Fálkinn - 02.06.1939, Qupperneq 4
4
FALKINN
Konungurinn á Haiti
þá aðeins 12 ára, lokkaði lier-
Kóróna Henry konungs, sem enn
er til.
í eftirfarandi grein er sagt frá
einn af stprmennum sögunnar,
sem íslendingum hefir verið með
öllu ókunnugt um.
CHRISTOPHER
VERÐUR ÞRÆLL.
(5. okt. 1767 fæddist kolsvart-
ur, lítill negradrengur á eynni
Grenada í enska Vestur-Indium.
Að því sleptu að hann var ef til
vill dálítið stærri og sterkari en
leikfjelagarnir jafnaldrar hans,
var það ekkert sem gerði liann
frábrugðinn hinum litlu negra-
strákunum á eynni. Fyrstu 10
árin lifði hann hversdagslega og
áhyggjulausu lífi í hitabeltissól-
irini. En einn góðan veðurdag
kom nokkuð fyrir, er síðar hafði
mikla þýðingu fyrir þúsundir
negra i nýja heiminum.
Þrælaleiðangur lenti á eynni,
tók drenginn og flutti hann í
hlekkjum til San Domingo, sem
þá var frönsk nýlenda. Þar var
hann seldur ríkum landeiganda,
inonsieur Badeclie, er átti víð-
áttumiklar ekrur nokkrar mílur
frá Cape Haitien, ekki langt frá
nesinu þar sem Kólumbus steig
a land 1492 eftir að hann hafði
fundið San Salvador. Badeche
var þektur fyrir það, hve vel
hann fór með þræla sína; Christ-
opher kunni að meta það og
þjónaði húshónda sínum með
dygð og trúmensku. Það kom
hrátt í ljós um piltinn, að hann
var gæddur góðum hæfileikum,
og Badeche duldist það ekki, og
sýndi það í verki með því að
láta hann hætta vinnu á ekr-
um sínum og veita honum stöðu
við hótelið La Courenne, sem var
í miðri borginni Cape Haitien —
sem var ])á næst stærsti hær á
allri Haiti.
SJÁLFBOÐALIÐI I AMERÍSKA
FRELSISSTRÍÐINU.
Skömmu eftir að hann liafði
aftur fengið írelsi sitl 1779
þegar Frakkland og England
áttu í stríði, kom d’Estain dag
nokkurn með flota sinn til Cape
Haitien. Hann hafði þá tekið
Grenada og St. Vincent frá Eng-
lendingum og reyndi nú til að
fá negraleysingja til sjálfboða-
liðsþjónustu i ameríska frelsis-
stríðinu. Þó að Christopher væri
menskan hann, og ásamt 1500
öðrum sjálfboðaliðum innritað-
ist hann sem sjálfboðaliði. Sem
humhuslagari í „Les Chasseur
Royaux“ sigkli hann einn daginn
inn í höfn í Savannah í Georgíu,
meðan Englendingar skutu á bæ-
inn frá landi.
FORSETI.
Það átti ekki fyrir Christoplier
litla að liggja að vera lengi í
striði að þessu sinni. Hann særð-
ist hættulega og var sendur til
San Domingo, og þegar hann
hrestist tók hann aftur við starfa
sínum á hóteli monsieur Bad-
eche. Hann dvaldi þar þangað
til hann varð 24 ára. Þá giftist
hann einkadóttur Imsbónda sins.
Nú var prinsessan unnin — en
konungsríkið var eftir.
Christopher fylgdist vel með
stórviðburðum samtíðar sinriar.
Af miklum áhuga hafði hann
fylgst með stjórnarbyltingunni
miklu í Frakklandi. Danton var
lians fyrirmynd og það sem
hann hafði sjeð og upplifað i
ameríska frelsisstríðinu stuðlaði
að því að liann ákvað sig í að
taka þátt í frelsisstríði þrælanna
á Haiti gegn yfirráðum Frakka.
Það var 1791.
Fyrst var hann óbreyttur her-
maður i liði liins snjalla herfor-
ingja Toussaint L’Ouverture, en
liann liækkaði í tigninni smátt
og smátt og varð liðsforingi lijá
Dessaline, er fyrrum hafði verið
þræll og var hlóðþyrstur hers-
liöfðingi, maður, er allir óttuð-
ust. Þegar áhlaupið var gert á
Cape Haitien og franska setu-
hðið varð að hörfa undan, þá
var það Christopher sem fór fyr-
ir negrahernum. — Þetta fanst
Dessaline nóg um. Ilann gerð-
ist keisari á Haiti sama ár
og Napóleon Bonajiarte varð
keisari Frakklands. Milli keisar-
ans og Christoplier stóð nú að-
eins einn maður hvað makt
snerti. Petion hershöfðingi.
