Fálkinn - 11.10.1930, Blaðsíða 7

F A I, K I N N
7
M o n g i I e t.
Smásaga eftir Guy de Maupassant.
Á skrifstofunni töldu menn Mongi-
let vera einstakan sauð. Hann var
gamall og meinlaus skrifari, sem hafði
aðeins einu sinni á æfinni komið út
fyrir París.
Þetta var i lok júlí og á sunnudög-
um vorum við hinir vanir að fara
út fyrir borgina til þess að flatmaga
okkur á einhverri grasflötinni eða
lauga okkur. Annaðhvort til Asmi-
éres, Argenteuil, Cliatou, Bougival,
Maisons eða Poissy — hver staður
hafði sína áhangendur og það var si-
feld deila um það liver væri bestur
þessara staða, sem allir skrifstofu-
menn í Paris elska.
— Þið eruð bjólfar, allir saman,
sagði Mongilet gamli, — fara út í
sveit, ekki nema það þól
— Hreifið þjer yður þá aldrei neitt,
Mongilet? spurðum við.
— Jú, vitanlega. En jeg fer með
almenningsvagninum. Þegar jeg hefi
snætt góðan morgunverð í veitinga-
kjallaranum mínum legg jeg upp með
uppdrátt af borginni og ökuáætlanir
upp á vasann. Svo klifra jeg upp á
þakið á almenningsvagninum, spenni
upp sólhlífina og þýt á stað. Ójú, jeg
sje sitt af liverju á þess konar ferða-
lagi, meira en þið, piltarl Jeg fer
altaf nýja og nýja leið. Þetta er al-
veg eins og jeg væri á siglingu kring-
um hnöttinn, svo mismunandi er
fólkið í borginni. Jeg þekki París bet-
ur en nokkur annar. Og það er ekki
óskemtilegt að gægjast inn um glugg-
ana og sjá hvað gerist bak við glugga-
tjöldin um leið og vagninn fer hjá.
Það er liægt að geta sjer til um heim-
ilisbraginn þegar maður sjer reiðan
húsbónda vera að jagast. Og maður
getur hlegið sig máttlausan af af sjá
rakarann, sem býtur frá gestinum sem
hann hefir nuddað sápunni á, til þess
að góna út á götuna. Maður deplar
augunum að gamni sínu inn um
gluggann lijá saumastúlkunum, —
ekki má maður vera að staðnæmast.
Nei, það er margt skrítið á svona
ferðalagi.
Ferð i ahnenningsvagni er gaman-
leikur, góður gamanleikur — leikur
úr daglega lífinu. Það veit sá sem alt
veit, að jeg vil ekki hafa skifti á þess-
um ferðum og sveitaferðunum ykkar.
Ónei!
— Jæja, Mongilet, en reynið nú
samt að koma með okkur einu sinni.
Ónei, karl minn. Jeg hefi einu sinni
á æfinni farið í svoleiðis ferð, það
eru 20 ár siðan og heldur skal jeg
drepast en gera það aftur.
— Segið okkur frá því, Mongilet!
— Með ánægju. Hlustið þið nú á.
Þið þektuð víst hann Boivin, sem
einu sinni var bókhaldari, — við
kölluðum hann Boileau?
— Já, já!
— Við vorum á sömu skrifstofunni.
Hann átti hús úti i Colombes, garm-
urinn, og var altaf að bjóða mjer
heim til sín á sunnudögum.
— Komdu, Maculotte (hann kallaði
mig Maculotte í gamni), þá skulum
við fá skemtilegan dag, sem jeg er
lifandi maður.
Jeg var sá bjálfi að láta telja mig
á þetta og einn morguninn fór jeg
með lestinni kl. 8. Jeg steig af í eins
konar sveitaþorpi, þar sem ekkert
skrítið var að sjá var að sjá og loks
rakst jeg á mjóan stíg með steingirð-
ingu á báðar hendur; neðst í þess-
um rangala staðnæmdist jég við trje-
grind og var jórnklukka við hliðið.
Jeg liringdi en lengi varð jeg að
bíða. Loks var opnað. Og hver stóð
i hliðinu? Jeg áttaði mig ekki strax
á því. Var það kvenmaður eða var
það api? Ljótt og skítugt var það,
hvað sem öðru leið, vafið i gamlar
tætlur, — geigvænlegt. Það var með
hæsnamoð í hárinu og líkast því að
það væri til með að gleypa mig hráan.
