Fálkinn - 08.09.1939, Side 9

F Á L K I N N
9
Meðan hún var aS segja frá
þessu heyrSist brak og brestir
yfir höfSinu á þeim. Nokkrar
fjalir liöfSu losnaS úr þakinu.
I IúsiS skalf og nötraSi. Og gegn-
um hávaSann lieyrSist klukkna-
hljómur — klukkurnar í kirkju-
turninum hringdu af sjálfu sjer,
og þó var kirkjan eina steinliús-
iS og sterkasta húsiS í Efra-
Trieb. Þetta var merkiS um, aS
allir þorpsbúar ættu aS flýja
þangaS, því aS nú væri skriSa
ofan úr fjallinu eSa einhver önn-
ur ógæfa yfirvofandi. KvenfólkiS
flýtti sjer aS fara í eitthvaS ut-
an yfir sig og Ilse var látin fara
i þur föt. Andrjes tók jöklavaS-
inn ofan af snaga í bæjardyr-
unum, en þar hafSi hann hangiS
óhreyfSur síSan faSir hans dó
fyrir tveimur árum. Hann hatt
konurnar fjórar í vaSinn, eins
og liann væri aS leggja í liættu-
lega klifurför. Og svo batt hann
endanum um mittiS á sjer.
Þungir dropar lömdu þau i
andlitiS, eins og þau væri harin
meS svipu. Undir venjulegum
kringumstæSum var svo sem
tuttugu mínútna gangur til kirkj-
uiinar. En i dag voru þau meira
en klukkutíma aS komast leiS-
ina. Þau runnu og duttu á víxl.
Andrjes lijó niSur hroddstafnum
sinum og spyrnti járnuSuni stíg-
vjelunum út til hliSanna og hall-
aSi sjer á vindinn, sem kom i á-
köfum hviSum og lá viS aS
skella honum flötum. Á leiSinni
komu þau viS heima hjá Ilse og
tóku móSur hennar meS sjer.
Svo hjeldu þau áfram þessari
hættidegu göngu og komust aS
lokum í kirkjuna, þar sem alt
fólkiS í Efri-Trieb var saman
komiS, þar á meSal presturinn.
Þau háSust fyrir og sungu. Og
svo tók presturinn til máls:
„BræSur mínir og systur! Á-
slandiS er alvarlegt, máske al-
varlegra en viS höfum upplifaS
nokkurntíma á æfi okkar. Flest-
ir hæir í hverfinu eru þegar
foknir eSa þeir hafa skolast á
hurt í flóSinu. Og þaS óttalegasta
er, aS Efri-Trieb er einangraS og
getur ekki náS í hjálp utan frá.
Brýrnar tvær, yfir gilin, sem eru
milli okkar og nágrannanna, eru
brotnar. Þessvegna getum viS
hvorki fengiS matvæli eSa hjálp.
Jeg þarf varla aS segja ykkur,
aS allar símalínur eru slitnar
fyrir löngu!“
T TVO SÖLARHRINGA liafSi
fólkiS í Efri-Trieb hafst viS
í kirkjunni. HungriS var fariS
aS gera vart viS sig. Uti fyrir
geysaSi stormurinn og úrhellir-
inn ennþá, meS sama ofstopan-
um og áSur. Nú var kominn
morgunn þriSja dags. Presturinn
hafSi haldiS hænagerS. AS þvi
loknu stóS Andrjes upp, gekk til
prestsins og livíslaSi einhverju
aS honum. Hilt fólkiS heyrSi
ekki, hvaS hjárænan sagSi. En
þaS sá, aS presturinn lyfti hönd-
um yfir honum og blessaSi hann.
Svo ruddi Andrjes sjer braut
fram úr kirkjunni milli hópa af
fólki, sem hafSi falliS á knje í
hænum sínum, fölt, sjTjaS og
hungraS. Þar voru mæSur meS
grátandi börn, gamalmenni, sem
angistin skein úr. Sumir grjetu,
aSrir hugguSu þá, sem grjetu.
fskaldan gust lagSi inn í kirkj-
una, þegar Andrjes opnaSi dyrn-
ar og fór út i ofviSriS. Ilse og
móSir hans og systur reyndu
ekki aS lialda honum aftur. ÞaS
var eitthvaS í svip hans og fasi
þannig, aS þaS sýndist ekki þýSa
neitt, aS ætla aS reyna aS liafa
liann ofan af ásetningi sínum.
Og auk þess .... hann fór meS
samþykki og blessun prestsins.
Innan skamms var hann kominn
aS gljúfrinu, þar sem þaS var
mjóst og þar sem hrúin hafði
veriS. Hann settist á rofbakka
og íor úr þungum stígvjelunum.
