Fálkinn - 05.03.1932, Qupperneq 7

FÁLKINN
7
Ilolsteintnr, qaalhlið l
skuggsýnast og (li'inigalegast var l iI-
vistar i liorginni. Fyrir utan liorg-
arhliðin. Hplsten-, Burg-, Miihlen-,
eða Hiixter-tor þorði enginn að taka
sjer bústað. Allir urðu að halda s.jer
innan hinnar traustu víggirðingar,
el' Jieir vildu komasl hjá þvi að
lehda i ldóm göluræningja eð)t í
höndum. óvinanna, Lejð okkar ligg-
ur nú frá járnbrautarstöðinni gegn-
uin hina fögru blómgarða nýja borg-
arhlutans Sl. Lorenz. Brátt nálgúmst
við gömln borginá. Til hægri handar
lílum við hið fyrsta merki frá hort'-
inni blómaöld; er .þ'að hið mörg
hijndruð ára gamla borgarhlið „IIol-
stentor"í Fyr meir var Jiað vestur-
hlið hinnar voldugu víggirðingar
Liibeck. Núna stendur þaö eill sín's
liðs, tignarlegt og svipmikið. Itinn
margliti gljái tígulsteinanna og hin
djiipskorna framhlið þess gefur því
mikinn 'og cinbeiltan svip. Giidti
turnárnir báðu megin inngangsins
og liin vcglega rishetta (Giebel) gefa
J>ví fagran og glæsilegan svip. Yið
hin hlið götunnar fram á bakka
Travefljótsins stánda hinar æfa-
gömlu „Salzspéichef" (sallhlöður).
Áður fyr var öilu því salti er niður
Trave-fjótið kom Irá Hansa-borg-
inni Liinebufg skipað upp í Jtessar
byggingar og síðan flull þaðan sjó-
leiðis til annara landa. Salt þelta er
kenl við borgina Liineburg og er
frægt l'ram á þennan dag. Sákir elli
hneigja salthlöðurnar höftið sin i
áttiija lil nágrannans ,,Holstentor“
iíkt og úttaugaðr Myfjabykkjuf, éií
stærð þessara einkennilegu bygg-
inga eigi siður en samræmið í þcim,
hefir ógleymanleg áhrif á alla þá er
sjá þær.
Við höldúm með fljótinu meðfram
höfninni. Ilin stöðuga síiðandi um-
ferð verslunar og viðskifta rífur
Salthlöðurnár i Liibeck.
nnar fornti borgar.
inann upp úr hugafórum og sýnir
l'ram á það, að Liibeck nútíðarinnar
er makleg þeirrar fortíðar, er hún
fæddist i. Dönsk, sænsk, norsk, finsk
og lettne.sk skip liggja við hufnár-
bakkann. Risa-stór lyftitæki (Hebe-
kriine), tákn vorra tima, hneigja sig
og hefja upp í einni svipan byrði,
sem dagiaunamaður á fult i fangi
með að ljúka við á einum degi. Þrátt
fyrir hinn nýtísku atvinnurekslur og
hinn iðandi lífsslraum, er við Trave-
fijótið ríkir, hefir Jjó miðaldasvip-
uriiín haldist sjer einna hreinastur.
Yið sjáum fyrir okkur gömlu „ris-
húsin" er standa hlið við h'lið í
samhangandi lengju, aðeins hjer og
þar rofin af þvergötum, er ganga út
í götuna á fljótsbakkanum. í undur-
fögru samræmi standa hjer saman
byggingar af ýmsri gerð. Þreparis
oddbogastílsins, er ber lit tígulstein-
anna, sem hús eru hiaðin úr, mæna
alvörugefin og svipmikil til himins.
Og í dag eins og áður sjámn við hin
gljáandi grænu koparþök kirknanna,
er varpa endurskini sólarinnar yfir
gömlu húsin i grendinni. En kirkju-
turnarnir mæna tignarlega upp i
heiðbláan himininn og bera vott um
hið mikla vekli og hollustu Hansa-
kaupmannaniía er bygðu kirkjur
þessar lil heiðurs og dýrðar guði
sín um.
