Fálkinn - 11.01.1936, Blaðsíða 4

P Á L K 1 N N
Konungs-
ríkið
Grikkland.
Mynditi er tekin þegar Kondylis jorsætisráðherra er að lesa upp heillaávarp sitt til Ge'orgs konnngs, er
hann kom aftur til Aþenu. Sjást beir fremst á myndinni. Nokkrum dögum síðar tieyddi konungur Kön
dylis --- manninn sem hafði komið honum til valda — til að segja af sjér.
Afkomendur h'innar frægustu forn-
þjóðár heimsirís, Grikkja, hafa kveð-
jð hálfgerða öfugmælavísu nýlega.
Nú hafa þjóðirnar verið að reka kon-
unga sína úr landi síðuslu 20 árin og
setja kórónurnar á forngripasöfn og
almennirígur var farinn að venjast
þeirrí t’ilhugsun, að þessir forgyltu
erfðahöfðingjar tríundu hverfa al-
gerlega úr sögunni á næsta manns-
aldrí. Endurkast kommúnistastefn-
unnar lýstí sjer í því, að „mennirnir
frá lýðnum“ hófust til einræðisvalds,
en ekki var þetta vatn á millu koii-
unganna. Þeir virtúst vera að ganga
úr tísku éins og kvenkjóll fra i fyrra
Grikkir voru einna fremstir í af-
nárríi köríungdómsins, því að þeir
ljetu sjer ekki nægja að afnema
konungdæmið' einu sinni. Þeir gerðu
það tvisvar. Og þrisvar sinnum hafa
þeir rekið konuríg i útlegð á síðustu
18 árum. Kónstantin varð að hrökl-
ast frá þeiin tvisvar og Georg son-
ur háns einu sinnil Og nú hafa þeir
tekið hárírí í satt aftur. Verður hann
rekinn í aniiað sinn, eins og faðir
harís? Margt er ólíklegra.
Þvi að þetta forna lýðveldi, sem
er aðeins litlu stærra en ísland en
lelur sextugsfaldan íbúfjölda þess, er
ekki við eiría fjölina felt í stjórn-
málum' Balkánríkin hafa löngum
verið talin „órólegasta hornið á Ev-
rópu“ óg þar hefir Grikkland ekki
verið barnanna best, þá rúma öld,
sem liðin er siðan það losnaði und-
an Tyrkjanum 1882. Það voru stór-
veldin, sem björguðu Grikkjum úr
klóm Tyrkja. Það ár var Capo
d’Istras gérður forseti í Grikklandi,
en hárín var myrtur þremur árum
síðar. Varð nú Grikkland konungs-
ríki og Otto prins af Bájérn gérður
að konungi. En ekki samdi honum
við landslýðinn. Þau 30 ár sem’hann
átti að heita konungur gekk ekki á
öðru en látlausum stjórnarskiftun:,
flokkadr'áttum og uppreisnum en
fjárhagur ríkisins var í hiríum
ínestá voða. Ötto konungur var sett-
ur af 1862, en þá kvaddur til ríkis
Vilhélrn Danaprins, sonur Krístjáns
IX. í stórum dráttum farnaðist land-
inu vet undir hinni löngu ríkisstjórn
hans. Þó beið það herfilegan ósig-
ur fyrir Tyrkjum undir aldamótin
og réis sá ófriður útaf eyjunni Krít,
en þar hafði Venizelos hafið bar-
Georg II. Grikkjakonungur.
áttu sína fyrir sjálfstæði eyjarinnar
eða sameiningu við Grikkland. Vene-
zelos komst nú valda í Grikklandi
og þegar liann var orðirín mestur
áhrifamaður þar í landi, 1912, hafði
hann komið á bandalagi við Búlgara,
Serba og Montenegrina gegn Tyrkj-
um og urðu Grikkir þar sigursælir
og eins í síðari ófriðnum, sem þeir
og Serbar áttu í við Búlgara útaf
skiftingu landvinninganna eftir fyrri
Balkaríófriðinn. Óx Grikkland úr 56
upp í 200 þúsund ferkílómetra í
þessum styrjöldum báðum. En í lok
þessara sigurvinninga var Georg
konungur myrtur, 5. mars 1913, eftir
rúmlega 40 ára stjórn, tregaður af
allri þjóðinni.
Konstantín sonur lians tók þá ríki.
Var hann þá i miklu afhaldi hjá
þjóðinni, því að hann liafði unmð
marga sigra og stóra í Balkanstyrj-
öldunum 1912—13 og rekið af sjer
það slyðruorð er hann fjekk í fyrri
ófriði við Tyrkjann fyrir aldamótin.
En skamt var þess að biða áð slett-
ist upp á vinskapinn milli hans og
Venizelosar. Eftir rúmt ár hófst
heimsstyrjöldin og vildi Konstantín,
sem var mágur Þýskalandskeisara og
hlyntur Þjóðverjum, sitja lijá. En
Venizelos þóttist sjá fyrir úrslit
styrjaldarinnar og vildi veita sam-
herjunum og fá laun fyrir. Beið
hann lægra hlut og varð að segja
af sjer en Gunaris varð forsætisráð-
herra. Við næstu kosningar fjekk
Venizelos sigur og varð ráðherra
sumarið 1915 og vildi enn hlynna
að bandamönnum en fjekk því ekki
ráðið og fór frá á ný. Gekk nú i
stöðugu þrefi milli Konstantíns og
Venizelos og hvert ráðuneytið rak
annað uns bandamenn höfðu svo
mikið bolmagn í landinu, að um-
boðsmaður þeirra, Jonnar, neyddi
Konstantín konung til að hverfa úr
landi, og fela næstelsta syni sínum,
Alexander, stjórnina. Þetta gerðist
12. júni 1917. Alexander var vin-
veittur bandamönnum og gerði hanu
Venizelos að forsætisráðherra með
nær ótakmörkuðu valdi. Rjeðust nú
Grikkir á Búlgara og Venizelos ljet
herlög gildi i landinu og hugðist
ganga milli bols og liöfuðs á and-
stæðingum sinum og vísaði þeim i
útlegð og ríkti yfirleitt með hinni
mestu harðneskju. Hann mætti af
Grikkja hálfu á friðarfundinum i
Versailles og undirritaði samning-
ana þar og sjersamninga við Búlg-
ara fyrir hönd þjöðar sinnar, en
jafnframt sendi hann her manns til
Litlu-Asíu til þess að taka Smyrna
og fleiri borgir þar. Fengu Grikkir
þessar borgir með sjersamningum
við 4’yrkland, sem gerðir voru í
Sévres 10. ágúst 1920.