— Að hverju leitið þjer? spurði
hún.
— Að herra Boivin.,
— Hvað viljið þjer herra Boivin?
Svei mjer ef mjer leið vel þarna.
Pilsvargurinn stóð þarna og einblíndi
á mig rannsóknaraugum.
— Jeg .... hann .... á von á mjer,
stamaði jeg.
— Það eruð kannske þjer, sem hann
hefir hoðið í morgunverð?
Þá svaraði jeg skjálfandi: Já.
Hún sneri sjer við og kallaði hrana-
lega upp í gluggann:
— Boivin, hjerna er hann kominn
þessi pjakkur þinn!
Þetta var þá kona kunningja míns.
Að vörmu spori kom Boivin fram í
dyrnar á hrörlegum smáskúr með
kölkuðum veggjum og sinkþaki.
Hann var í hvitum skítugum Ijerefts-
buxum og með skítugan panamahatt.
Hann tók innilega í hendina á mjer
og gekk á undan mjer um það sem
hann kallaði garðinn sinn, svolítinn
ferhyrndan reit sem við komum á
eftir að við höfðum farið eftir mjó-
um rangala. Var há steingirðing um-
hverfis „garðinn" á alla vegu og hann
var á stærð við mátulega stóran vasa-
klút. Alt i kring voru liús, svo há að
sólin gat með naumindum komist nið-
ur í garðinn rjett um hádegið. Og
niðri í þessum gíg voru nokkur
stjúpmóðurblóm, nellikur, lavendlar
og fáeinar rósir, sem börðust við að
fá loft. Og heitt var þarna eins og
í bakstursofni, svo var heitum stein-
görðunum og húsunum í kring fyrir
að þakka.
— Trje á jeg engin, sagði Boivin,
en steingarðarnir koma í staðinn,
þeir skýla betur en nokkur skógur.
Og svo tók hann í jakkalafið mitt
og hvíslaði: — Viltu gera mjer
greiða? Þú hefir sjeð hana. Hún
getur verið skæð, lasm. Þegar jeg
sagði henni að jeg hefði boðið þjer
heim þá ljet hún mig hafa hrein föt,
en komi nokkur blettur á þau, þá
er úti um mig. Þessvegna reiði jeg
mig á að þú vökvir blómin fyrir
mig.
Jeg sagði já. Fór úr jakkanum,
bretti upp skyrtuermunum og rjeðist
á einskonar dælu, sem hvein og sog-
aði eins og tæringarveikur aumingi
og þó kom ekki nema örmjó vatns-
buna úr henni. Jeg var tíu mínútur
að fylla garðkönnuna og svitnaði
eins og þófari.
Boivin elti mig um garðinn. —
Svolítið hjerna, svolitið þarna, þökk
fyrir, já svona. Kannske ofurlitið
hjerna.
Garðkannan lak svo að jeg varð
votari en blómin. Buxnaskálmarnar
mínar urðu rennandi blautar og for-
ugar. Og jeg byrjaði á nýjan leik
minst tuttugu sinnum og varð renn-
blautur við hverja atrennu, minst
tuttugu sinnum stóð jeg kófsveittur
við dæluna og bljes í takt við hana.
Og í hvert skifti, sem jeg var að gef-
ast upp herti Boivin á mjer. —
Bara eina garðkönnu enn, þá allra
síðustú!
í þakklætisskyni fyrir hjálpina
rjetti hann að mjer rós, stóra rós.
En hún var ekki fyr komin í hnappa-
gatið en blöðin duttu öll af henni
og eftir sat grænn hnappur, harður
eins og steinn. Jeg varð hissa en
sagði ekki orð.
Nú lieyrðum við frú Boivin hrópa
í fjarlægð: — Nú verðið þið að koma
undir eins. Hvað á jeg að bíða lengi
eftir ykkur?
Og svo fórum við inn í „húsið“.
— Væri skuggi í garðinum þá var
þó alla jafna húsið í sólbakstrinum.
Hitinn i gufubaði kemst ekki í hálf-
kvisti við hitann i borðstofunni hans
kunningja mins. Þar stóðu þrír smá-
diskar og þrír óhreinir tingaflar á
gulmáluðu furuborði. Á miðju borð-
inu stóð leirfat með soðnu kjöti og
kartöflum. Við byrjuðum. Je" rak
augun í flösku, fulla af rauðlituðu
vatni.