Við göngum meðfram húsaröðinni
og höldum þangað, sem Wakénitz
fellur í Trave, beygjum til hægri og
stöndum ]:iá fyrir norðurdyrum Lii-
beckur, hinU gamlá borgarhliði
„Burgtor". Við okkur blasir hin
aldna bygging ]iar sem hún stenclur
í miðjum borgarmúrnum, þungbrýn
og bergföst líkt og nátttröll stuttu
eflir sólaruppkomu. Ilátt og Jjrék-
vaxið ber það við himinn, enda var
það öflugt vígi áður fyr. Hjer stönd-
um við á söguhelgum stað. 1800
gcr'ði Napoleon mikli áhlaup á
borgina á þessum stað og vann hana
eftir blóðuga viðureign, er l'lutti
ógn og skelfingu yfir borgina og í-
búa hennar.
Vlð göngui'n inn l'yrir hliðið lil
Jiess að skygnast um innan við vje-
böfid gömlu Liibeekur. Með virðingu
og lotningu líturn við um öxl í áttina
lil gamla borgarhliðsins. Til beggja
lianda standa gömlu tigulsteinahús-
í in í Jivögu, eins og þau væru að leita
l sjer liælis við hið volduga, trausta
„Burgtor". Á meðal þessara húsa er
gamla tollheimtuhúsið frægast. Var
■ jjað heiðurshústaður hiiinar nafn-
I kunnu slcáldkonu Ida Boy-Ed, er
í ljesl fyrir nokkrum árum.
1 Við göngum götuna, þar til hún
I kvíslast i Ivo aðra vegi. Opnast hjer
j augnrii okkar l'agurt breitt torg „Gci-
J belplalz", nefnt eftir skáldinu Eman-
uel Geibel. Okkur verður litið upp
móti hinu br.atta þaki Jakobskirkj-
unnar og undrumst með hrifningu
hinn spengilega tui-n hennar, 'er
gnæl'ir öllum húsum hærra, þeirra
cr i nágrenninu eru. Nú lítum við
l'agra, einkcnnilcga byggingu, er
skyndilega dregur að sjer athygli
okkar. Þarna stendur forn og frið-
sæl bygging, eigi ólík að gerð og is-
lenskur bóndabær, þó miklu stór-
kosllegri og áhril'aríkari. Þrjár stafn-
burslir bera við himiiín og vita þær
úl að torginu. Fjórar turnspírur
reigja sig upp frá Jiökum bygging-
arinnar og gera hana enn tígulegri
og svipmeiri. Miðhluti liússins er
mjög veglegur og skreyttur stórum
fögrum oddbogagluggum og burst
þess er krý.nd háum klukkuturni. Alt
útíit bendir til þess að hjer muni
vera stór kapella. Ilús Jjetta, sem
snertir hrifningu vora svo mjög, er
,.Heiligen-Geist-Hospital“, sem enn
ljann dag í dag cr heimili ellihrumra
karla og kvenna, eins og það var
l'yi'ir (i50 ái’um, er það var bygt. Er
þessi bygging elsta ellihcimili í
Þýskalandi. Bjart og friðsælt er inn-
an' veggja þéssarar kapellu. Má þar
sjá aðdáanlcga fögur listaverk; sjer-
staldega er eftirtcktarverð hin got-
neska „geislahvelfing" og hin fögru
veggmálverk frá 13. og 18. öld, enn
l'remur hinar aðdáanlegu kórmynd-
ir. Einar dyr eru milli kapé.llunnar
og íbúðar garnla iolksins. Er húsinu
skifl niður í mörg lílil herbergi, er
hver einstakur býr í. Leið okkar út
úr gainalmennahælinu liggur úl um
veglegt anddyri.
Við höldum áfram eftir gölunni
og komum brátt að Maríukirkjiinni.
Við stönduin hljóðir og undrandi og
virðum fyrir.okkur, hina l'eikna hæð
Gatg i Liibeck með St. Aegidien-
kirkjunni i baksýn.
