistíma ábyrgðarinnar ef
þörf krefur eða lagt fram aðrar
tryggingar sem kröfuhafar geta
samþykkt.
Skuldbinding til staðar þótt
ábyrgð falli niður
Bresk og hollensk stjórnvöld geta
valið að samþykkja þau skilyrði
sem Alþingi setti við veitingu rík-
isábyrgðar. Skuldbindingin er til
staðar óháð gildistíma ábyrgð-
arinnar enda miða lánasamning-
arnir við að skuldin verði að fullu
greidd innan þess tíma. Nauðsyn-
legt er að hafa í huga að sjóður-
inn mun hafa tækifæri til að afla
sér fjár á gildistíma ábyrgðarinn-
ar. Það er eðlilegt að bresk og hol-
lensk stjórnvöld séu ekki tilbúin
til þess að fallast á það að íslenska
ríkið geti einhliða lýst því yfir að
eftirstöðvar lánanna, ef einhverj-
ar verða, falli niður að 15 árum
liðnum. Sá kröfuhafi væri vand-
fundinn sem veitti samþykki fyrir
slíkri ráðstöfun enda hefur skuld-
ari þá vart mikinn hvata til þess
að standa skil á láninu á lánstíma.
Svokölluð dómstólaleið er opin
fyrir þá innstæðueigendur sem
telja sig hlunnfarna. Rétturinn til
að höfða mál fyrir dómstólum er
grundvallarmannréttindi. Stjórn-
völd geta ekki takmarkað þann
rétt með samningum. Réttarstaða
flestra innstæðueigenda núna er
sú að þeir hafa fengið greitt frá
breska eða hollenska tryggingar-
sjóðnum og því framselt kröfur
sínar til þeirra. Með því að semja
um hvernig endurgreiða eigi
bresku og hollensku trygginga-
sjóðunum er því komið í veg fyrir
að afgreiðsla málsins tefjist. Þá
vakna áleitnari spurningar með
því að skjóta málinu til dómstóla,
t.d. um heimildir til að mismuna
innstæðueigendum eftir búsetu.
Komist dómstólar að þeirri niður-
stöðu að ríkinu beri að tryggja
allar innstæður að fullu verða
skuldbindingarnar mun hærri.
Málaferli myndu að öllum líkind-
um leiða til þess eins að ríkinu
verður áfram synjað um erlenda
aðstoð og endurreisnin dragist á
langinn.
Mikilvægari verkefni blasa við
Alþingi og ríkisstjórn geta ekki
einbeitt sér að vanda heimila og
fyrirtækja fyrr en þetta mál er
frá. Upprunalega var kveðið á
um að samninginn skyldi stað-
festa fyrir lok sumarþings. Þurfi
að taka lögin aftur upp á þingi er
sá samningur kominn í uppnám.
Með því að viðurkenna heimild
lánveitenda til að gjaldfella eftir-
stöðvar samningsins um leið og
ríkisábyrgðin rennur út, án þess
að hafna því að greiða eftirstöðv-
ar skuldanna er hægt að loka mál-
inu. Þá verður hægt að sinna þeim
málum sem mestu máli skipta.
Dóra Sif er lögfræðingur og Silja
Bára er stjórnmálafræðingur.
Icesave – nú er mál að linni
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
DÓRA SIF TYNES OG
SILJA BÁRA ÓMARSDÓTTIR
Í DAG | Icesave-málið
UMRÆÐAN
Gunnar Bragi Sveinsson
skrifar um samgöngur
Í Fréttablaðinu 19. september sl. er viðtal við Gísla Martein
Baldursson, borgarfulltrúa Sjálf-
stæðisflokksins. Af viðtalinu má
ráða að nú styttist í kosningar í
borginni og borgarfulltrúinn því
farinn að setja sig í stellingar
gagnvart keppinautum sínum og kjósendum. Í við-
talinu er vakinn upp gamall draugur um hvort flytja
eigi flugvöllinn úr Vatnsmýrinni. Vitað er að innan
Sjálfstæðisflokksins eru mjög skiptar skoðanir um
málið og því ljóst að átök eiga eftir að verða innan
hans.
Ég undrast að borgarfulltrúinn ætli að gera þetta
mál að kosningamáli þar sem vitað er að óheyri-
legur kostnaður fylgir hugmyndinni og ljóst að
takmörkuðum fjármunum borgar og ríkis er betur
varið í brýnni verkefni. Hið nýja máltæki „þetta er
svona 2007“ á vel við um skoðun borgarfulltrúans
þegar hann talar um lestarsamgöngur milli Reykja-
víkur og Keflavíkur. Fjáraustur í ævintýri er búinn
og ætti borgarfulltrúinn ef til vill að beita sér frek-
ar fyrir því að samgönguleiðir út úr borginni, svo
sem Vesturlandsvegur og Suðurlandsvegur fái þá
athygli sem nauðsynleg er.
Það er ekki einkamál borgarfulltrúans hvar flug-
völlur er þjónar landsmönnum öllum er staðsettur.