FleygSi þeim yfir á bakkann
hinumeginn. Hann hafSi góSa
fótfestu í þykkum sokkunum.
Hann mældi nákvæmlega lólf
skref frá gilbrúninni — þaS var
venjulega tilstökkiS hans. Fyrir
innri eyrum sínum heyrSi hann
enn einu sinni glyminn frá 01-
ympsleikjunum. Eill augnahlik
lokaSi hann augunum og sneri
huga sínum í bæn til guSs. Svo
leit hann upp og tók á rás aS
gljúfrinu og stökk. Og sjá: Hon-
um tókst aS koma meira en hálf-
um búknum upp á gljúfurbrún-
ina hinumeginn. — Hann læsli
fingrunum í grasrótina. Hún
hjelt. Og hægt og gætilega komst
liann upp á brúnina.
Hann var fljótur á leiSinni til
NeSri-Trieb. Og hugrakkir menn
huSu sig fljótlega fram í lijálp-
arleiSangur. Þeir fóru meS
planka og reipi, mjólk og mat-
væli meS sjer. Tveimur tímum
síSar var leiSangurinn kominn á
áfangastaðinn, meS Andrjes
Kuldhopfer í fararhroddi. Prest-
urinn stóS yfir söfnuSi sínum,
er þeir komu i kirkjuna, sem
var eina húsiS í Efri-Trieb, sem
hafSi staSist veSriS.
AÐ var elcki fyr en mörgum
dögum seinna, aS formanni
íþróttafjelagsins dall í lmg aö
mæla hreiddina á gljúfrinu. Hún
var 9 metrar. Aldrei hafSi nokk-
ur maSur stokkiS eins langt og
Andrjes Kiddhopfer. En þetla
var íþróttaafrek, sem ekki gal
fengiS viSurken'ningu sem heims-
met. -—
ÞaS liSu nokkrir mánuSir. -—
Svo hjeldu þau hrúSkaup, And-
rjes og Ilse. f kliSnum af fagn-
aSarópum fólksins úr Efri- og
og NeSri-Trieh gengu þau i þjóS-
búningunum sínum frá kirkj-
unni og heim til sin. Ilse leit
upp til hans, rjóS af þrá og
hamingju:
„Littu á,“ sagSi hún.
llann leit í sömu áttina og lmn,
þar stóS nýtt lítiS hús, sem átti
THEODÓR ÁRNASON:
Peter Djritch Tchaikovsky.
1840—1893.
Ekkert hinna stórbrotnari tón-
skálda nýja tímans er sennilega í
jafnmiklum hávegum liaft, t. d. á
Norðurlöndum, og Tchaikovsky, •—
að Wagner undanskildum. Eru þar
þó harla ólíkir afburðamenn á ferð.
En almennar vinsældir Tchaikovsky
byggjast meðal annars á ])ví, hve
fjölhæfur hann var, liversu fádæma
sundurleitar voru „stemningarnar",
sem tónsmíðar hans mótuðust af, og
hversu skilyrðis- og takmarkalaust
hann gaf sig á vald þessum stemn-
ingum í livert sinn og lagði sjálfan
sig og sál sína alla i hverja tónsmið,
og loks sú fádæma yfirburða-leikni
sem hann hafði yfir að ráða í því,
að móta og gera skiljanlegt það, sem
honum bjó í brjósti í hvert sinn.
Niðurstaðan verður því sú, um tón-
smiðar hans, að lýsa má henni með
orðatiltæki, sem oft er notað i öðru
og hversdagslegra sambandi, að þar
hiýtur að vera „eitthvað fyrir alla“.
Tchaikovsky er fæddur í Votinsk,
í Vyatka-hjeraði í Rússlandi 1840 og
var kominn af gömlum aðalsættum,
sennilega pólskum. Faðir hans, llja
Petrowitsch, var jarðfræðingur eða
öllu heldur námaverkfræðingur og
gegndi forstjórastarfi við stórt iðn-
fyrirtæki. Átti Tchaikovsky ham-
ingjurík bernskuár á rikmannlegu
regluheimili, hjá ástríkum foreldr-
um og með góðum systkinum.
Snennna hneigðist hugur hans að
tónlist. En það var gömul stunda-
klukka, með samvirkri „spiladós“,
sem kendi honum fyrstu lagastúf-
ana, sem hann reyndi að liafa eftir
á slaghörpu, sem til var á heimilinu.
Þessi spiladós liafði meðal annars
glamrað Zerlina-aríuna úr „Don Ju-
an“, og varð hún uppáhaldslag T.
-— og er sagt, að með því hafi orðið
til hjá honum sú alvöruþrungna
lolning, sem hann bar jafnan síðan
fyrir Mozart og tónsmíðum hans, og
hið mikla dálæti, sem hann hafði á
honum.
