Fálkinn - 19.07.1940, Page 4

4
F Á L K I N N
Sigurður Krisijánsson, Húsavík:
ÖRÆFAFERÐ MEÐ FJALLA-BENSA.
Kannist þið nokkuð við Fjalla-Bensa? Sennilega mörg
ykkar, einkum Norðlendingar. En sögur um atburði úr æfi
hans hafa miklu víðar borist en um Norðurland, því að
það er Fjalla-Bensi, sem er söguhetjan í bók Gunnars
skálds Gunnarssonar, „Aðventu“.
Fullu nafni heitir Fjalla-Bensi Benedikt Sigurjónsson,
en hann hefir svo lengi fengist við fjöllin, að hann hefir
fengið viðurnefni dregið af þeim.
Hjer segir Sigurður Kristjánsson á Húsavík frá öræfa-
ferð með þessum merkilega manni.
fíenedikt Sigurjónsson
(Fjalla-fíensi).
Allir íslendingar þekkja sögu
Fjalla-Eyvindar, liins ofsótta út-
laga, sem leitaði á náðir islensku
öræfanna og fann þar griðastaði
sjer og lconu sinni, Höllu.
Flestir munu einnig kannast
við Fjalla-Bensa, manninn, sem
vetur eftir vetur hefir farið einn
sins liðs fram á öræfin, til þess
að leita liinna týndu sauða, og
bjarga þeim. Manninn, sem er
sögulietjan i bók Gunnars Gunn-
arssonar, „Aðventa“. Nú seinast
siðastliðinn vetur fór Bensi, 62
ára gamall, í fjárleit á öræfin.
Nú á siðari árum eru öræfi
landsins farin að draga til sín
fleira fólk í ferðalög. En það
eru oftast sumarferðalög á bíl-
um, i stórum hópum, og æði
ólik baráttu „Fjalla“-mannanna
við vetrarógnirnar. Þessi ferðalög
opna þó augu manna æ betur
í'yrir fegurð og tign öræfanna, og
frá þeim eiga margir ýmsar af
sínum dýrmætustu minningum.
I fyrrasumar fóru ferðafjelög-
in á Akureyri og i Húsavik sam-
eiginlega skemtiferð í Herðu-
breiðarlindir. Var Benedikt Sig-
urjónsson — Fjalla-Bensi — sjálf-
kjörinn leiðsögumaður í þeirri
l'erð og um leið lirókur alls fagn-
aðar.
Leiðsögn Bensa og frásagnir
í sambandi við ýmsa staði á
öræfunum, ásamt því að skoða
breysi Fjalla-Eyvindar i Herðu-
breiðarlindum, fanst mjer gera
þetta ferðalag að meira en venju-
legri skemtiferð. Mjer fanst jeg
skynja mátt, tign og fegurð ör-
æfanna, ekki einungis í sólbað-
aðri dýrð sumarsins, beldur einn-
ig i frostglitrandi fannkufli, eða
i snækófi vetrarstórliríðanna.
í þessari ferð voru 76 þátttak-
endur og var ekið á bílum, fyrst
til Mývatnssveitar, norður með
vatninu að austan til Reykjalilíð-
ar og þaðan austur i gegnum
Námaskarð. Taka þá við Mý-
vatnsöræfin, og var ekið austur
í gegnum þau, að Hrossaborgar-
b'ndum, sem eru skamt vestan
við Jökulsá. — Var þar tjaldað
fyrstu nóttina.
Eftir að menn liöfðu snætt
kvöldverð, komu allir út úr tjöld-
unum. Varðeldar voru lcveiktir.
Sagðar voru sögur og sungið. Að
sjálfsögðu var nú skorað á Bensa
að segja einhverja sögu frá ferða-
lögum sínum um þessar slóðir,
og ljet bann til þess leiðast.
Jeg gleymi aldrei þessu kvöldi.
Það var blæjalogn. Máninn full-
ur í hásuðri, beint yfir Hrossa-
borginni, speglaðist í silfurglitr-
andi vatnsfleti lindanna. Alt í
kring bar skarpar brúnir liinna
tignarlegu fjalla við kvöldloftið.