Það var sá sami Petion, er myrti
Dessaline eftir tveggja ára ógn-
arstjórn, og gerði Haiti að lýð-
veldi. En þegar þingið var kallað
saman í fvrsta sinn 28. des. 1806
var Christopher valinn forseti i
einu hljóði.
KONUNGUR Á HAITI.
Þrællinn frá Grenada hafði
liækkað l'ljótt í metorðastigan-
um. Það steig honum til höfuðs,
því að mikill vill altaf meira.
í kyrþey stefndi hann saman
hersveitum sínum, 12 þúsund
manns, og einn bjartan dag hjelt
liann með þær til höfuðstaðarins
og sagði stjórninni strið á hend-
ur. Hann seltist um borgina, en
Petion hershöfðingi, hinn gamli
fjelagi hans, sem var orðinn
forseti í stað Christoplier, varði
borgina svo hraustlega að Christ-
opher varð að lokum að gefa
upp fyrirætlun sína. Hann hjelt
nú með her sinn norður til Cape
Haitien og stofnaði þar ríki i
rikinu, einræðisríki, þar sem
hvert orð lians varð lagaboð.
En þetta var honuiri ekki nóg.
Danlon var ekki lengur fyrir-
mynd lians heldur sólkonungur-
inn, Ludvig 14. og i apríl 1811
gerðist liann keisari „Henry
1., af guðs náð konungur á I4aiti“
o. s. frv.
NEGRAAÐALL HENRY I.
ER ENN TIL.
Henry I. var krýndur í Cape
Haitien með mikilli viðhöfn. -—
Konu sína gerði hann að drotn-
ingu og börnin fengu að sjálf-
sögðu prinsa- og prinsessutitla.
Riki lians náði nú frá liöfuð-
staðnum Port Au Prince í suðri
lil San Domingo í vestri og i
norður til Monte Christo, sem
frægt er úr sanmefndri skáld-
sögu eftir Alexander Dumas. ■—
Eitt af fyrstu verkum keisarans
var að stofna aðalsstjett: sjö
stórfurstar, sjö hertogar, tuttugu
og tveir greifar, fimtán barónar
og sex riddarar voru útnefndir.
Leifar þessara aðalsætta eru til
á Haiti enn þann dag í dag.
Markmið hans var að ná yfir-
ráðum yfir allri eyjunni og reka
„hvítu pestina" úr landi. Og
það sýndi sig nú hve dugandi og
athafnamikill stjórnmálamaður
hann var.
Með frábærri framsýni og
góðum árangri fór nú keisarinn
að sinna fjármálunum. Á Haiti
óx ósköpin öll af „gourd“, (hita-
heltisávöxlur), sem fólkið lifði
á að mjög mildu leyti. Nú lýsti
hann því yfir, að allur „gourd“
skyldi vera eign ríkisins og ljet
liermenn sína leggja eignarhald
á hanri um alt ríkið. Því næst
gaf hann út tilskipun um, að
hann yrði aðeins afhentur gegn
vissum þunga af kaffi. Kaffijurt-
in óx vilt víðsvegar á eynni, og
l'ólkið sem til þessa hafði verið
harla dauft við ræktunina, var
nú nauðbeygt lil að fara að
rækla eða svelta í hel að öðr-
um kosti. Þegar svo kaffihirgð-
irnar streymdu inn i verslanir
keisarans voru þær seldar til
erlendra verslana fyrir gull og
silfur. Hann efldi mjög banana-
ræktina með ströngnm lagafyrir-
mælum. Kakao varð ný útflutn-
ingsvara á sljórnarárum Henry
I. og litatrjeð — logwood ■—
sem vex nú um alla Haiti, fór
að verða eftirsótt vara hæði í
Evrópu og Ameríku. Haitiska
„krúnan“ fekk brátt nafnið „go-
urd“ eins og hún heitir enn
i dag.
A kauphöllinni í Cape Haiti-
Henry Christopher konungur á H'iiti, eflir gömlu málverki.
Negraþrællinn, sem ógnaði sjálfum Napóleon og stofa-
aði fyrsta og síðasta konungdæmi „nýja heimsins“, bygði
óvinnandi virki í 1000 metra hæð yfir sjó!