— Heyrðu gæskan mín! kallaði Boi-
vin, ætlarðu ekki að gefa okkur al-
mennilegt vín í dag? Við svona ein-
stakt tækifæri?
En hún gaut til hans nístandi aug-
um: — Vín handa ykkur? Máske til
þess að þið getið drukkið ykkur
blindfulla báðir tveir og sitið hjer
rausandi yfir mjer í allan dag! Ó-
nei, jeg held nú siður.
Hann þagði. Eftir kjötgumsið kom
hún inn með annað kartöflufat en
nú fylgdu nokkrir bitar af fleski
með. Við tókum að jeta án þess að
segja eitt einasta orð og þegar við
vorum búnir sagði hún:
— Ja, nú er ekki meira að bjóða.
Nú skuluð þið reyna að hypja ykk-
ur á stað.
Boivin starði forviða á hana: —
En dúfan, dúfan, sem þú varst að
reita i morgun? En þá sletti hún
lúkunum á mjaðmirnar: Nú, eruð þið
ekki saddir, ha? Heldur þú Boivin,
að maður láti jeta sig út húsganginn
þó einliver sláni komi hjer. Má jeg
spyrja: hvað á jeg þá að borða i
kvöld ef jeg læt ykkur slafra í ykk-
ur dúfunni?
Við stóðum upp.
— Bíddu andartak, hvíslaði Boi-
vin að mjer. Svo hvarf hann fram
í eldhúsið til konunnar en jeg heyrði
á eftirfarandi samtal:
— Þú getur víst ekki gefið mjer
20 aura, elskan mín?
— Hvað ætlar þú að gera við 20
aura?
— Þáð er ekki gott að vita hvað
komið getur fyrir. Það er altaf gott
að hafa peninga á sjer.
Þá grenjaði hún af ásettu ráði svo
liátt að það heyrðist um alt: — Nei,
fyr má nú rota en dauðrota. Úr því
að þessi drjóli hefir jetið hjá þjer,
þá er hann fjandann ekkert ofgóður
til þess að borga fyrir þig eftir á!
Boivin kom inn aftur. Jeg vildi
gjarnan sýna kurteisi og beygði mig
því djúpt fyrir húsfreyjunni og stam-
aði: — Hjartans þakkir. . frú. . fyr-
ir ástúðlegar viðtökur....
— Ojæja, jæja, svaraði hún, en
ef þjer komið með hann fullan heim
aftur þá er mjer að mæta.
Við fórum.
Leiðin lá yfir flöt, sem var gróð-
urlaus eins og hefluð fjöl. Jeg ætl-
aði að slíta upp blóm á vegarbrún-
inni en skrækti upp af sársauka. Mig
logsveið í hendiúa. Blómið er vist
kallað brenninetla. Og alstaðar var
þessi ilmandi forarlykt, svo að mjer
lá við uppköstum.
— Bíddu hægur, sagði Boivin, við
erum rjett komnir niður að ánni.
Og innan stundar vorum við á ár-
bakkanum. Þar var þefurinn af ýldu
og rotnu valni svo óþolandi og sól-
in sveið og brendi, svo að mig kendi
til langt inn í heila. Jeg sagði við
Boivin að við yrðum að reyna að
komast einliversstaðar undir þak og
hann fór með mig inn i skemmu
eina eða einskonar krá fyrir ferju-
menn. Þar var troðfult inni.
— Það er ekki sjerlega vistlegt
hjer inn'i, en maturinn er ekki sem
verstur, sagði Boivin.
Jeg var orðinn soltinn og bað um
eggjaköku. En glópurinn hann Boi-
vin var orðin ruglaður i hausnum
undir eins og hann hafði druklcið
tvö glös. Mjer skildist fljótt hvers-
vegna konan hans var aðsjál við
hann.
Þarna sat hann og talaði tóma vit-
leysu um stund, en þá stóð hann
upp og ætlaði að fara að sýna afl-
raunir; síðan gerðist hann sáttasemj-
ari milli tveggja manna sem voru
eins fullir og hann og höfðu farið
að fljúgast á. Við hefðum áreiðan-
lega báðir verið barðir til óbóta,
ef veitingamaðurinn hefði ekki geng-
ið á milli.