Veldi Grikkja var ríú orðið mikið
og höfðu þeir sæmilega þjarmað að
Tyrkjanum. Þetta mátti einkum
þakka Venizelos. En hann var orð-
inn óvinsæll af stjórn sipni heiina
fyrir. Hann neyddist til að ganga
til kosninga haustið 1925 og beið
þar herfilegan ósigur. Hvarf hann
þá úr landi og þóttist móðgaður,
enda gat hann að nokkru leyti sagt,
að heimsins laun væri vanþakklæti.
En skömmu fyrir þessar kosningar
dó konungurinn, Alexander. Hafði
api bitið hann og blóðeitrun hlaupið
i sárið. Nú voru hiríir fornu fylgis-
ménn Konstantins komnir til valda
undir forustu þeirra Rhallis, Gun-
aris og Kalogeropulos ög kvöddu
þeir hinn gamla konung sinn heim.
Hinn 19. des. 1920 tók Konstantín
ríki í Grikklandi í annað sinn.
En yfirráðin í Litlu-Asíu urðu
Grikkjum erfið. Það kostaði of fjár
að halda þar her og Mustafa Kemal
varð æ erfiðari viðfangs. Frakkar og
Bretar höfðu stutt Grikki í Litlu-
Asíumálunum, en eftir að Konstantin
óvinur þeirra var kominnn til valda
á ný, en Venizelos farinn úr landi,
vildu Frakkar ekki lengur styrkja
Grikki. Lauk yfirráðum þeirra i
Litlu-Asíu með algerum ósigri.
Samningarnir við Tyrki voru endur-
skoðaðir og Tyrkir fengu Smyrna á
ný. Var Konstantín kent um þessar
ófarir og hann hrakinn úr landi og
dó i útlegð skömrnu siðar. Og nú
var hinn löglegi ríkisarfi Grikk-
lands, Georg, kvaddur til að stjórna
ríkinu, í september 1922. Ilíkti liann
þangað til í mars 1924, að bylting
var gerð í Aþenu og ríkið gert að
lýðveldi.
Eins og sjá má af þessu stutta
yfirliti eru Grikkir býsna liverf-
lyndir í stjórnmálum. Innanlands
berjast illvígir flokkar og auk þess
þykjast stórveldin hafa mikilla hags-
muna að gæta. Og Grikkir hafa átt
óbilgjarnan mann og síkvikandi
óróasegg framarlega í stjórnmála-
fylkingunni þar sem er Venizelos
— gamli maðurinn frá Krít, sem alt-
af hefir skotið upp aftur — eftir alla
sína ósigra.
Síðasi ósigurinn var i fyrravor, er
harín reyndi að koma á byltipgu i
Grikklandi og það er smánarlegasti
ósigurinn sem hann hefir nokkurn-
tíma beðið. Eftir það varð hann
landflótta og var dæmdur rjettdræp-
ur ef hann kærírí inrí fyrir landa-
mæri Grikklands. Sennilega á liann
sjer ekki uppreisnarvon framar, en
þó hefir hann orðið til þess að valda
fyrstu stjórnarskiftunum í Grikk-
landi, eftir að landið varð konungs-
ríki á nyjan leik ríúna í síðastliðnum
nóvembér.
Þegar Georg konungur kom heim
sem konungur á ný ljet hann það
verða sitt fyrsta verk að náða alla
pólitíska sakamenn, sem dómur
hafði fallið á, þar á meðal Venize-
los. En Kondylis forsætisráðherra
neitaði algert að undirskrifa þessa
náðun Venizelosar og varð að segja
af sjer, þegar konungur sat fastur
við sinn keip. Kondylis hefir fund-
ist Venizelos vera búinrí að gera
nægilegan óskunda þó að honum
væri ekki hleypt inn i landið á ný-
Verður Georg konungur annar að
hröklast úr konungsstóli i annað
sinn eins og faðir hans? Svp mikið
er vist, að það hafa þegar orðið
rammar deilur um hann, útaf náð-
uninni. Og í Grikklandi eru fljót að
gerast tíðindi, sem velt geta kon-
ungi úr sessi. Það er nóg efni til
slíks innanlands. Hinsvegar er að-
staðan út á við stórum betri en hún
var þegar hiríar fyrri kongaveltur
gerðust.
Georg konungur er nú 45 ára að
aldri. Hann kvæntist Elísabetu dótt-
ur Ferdinands Rúmenakonungs árið
1921 og bjuggu þau saman nokkur ár
í barnlausu hjónabandi en slitu sam-
vistum. En Helena systir hans gift-
ist Carol Rúmenakonungi og það
hjónaband fór einnig út um þúfur,
svo sem frægt er orðið. Verði sam-
komulagið ekki betra í stjórnmálum
milli Iandanna en máganna varð í
hjúskaparmálunum má búast við öllu
illu i sambúð Grikkja og Rúmena.