Fálkinn - 12.07.1930, Blaðsíða 7

F A L K I N N
7
Arfurinn frá Ameríku.
Norsk saga.
ÞaS var um Jónsmessu, sem hún
Þuríður í Skagahlíð fjekk brjef frá
honum Vjebirni syni sínum, sem átti
heima vestur í Ameríku. Oð Vjebjörn
skrifaði að nú œtlaði hann sjer að
koma heim í ár, hún œtti búast við
honum rjett fyrir jólin. Eftir hálft
ár fengi liún að sjá liann og tala við
hann — það var nærri því óskiljan-
legt. Henni lá við að tárast i hvert
sinn sem hún hugsaði til þess.
Mánuð eftir mánuð hafði liún ekki
verið með sjálfri sjer út af honum
Vjebirni og þráð þetta brjef, sem átti
að færa henni vissuna. Því að liann
Yiebjörn hafði orðið að fara tilFrakk-
lands í stríðið árinu áður. Seint um
haustið liafði hún fengið stórt brjef
úr höfuðstaðnum, frá einhverjum sem
hjet Consulate General og í þessu
hrjefi stóð, að sonur hennar hefði
tekið þátt í stórri orustu og særst al-
varlega, en væri nú i afturbata og úr
allri hættu.
Og loksins þegar brjefið frá Vje-
birni kom, var eins og birti kringum
hana. Henni fansf liún vera vöknuð
af vondum draumi. Skógurinn i hlíð-
inni varð eins og hann hafði verið
í gamla dagaa og hún tók nú á ný
eftir anganinni af smáranum í tún-
inu i Skagahlíð, lieyrðist í þrest-
inum og vellið í spóanum. Það var
eins og öll náttúran væri að láta vel
að henni.
Haiin Vjebjörn skrifaði, að loks-
ins hefði hann nú fengið heilsuna
aftur, h s. g. og það jafnvel þó hann
hefði fengið tvær byssukúlur í skrokk-
inn þegar hann varð að gera árásina
í stóru orustunni. Þá höfðu þeir bor-
ið hann inn í kolsvarta kytru og svo
hafði læknir komið og lýst allan
skrokkinn á honum með geislaáhaldi,
svo að hann hefði getað sjeð hvar
kúlurnar voru og skorið þær burt.
Það var eins og ískalt vatn rynni
niður eftir bakinu á Þuríði gömlu
barna sem hún sat i brakandi sól-
skininu og var að stauta sig fram úr
brjefinu, liegar liún las um þetta strið
og læknirinn og kúlurnar. En það
hefði svo sem getað farið ver fyrir
honum Vjebirni veslingnum. Hann
skrifaði, að eftir orustuna hefði tvö
búsund Ameríkumenn legið stein-
dauðir á vígvellinum. Og liún þakk-
aði Guði fyrir, að ekki skyldi hafa
farið Ver fyrir honum Vjebirni.
í niðurlagi brjefsins stóð, að hann
sendi lienni ljósmynd af sjer sam-
dægurs og þar sæi hún liann í ein-
kennisbúningnum. Hann hafði sent
ljósmyndina í sjerstöku umslagi,
skrifaði liann. En það liðu margir
dagar þangað til Ijósmyndin kom.
Hún hafði smámsaman sætt sig við
bá tilhugsun, að þau myndu aldrei
sjást aftur. Ameríka var svo óendan-
lega langt i burtu, og nú voru liðin
sj.Ö ár síðan hann fór vestur. Bara
að hann vildi nú setjast að heima
þegar hann kæmi. Því það var ekki
hægðarleikur fyrir einstæðings kven-
mannsrolu að reka bú, enda þótt
jörðin væri ekki stærri en Skagahlíð-
in var. Maðurinn hennar hafði drukn-
að við timburflcytingu árið eftir að
Þau giftust og þá var Vjebjörn ekki
neina þriggja ára. Þá hefði nú orðið
nieiri vandræðin ef hún hefði ekki
átt annan eins dásemdar nágranna og
hann Lárus i Rjóðri, Ríkasta mann-
inn í sveitinni. Um heyannirnar þurfti
hún ekki að biðja hann um að lána
sjer hesta og reipi og mann til að
binda. Hann gerði það sjálfur óbeð-
inn — og meir að scgja sendi lienni
tvo af vinnumönnum sínum.