Byrjað var þó á því snemma, að
veita honum fullkomna tilsögn í
tónlist. En þvi var liætt snögglega
og algerlega von bráðar. Ðrengurinn
var fróbærlega viðkvæmur og fin-
gerður, en geðrikur, og það var tal-
ið, að tónlistaráhrifin væru að verða
óholl heilsu hans. Hann var svo
settur til menta. Stundaði laganám
í Pjetursborg og laulf prófi í lögum.
Gerðist hann síðan starfsmaður í
dómsmálaráðneyti Rússlands (1859)
og gengdi því starfi um nokkurt
að verða framtíðarheimili þeirra.
Hliðið var prýtt barrgreinum
og alpablómum. Yfir dyrunum
var rauður pappaskjöldur. Enn
var hann of langt undan til þess
að þau gætu lesið gullnu slafina
á skildiniim, sem hann þóttist
viss um, að væri samanvafið
fangamarkið „A. K.“. Og .... jú
i þetta sinn sá hann rjett.
Það voru íþróttafjelagarnir,
sem liann hafði saknað í kirkj-
urini, sem stóðu þarna heima á
lilaðinu i íþróttabúningunum
sínum, undir fána fjelagsins. . . .
Nú vissi hann, að harin mundi
verða sæll .... þó að hann fengi
ekki eikarblöð og lárviðarsveig
Olympsleikjanna.
7
skeið. Þá hafði hann all-lengi lagt
stund á tónlist i tómstundum sín-
um, en um það vissu ekki aðrir en
vinir hans, — en þeir töldu hann
snillingsefni. Og svo fóru leikar, að
liann gafst upp við lögin og rjettar-
farið og afrjeð að helga líf sitl
tónlistinni. Hann sagði upp starfinu
í ráðuneytinu og gerðist nemandi í
híjómlistarskólanum i Pjetursborg,
sem þó var nýlega stofnaður, en
kennarar hans þar voru þeir Anton
Rubinstein og Zaremba.
Seinustu árin, sem hann var á
skólanum, var hagur hans ákaflega
bágborinn, en foreldrar hans voru
þá bæði látin. Og að náminu loknu,
var hann svo fátækur, að hann „átti
varla fötin utan á sig“, eins og það
er kallað. En Rubinstein, sem var
forstöðumaður skólans, hafði mikið
dálæti á honum og gerði sjer glæsi-
legar vonir um framtíð hans, sem
tonskálds, ef hann fengi aðstöðu til
að gefa sig áð tónlistariðkunum, og
vildi R. reyna að hjálpa honum til
þess að koma fyrir sig fótum. Bróðir
hans, Nicolai Rubinstein, var um
þær mundir forstöðumaður tónlist-
arskólans í Moskwa, og leitaði Anton
til hans, og bað hann að greiða fyrir
T. þar í borg, þar sem ekki var völ
á hæfilegu starfi fyrir liann í Pjet-
ursborg. Yar honum nú veitt kenn-
arastaða í hljómfræði, við tónlistar-
skólann í Moskwa (1866). Er haft
orð á því, að ýmsir nemendur og
kennarar hafi látið sjer fátt um
finnast, þegar þessi nýi kennari
kom fyrst fram á sjónarsviðið, -—
svo töturlega var hann til fara.
Nicolai Rubinstein reyndi að bæta
úr þvi, með þvi að skipa honum i
fiíkur af sjálfum sjer. En þær munu
úafa verið „vel við vöxt“ — og varð
það þá hlátursefni. En þessi vand-
ræði urðu ekki langvarandi, þvi að
bæði var það, að Tchaikovski var
maður frábærlega fríður sýnum, og
framkoma hans var einkar aðlað-
andi. Hann var ennfremur gæddur
glampandi gáfum, —r svo að fötin
gleymdust fljótlega fyrir manninum
sjálfum, og varð hann brátt hvers
manns hugljúfi. Þessu kennarastarfi
gengdi hann af stakri alúð og sam-
viskusemi þangað til árið 1878, en
varði öllum tómstundum sínum til
skáldskapariðkana (tónsmíða). Og
að þvi rak, að honum fanst hann
búa yfir svo miklum verkefnum á
því sviði, að hann sagði upp starf-
inu við skólann, sem var lýjandi og
lamandi, og fluttist til Klin, þar sem
hann dró sig alveg í hlje og sinti
ekki öðru en tónlistinni. Og kunn-
ingjar hans kölluðu liann „einsetu-
manninn í Klin“.
Það er mælt, að svo hafi verið
Framh. á bls. ih.
Merkir tónsnillingar lífs og liðnir.