Jeg dró hann loks út blindfullan,
og setti hann bak við runn. Sjálfur
lagðist jeg dauðþreyttur við liliðina
á honum. Jeg hlýt að hafa sofnað.
Og lengi hef jeg sofið, þvi það var
dimin nótt liegar jeg vaknaði. Boi-
vin hraut. Jeg hristi hann. Hann
reis upp við dogg, en fullur var
hann enn, þó að ekki væri hann
eins og þegar hann sofnaði.
Svo dröttuðumst við af stað upp
yfir flötina í kolsvarta myrkri. Boi-
vin sagðist rata og hann ljet mig
krækja ýmist til hægri eða vinstri.
Við sáum livorki himin nje jörð og
viltumst út í einskonar skóg, sem
náði okkur i nef en ekki lengra.
Hvergi var Ijós að sjá, hvert sem
litið var. Þarna flæktumst við í eina
tvo tíma, baðandi út öngunum og
máttlausir í hnjánum en miðaði ekki
áfram þvi að við gengum í hring
og komum jafnan aftur þangað, sem
við höfðum farið frá.
Eftir nokkra hríð datt Boivin kylli-
flatur og reif sig í framan á staur.
Hann sat kyr þar sem hann var kom-
inn og fór að öskra og grenja svo
að kvað við í fjarlægð. Hjálp, hjálp!
hrópaði jeg og kveikti á eldspítu,
bæði til þess að leiðbeina þeim, sem
til hjálpar kæmu og til þess að hug-
hreysta sjálfan mig.
Loks heyrði bóndi einn til okkar
og kom hlaupandi.
Jeg fylgdi Boivin heim. En í sömu
svifum og jeg hafði komið honum
fyrir i dyrunum var þeirn hrundið
upp og þar stóð konan hans með
ljós i hendi. Mjer fanst ískalt vatn
renna niður eftir bakinu á mjer.
Hún mun liafa beðið eftir manni
sínum frá þvi að fór að dimma. Og
þegar hún sá hann grenjaði hún upþ
og rjeðist á mig eins og mannýgt
naut.
— Já, vissi jeg ekki! öskraði hún
úrþvættið yðar að koma heim með
hann blindfulian.
— — — En þið megið trúa, að
jeg lók til fótanna og þaut beint á
járnbrautarstöðina og hentist inn í
náðhúsið í vagninum og læsti, þvi
að mjer datt ekki annað í hug en
að hún elti mig, og það var hálf-
tími þangað til lestin átti að fara.
Jæja, nú vitið þið piltar, hvers-
vegna jeg hefi aldrei gift mig — og
hversvegna jeg fer aldrei út úr París.
SKELJAR
eftir Sigubjörn Sveinsson.
Þegar Bernskan kom út fyrir um 20
árum, vakti hún strax almenna at-
hygli og náði vinsældum um land alt.
Það var eittlivað barnslega saklaust
og laðandi við frásögnina, sem olli
því að börnunum þótti sjerstaklega
vænt um þessa bók, höfðu meiri
mætur á henni en öðruin bókum. Það
var til þess tekið, hversu snildarlega
liöfundinum tókst að setja sig i spor
barnanna og lýsa hlutunum frá þeirra
sjónarmiði. Sú gáfa er fáum ljeð, eins
og sjest ljósast af þvi, live margar
barnabækur eru lítt við barnahæfi
og illa fallnar til þes að sinna því
hlutverki, sem þeim er ætlað.
Þessi nýja bók Sigurbjarnar, Skelj-
ar er með öllum þeim sömu ein-
kennum og kostum sem hinar fyrri
bækur hans, og líkleg til þess að ná
svipuðum vinsældum. í henni eru
bæði sögur og Jjóð. Virðist hún eink-
ar hentug til lestrar börnum sem lok-
ið hafa við stafrófskverið. Bætir hún
því úr brýnum skorti, því að allra
helst hefir verið skortur á bókum
við hæfi barna á þvi reki. Bókin er
prýdd myndum eftir Tryggva Magn-
ússon málara, letrið stórt og skýrt
og allur frágangur hinn snyrtilegasti.
Þó er hún ódýr, kostar aðeins kr.
1.50.