Og hún Arnbjörg Iitla; einasta barn-
ið á Rjóðri kom nærri þvi daglega í
Skagahlið, alveg eins og forðum þeg-
þau voru leiksystkin hún og hann
^jebjörn litli. Hún var gullfalleg
stúlka, vist var um það, og skemtileg
og ræðin var hún lika. Það var þvi
ekki furða, þó að biðlana vantaði
ekki að Rjóðri, en Arnbjörg hafði
hryggbrotið þá alla, meira að segja
hann Arnbjörn litla í Skerjavík, rík-
asta bóndasoninn í sveitinni, hann
með stóra nefið.
Þuríður hafði komist að því, að
Arnbjörg og Vjebjörn höfðu skifst
brjefum á, ekki sjaldan. Þeim hafði
altaf lcomið vel saman; þegar þau
voru að alast upp hafði Þuriður stund-
um sagt i gamni, að það mundi verða
hjón úr þeim siðar meir.. En Þuríður
vissi vel, að kotungssonur eins og
liann Vjebjörn þorði ekki að beina
augum sínum þangað sem hún Arn-
björg var. Ónei — það hefði verið
fásinna.
Vjebjörn var ekki nema 16 ára þeg-
ar hann fór til Ameríku og Arnbjörg
var á líku reki. Seinna datt Þuríði í
hug, að það hefði kannske vakað
fyrir Vjebirni með Ameríkuförinni að
verða ríkur þarna vesturfrá, hjá hon-
um frænda sínum í Norður-Dakota.
Og yrði hann ríkur þá gat vel hent,
að Rjóðurbóndinn segði ekki nei við
þvi að fá hann fyrir tengdason. Slik
æfintýri hefðu oft gerst áður, bæði
þar i sveit og annarsstaðar.
Það leit út fyrir, að.Arnbjörg kynni
vel við sig hjá Þuríði. Þegar leið að
því, að von væri á Ameríkubrjefi þá
var hún ekki fyr komin inn úr dyr-
unum en hún spurði eftir brjefi frá
Vjebirni. Meðan hann var í stríðinu
var henni aldrei rótt. Stundum var
liún alveg utan við sig af hugarangri.
Og seinasta brjefið hafði hún þrí-
lesið án þess að Þuríður fengi orð
upp lir henni. Það var deginum ljós-
ara að eitthvað var milli hennar og
Vjebjörns, en Þuríður hafði aldrei
fengið að vita neitt um það, jafnvel
þó hún margspyrði hana og reyndi á
alla lund að komast að þvi. Og aldrei
hafði hún fengið að lesa brjefin hans
Vjebjörns til Arnbjargar þó hún grát-
bændi hana um það og væri svo for-
vitin, að hún gæti elcki við sig ráðið.
Nei, liað var eitthvað annað. Hún
Arnbjörg litla hló bara og fór að tala
um eitthvað annað.
Þegar Arnbjörg hafði lesið síðasta
brjefið hans Vjebjörns þá ljómaði
lnin svo af kæti, að það var ánægja
að horfa á liana. Og daginn eftir þeg-
ar hún sagði frá, að nú hefði hún
fengið brjef frá Vjebirni sjálf, þá var
kæti hennar ennþá meiri; liún var
með þeirri ofsakæli, að hún vildi láta
Þuríði koma með sjer á Jónsmessu-
leikina um lcvöldið. Og sannast að
segja langaði Þuríði gömlu til að fara.
— Það verður þá að vera eins og
þú vilt Arnbjörg, svaraði hún — ljett
er þann að lokka, sem langar til að
hoppa, eins og þú veist!
— Hver veit nema þú fáir að dansa
lioppdans við liann Svarta-Leifa!
sagði Arnbjörg með kesknishreim í
röddinni.
Hann Svarti-Leifi á Krossi var gam-
all einhleypingur og hafði fengið við-
urnefnið af þvi að hann var hrafn-
svartur á hár og skegg og auk þess
liafði liann ekki fyrir sið að þvo sjer
oftar en þörf gerðist. „Jeg er vanur
að þvo mjer einu sinni eða tvisvar i
viku“, sagði liann vanalega. Sú kona
var ekki til i bygðinni, sem vildi
heyra hann eða sjá; einu sinni hafði
hún Þuriður hryggbrotið hann, eins
og svo margar aðrar.
Þuríður og Arnbjörg voru i bestu
flíkunum sínmn þegar þær fóru á
Jónsmessuleikinn, útsaumaðri peysu
með hvítri treyju undir og perlusaumi
á boðangunum. Og með margar silfur-
nælur á bringunni. Það voru ekki aðr-
ar, sem meira kvað að en þær á dans-
vellinum. Þuríður iðaði af fjöri eins
og ung stúlka og dansaði eins og hún
ættu tiu biðla í hópnum.