þessarar veglegustu og mikilfeng-
lcgustu byggingar í Lúbeck. Ilissa og
orðlausir lílum við upp eftir turn-
iniim og rennum augunum yfir ail-
ar Jiær miljónir tígulsteina, er sterk-
ur vilji hefir ein.u sinni hlaðið sam-
an í eina tröllaukna heild. Hægl og
hljóðlega göngum við inn í gotnéska
miðhjuta kirkjunnar. Jafnvel hjer í
þessu húsi guðs er svo margt, er
minnir okkur á hina jarðnesku
hreikni og stærilæti þeirra Ilansa-
manna. Á bogasúlunum eru undur-
fögur málverk er sýna hina voldugu
borgarstjóra i hinum fornu em.bætt-
isklæðum. Er myndunum komið fyr-
ir í römmum, er skornir eru út af
slíkum hagleik, að fátíður er nú á
limum og eru þeir hrein fyrirmynd
hinnar fornu útskurðarlistar. Önnur
listaverk heilla okkur meir en þessi
svo sem hið áhrifamikla málverk
Overbecks: „der Totentanz", hið lisl-
ræna stjörnufræðisúr eða þá hið
gamla 'Bach-orgel, er tónsnillingarn-
ir Jóh. Seb. Raeh og Ðietrich Buxte-
hude, sem voru organistar við kirkju
þessa, hafa leikið á.
Við hliðina á kirkjunni stcndur
ráðhúsið. Það er bygt um 1300, er
mjög tignarlegt og áhrifamikið, þrátt
fyrir alla þá stílblöndun er í þvi er.
Við ljúkum ferðalagi okkar með
því að skoða hið fagra „Scliabbel-
haus“, sem er ef til vill það safn
Lúbeckur, er heillar okkur mest. Er
þetta hús í orðsins fylstu merkingu
heimili Lúbeckur-búans. Hjer standa
herbergin með húsgögnum frá fyrri
öldum sem væru Jiau enn i notkun,
eldhúsið með hlóðum, kaupmanns-
búð og skrifstoíu, eins og þá tíðk-
aðist. Auk Jiess eru í húsinu fleiri
lallegir salir, eirin með dýrmætum
itölskum málverkum og tveir með
útskornum trjeveggjum. Hjer hefir
maður Hansa-andann fycir sjer, sem
heimsfrægi rithöfundurin Thomas
Mann lýsir svo snildarlega í skáld-
sögu sinni „Die Buddenbrooks“, er
hann hlant Nobelsverðlaun fyrir og
er helgidómur allra Lúbeckbúa.
II.
I Glasgow hefir vcrið gripið til
skritins úriæðis til þess að auka
kirkjuræknina. Hálftíma áður en
guðsjjjónustan hefst geta kirkjugest-
irnir fengið ókeypis te á kirkjustaðn-
lim, en Jieir sem teið fá, verða að
skuldbinda sig til að fara í kirkju
og sitja messugjörðina á enda.
-----------------x-----
í Múnchen helir verið komið upp
bókasafni á hjólum. Sporvagn einn
er útbúinn sem bókastofa og ekur
af slað á morgnana fullur af bókum
og staðnæmist á tilteknum stöðum.
Þar kemur fólk og lánar bækur gegn
ofur lágu gjaldi og skilar aftur þeim
bókum, er það hefir fengið lánaðar
áður. Er Jjetla gert lil þess að auka
festrarfýsn fólksins og gera því ljett-
ara fyrir að ná í bækurnar.
----x-----
Reiðhjólið, sem kallað hefir verið
bifreið hinna fátæku, hefir fraria að
Jjessu sloppið hjá skattgreiðslum. En
nú hafa Hollendingar lagt 5 kr.
skatt á hvern reiðhjólseiganda í
landinu, en þeir eru 3 miljónir. í
Englandi hafa raddir heyrst um að
gera það sama og er bent á, að reið-
hjólamennirnir noti vegina ekki síð-
ur en bifreiðarnar og þvi eigi þeir
að gjalda til ljeirra.
----x-----
Enski kapteinninn .1. S. Redmayne
hefir nýlega gefið skólanum i llarr-
ow on the Hill inniskó, sem Lord
Byron átti i sinni tið, en Byron gekk
í þcnnnn skóla i æsku. Hafði Red-
mayne erft skóna eftir afa sinn,
Studdert aðmirál, sem Byron hafði
verið heimagangur hjá þegar hann
var i Aþenu. Skónum hefir nú verið
komið fyrir í bókasafni skólans á-
samt fleiri munum, sem Byron átti,
svo sem úri hans, skammbyssu og
ýmsum handritum að ritum hans.
----x-----
Amcríkanskur hagfræðingur hef-
ir reiknað út, að New York ey'ði
svo miklri vatni á sólarhring, að el'
það væri komið í eina þró mundu
sjö skip á stærð við „Leviathan"
géta flotið þar. En Lcviathan er eitt
af allra stærstu skipum heimsins.
Best er að anglýsa í Fálkanum