Það er mat margra að eitt af því sem gerir Reykja-
vík aðlaðandi, sérstaka og aðgengilega er einmitt
flugvöllur í göngufæri. Flugvöllurinn er örygg-
istæki vegna nálægðar við sjúkrahúsin. Fyrir þá
sem búa utan borgarinnar skiptir þetta miklu því
hver mínúta getur skipt sköpum þegar bjarga þarf
mannslífi. Flugvöllurinn er tenging landsbyggðar
við stjórnsýslu og stofnanir. Það er vitanlega sjálf-
sagt mál að flytja sjúkrahúsin, stjórnsýsluna o.fl.
út á land svo borgarfulltrúinn o.fl. geti þá flogið frá
Keflavík til að nýta sér þá þjónustu.
Eins og áður segir þá er útspil borgarfulltrúans
forleikur fyrir prófkjör sjálfstæðismanna. Því er
vert að kalla eftir skoðunum félaga hans í borgar-
stjórnarflokki Sjálfstæðisflokksins, eru þau á sama
máli? Verður flugvöllurinn stóra prófkjörs- og kosn-
ingamálið? Gleymum því ekki að meðan Reykja-
vík er höfuðborg Íslands þá er borgarstjóri ekki
bara borgarstjóri kjósenda í Reykjavík heldur allra
landsmanna. Hver er hennar skoðun?
Höfundur er þingmaður Framsóknarflokksins.
Forleikur á flugvöll!
GUNNAR BRAGI
SVEINSSON
O
rðin sparnaður og niðurskurður hafa verið brúkuð
meira meðal þjóðarinnar undanfarið ár en allnokkur
misseri þar á undan. Víða hafa þessi orð sést í verki,
bæði á heimilum og fyrirtækjum þar sem dregið hefur
verið úr útgjöldum til að mæta minnkandi tekjum.
Hjá opinberum aðilum, ríki og sveitarfélögum, tekur lengri
tíma að venda skútunni en eftir áramótin næstu þegar þau fjárlög
og -áætlanir sem unnar verða nú í haust, taka gildi mun sparnað-
ar sjá verulega stað. Það er óhjákvæmilegt.
Niðurskurðurinn sem fram undan er verður ekki sársaukalaus.
Eftir því sem á næsta ár líður mun sá raunveruleiki sem við blas-
ir næstu árin verða ljósari. Sá raunveruleiki mun birtast í minni
þjónustu á ýmsum sviðum, meðal annars bæði í menntakerfinu
og heilbrigðiskerfinu.
Meðal þeirra verkefna sem virðast liggja vel við höggi niður-
skurðarhnífsins eru ýmis forvarnarverkefni. Þau láta oft lítið yfir
sér og tekist hefur að láta slík verkefni hverfa svo lítið beri á.
Þróun reykinga á Íslandi er dæmi um það hvernig upplýsingar
og forvarnir leiddu til þess að þeim ungmennum sem byrjuðu að
reykja snarfækkaði, auk þess sem þeim fjölgaði sem tóku ákvörð-
un um að hætta að reykja.
Skaðleg áhrif reykinga eru alltaf að koma betur og betur í ljós,
og þau einskorðast ekki við reykingamennina sjálfa heldur koma
þau einnig niður á hinum sem eru í návígi við reykingafólkið.
Forsjárhyggja er vinsælt orð í umræðum um forvarnir gegn
reykingum og skorður við þeim. Það var mikið notað í aðdraganda
þess að reykingabann var sett á opinberum stöðum. Sú aðgerð
gekk þó betur þegar upp var staðið en menn höfðu þorað að vona
og reykingamenn voru ótrúlega fljótir að laga sig að þessum nýja
veruleika.
Reykingabannið hér var ekki séríslenskt fyrirbæri heldur
tókum við þátt í bylgju sem fór um heiminn. Smám saman hefur
svo komið í ljós að heilsufarslegur ávinningur er meiri en nokkur
hafði gert sér væntingar um.
Á dögunum hreyfði heilbrigðisráðherra við þeirri hugmynd að
ekki væri sjálfgefið að selja tóbak í verslunum. Viðbrögðin stóðu
ekki á sér og forræðishyggjutalið fór á flug. En spyrja má á móti
hvort eðlilegt sé að selja banvænt efni á svo aðgengilegum stöðum
eins og í matvöruverslunum og söluturnum. Ekki síst með tilliti
til þess hversu aðgengilegt tóbakið er þar með unglingum.
Boð og bönn mega þó alls ekki leysa af hólmi allt það góða
fræðslustarf sem unnið hefur verið til forvarna gegn reykingum
undanfarna áratugi. Það er til mikils að vinna að leitast við að
fá sem flest ungt fólk til að taka upplýsta ákvörðun um að byrja
ekki að reykja, bæði með tilliti til heilsufars hvers og eins og alls
þess kostnaðar sem fellur á skattborgara vegna heilsufarsáhrifa
reykinga. Þessar fáu krónur mega því ekki lenda undir hnífnum
á komandi misserum.
Þrátt fyrir að líklega sé tómt mál að tala um að einhvern tíma
verði hér reyklaust Ísland þá eiga yfirvöld alltaf að stefna að því
marki.
Spöruð króna er kostnaður á morgun.
Það getur verið
dýrt að spara
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871