Þremur dögum eftir Jónsmessu-
skemtunina kom myndin af honum
Vjebirni; þær fengu sína hvor hún
Þuriður og hún Arnbjörg. Þuriði brá
í brún þegar hún sá hana, því að
fæturnar höfðu báðar verið teknar af
honum Vjebirni rjett fyrir ofan linjen.
Hún settist á kistuna sína og hágrjet
eins og barn. En þegar Arnbjörg kom
inn skömmu síðar var hún skelli-
hlæjandi og huggaði hana með því,
að myndin næði ekki nema niður
undir hnjen. Ef að liann Vjebjörn
hefði mist báðar fæturnar mundi
hann liafa skrifað þeim um það, —
þóttist liún viss um. En þó var enn
efi eftir í hug Þuriðar; hún var ekki
í rónni fyr en hún fengi svar við
brjefinu, sem lnin skrifaði Vjebirni
sama kvöldið, og sæi svart á livitu,
að liann væri ekki örkumlamaður;
kúlurnar tvær höfðu ekki gjört hon-
um minsta mein, liafði hann skrifað.
Það voru nálægt 35 ár síðan liann
Knútur i Skagahlíð, föðurbróðir hans
Vjebjörns, liafði farið til Ameríku.
Þá var Þuríður svo lítil telpa, en hún
mundi vel að hann var fáskiftinn og
fámáll, langur og mjór og álútur, eiris
og boginn nagli. Hann var ógiftur og
einkennilegur í háttum og fólk sagði,
að liann væri ekki með öllum mjalla.
og af brjefum Vjebjörns þóttist Þuríð-
ur skilja, að hann hefði elcki breyst
eftir að hann kom vestur. Vjebjörn
hafði skrifað, að það væri ekki sjer-
lega gaman að vera með honum
frænda sínum. Á kveldin sæti hann
tímunum saman og glápti fram und-
an sjer án þess að segja. eitt einasta
orð. Svolítið hafði það verið skárra,
þegar Vjebjörn náði i grammófón og
fór að spila hallingdans og hoppdans;
það gat Knútur hlustað á. Þá kom
einhver lífglæta í augun á honum og
harða andlitið mildaðist. En jasslög-
in ameríkönsku gerðu hann bálvond-
an og einu sinni hafði hann tekið
hamar og mölvað i mjel margar plöt-
ur af þeirri tegund, og sagt Vjebirni,
að ef hann ljeti sig heyra fleira af
slíku tagi, þá skyldu þær plötur fara
sömu leiðina.
Fyrstu 20 árin vestra hafði Knút-
ur átt heima í dimmum moldarkofa,
sem seinna var notaður fyrir svina-
fjós. Hann hafði lifað eins og hund-
ur. En nú átii hann skraúllegt stór-
hýsi, að minsta kosti miklu stærra
en þörf var á. Hann hafði reitt sam-
an marga dollara og auðgast ár frá
ári, en eitt var vist: hann liafði litla
ánægju af peningum sínum.
í september kom brjef frá Vjebirni.
Knútur föðurbróðir lians hafði veikst
og lá nú rúmfastur. Hann hafði of-
boðið heilsu sinni fyrrum, er liann
var að brjóta fyrir sjer ísinn í nýja
landinu. Læknirinn liafði sagt að
hann gæti ekki lifað nema nokkra
mánuði og liafði beðið Vjebjörn um.adl
að fara til næsta kaupstaðar og biðja
málfærslumann að koma til gamla
manssins. Málafærslumaðurinn átti
að semja arfleiðsluskrá, og í brjef-
inu gat Vjebjörn sagt frá því, að
Þuríður og einkasystir Knúts, sem
Lineyk hjet og var gift suður i
Hringaríki ætti að erfa 25.000 dollara
livor. Afganginn af reiðufje og alla
jörðina hans Knúts þarna vestra, átti
Vjebjörn að erfa. Svo að hann eign-
aðist mörg þúsund dollara undir eins
og Knútur fjelli frá.
Þuriður var eins og i vimu i marga
daga. Henni fanst óskiljanlegt, að hún
gæti orðið svona fjáð — og hann
Vjebjörn yrði ríkari en sjálfur bur-
geisinn í Rjóðri.
Mánuði síðar kom annað brjef frá
Vjebirni. Hann skrifaði að nú væri
Knútur dáinn og að jörðin hans væri
seld. Fáum dögum siðar heyrði Þuríð-
ur, að Vjebjörn hefði lagt ógrynnin
öll af peningum inn i sparisjóðinn þar
í sveitinni. Og meðal þeirra var líka
arfurinn hennar eftir hann Knút.
Dag einn i nóvember stóð Vjebjörn
öllum að óvörum í stofunni í Skaga-
hlið. Þuríður þekti ekki þennan langa
og skinhoraða gest, fyr en hann
liafði sagt til nafns síns. En þó að
hann væri lioraður var hann kátur
og glaður og það kom brátt í ljós,
að hann hafði ekki mist matarlyst-
ina. Svo að vonandi tækist að koma
honum í hold aftur.
Auðvitað liöfðu lijónin i Rjóðri
ekkert við það að atliuga, að þau
sögðu þeim það nokkrum dögum síð-
ar, Arnbjörg og Vjebjörn, að þau
hefðu hugsað sjer að eigast. Og uin
miðjan desember stóð brúðkaup i
Rjóðri. þar var meira fjölmenni en
elstu menn mundu í brúðkaupi. Hann
Sigurður í Kleifum sagðist hafa talið
meira en 60 breiðsleða fyrir utan
kirkjuna, meðan verið var að pússa
þau saman. Hann sagði frá þessu í
búðinni á Uppsalabrú og sýndi jafn-
framt stóran peningaseðil, sem hann
Vjebjörn hafði vikið að honmn.
Haustið eftir fluttust ungu hjónin
inn í nýtt hús, sem Vjebjörn liafði
látið reisa þá um sumarið. Hann bauð
henni nxóður sinni að koma i hornið
lijá sjer, en það vildi Þuríður gamla
alls ekki. Hún treysti sjer alls ekki
til þess, en sagðist vona, að hann
gleymdi ekki að líta öðru hverju inn i
gömlu baðstofuna í Skagahlíð, þar
sem hann hefði leikið sjer þegar hann
var barn.
KlNVERSKUR METHÚSALEM.
Elsti núlifandi Kínverji, Li-Chin
Yun, heldur sem stendur fyrirlestra
við háskólann i Tcliing-Tou, sem er
höfuðborg i Sze-Tchouan hjeraðinu.
Öldungurinn, sem er mjög þektur
vísindamaður heldur þvi fram að
hann sje 250 ára gamall. En svo illa
vill til að Li-Chin, hefir ekki getað
fært fullgildar sannanir fyrir þess-
ari staðhæfingu sinni. Sjálfur þykist
hann geta sannað að hann hafi lifað
á stjórnartimum níu síðustu keisara
Kínaveldis, og að hann hafi gengið
í herþjónustu, sem sjálfboðaliði árið
1698, þá tæpra átján ára að aldri i
her Kang-His, keisara. Og þykist
hann liafa verið með þegar Tibet og
Formosa voru unnin. Árið 1736 þyk-
ist liann hafa verið við krýningu
næsta keisara, og hafi liún verið mjög
hátíðleg. Hann hafi þá verið dyra-
vörður í keisaraslotinu.
Átta sinnum hefir Li-Chin verið
giftur, og flestar konur hans eru
dauðar af elli. Hann hefir eignast
46 börn og lifir nú aðeins yngsta
barnið Tsing, sem er 86 ára. Eftir að
seinasla konan hans dó á miðri fyrri
öld, liefir liann lifað einlifi.
Li-Chin vakti seinast athygli á sjer
um aldamótin 1900, í uppþotmn sem
þá urðu í Kína.
----x----
Fyrir nokkru kom það fyrir á
Humboldtsjúkralnisinu í Albany, að
gera skyldi holskurð á 8 mánaða
gömlu barni. En í ógáti hafði verið
tekið barn, sem ekki þarfnaðist neins
holskurðar og það skorið í stað sjúka
barnsins. Barnið er nú gróið sára
sinna, en foreldrarnir hafa höfðað
skaðabótamál gegn lækninum, senx
skurðinn gerði og hinum tveim
hjúkrunarkonum, sem aðstoðuðu
liann.
----x----
A síðasta ái'i framdi fleira fólk
sjálfsmorð en nokkurntíma hefir ver-
i'ð síðan 1916. Komu 18 sjálfsmorð á
hverja 100.000 ibúa. Flest voru sjálfs-
morðin i Sacramento í Kaliforniu,
nfl. 54 á liverja 100.000 íbúa. Er verð-
brjefahruninu í fyrrahaust kcnt um
þesa sjálfsmorðsöld. Árið 1920 voru
færri sjálfsmorð i ríkjunum cn
nokkru sinni, á þessari öld, eða að-
eins 12 af 100.00. Það ár var mikið
hagsældarár fyrir atvinnu og kaup-
sýslu.