Og í miðri auðninni á grasflöt-
inni við lindirnar, liópur glaðra
og syngjandi æskumanna um-
bverfis varðeldana.
En þegar Bensi hóf frásögn
sína var eins og.landslagið skifti
um svip. Við sáum hinar enda-
lausu fannbreiður og lieyrðum
livininn og ýlfrið i hriðinni —
stórbríðinni.
„Það er þá líklega best að jeg'
segi ykkur frá þvi, þegar jeg
varð sauðaþjófur“, hóf Bensi frá-
söguna.
„Nú eru liðin mörg ár síðan.
Það var í einni af vetrarferðum
mínum. Jeg var búinn að ganga
langt suður fyrir Herðubreið —
suður í Hvannalindir — og hafði
fundið tvær kindur. Færðin var
afleit, svo að jeg hafði verið leng-
ur á leiðinni en jeg bjóst við.
Var því nestið farið að minka.
Jeg bjelt svo norðureftir aftur
með kindurnar. En brátt fór að
snjóa og svo fór að hvessa á
norðan. Innan skannns var kom-
in iðulaus stórhríð. Degi var nú
tekið að halla, svo jeg settist að
með kindurnar. Gróf mig og þær
i fönn. Ákvað jeg að bíða þar
næsta dags í von um, að þá yrði
komið skárra veður.
Þessi von brást þó, þvi daginn
eftir var enn norðan ösku-bylur,
svo að varla sá handa skil. Vegna
þess, bve íramorðið var orðið
í nestispokanum, var þó ekki um
annað að gera en að lialda áfram.
Jeg lagði því af stað með kind-
urnar, með storminn beint í
fangið.
Þetta var erfiður dagur. — I
Grafarlöndum fann jeg fleiri
kindur, og það var ekkert á-
blaupaverk að koma þeim öll-
um áfram, á móti stórhríðinni.
Sannast að segja var jeg far-
inn að hugsa um að skilja kind-
urnar eftir og reyna bara að hafa
sjálfan mig lil búsa. En jeg kunni
þó ekki almennilega við það að
koma heim kindalaus, og verða
þó að kannast við að liafa fund-
ið kindur. Mývetningum mundi
líklega þykja Bensa illa aftur
farið, ef liann gæti ekki komið
þessum fáu skjátum, sem liann
íyndi, beim. Svo að jeg hugsaði
með mjer, að annaðhvort skyldi
jeg koma kindunum með mjer,
eða þá liggja dauður hjá þeim i
fönninni. Þeir, sem fyndu ræfl-
ana, gætu þá sjeð, að Bensi gamli
bafði ekki blaupið frá skepnun-
um, sem bann ætlaði að bjarga.
Jeg hafði ætlað mjer að ná í
sæluhúsið við Jökulsá þennan
dag, en sá að það var vonlaust
Fjalla-fíensi.
í þessu veðri og ófærð. Það var
því ekki um annað að gera en að
gista í snjónum með fje aðra
nótt til.
Það er sú versta nótt, sem jeg
befi ált um dagana. Jeg borðaði
það seinasta af nestinu — það
var nú reyndar ekki mikið. Svo
gróf jeg gryfju í skafl og lagðist
þar niður á milli kindanna. Það
fenti fljótt yfir okkur og jeg
sofnaði bráðlega. En jeg vakn-
aði aftur eftir litla stund, renn-
blautur og skjálfandi. Hitinn frá
mjer og kindunum bafði brætt
svo snjóinn næst okkur, að föt
mín voru orðin gegnblaut. Jeg
var að reyna að bylta mjer og
berja mjer, til þess að halda á
mjer hita. Dottaði svolitla stund
öðru hverju, en hrökk jafnbarð-
an upp aftur bundskjálfandi.
Þarna lágum við svo til morg-
uns. Hafði þá hríðina birt nokk-
uð, en frostið liafði aukist, svo
að fötin gaddfrusu utan um mig
strax og jeg var skriðinn úr
skaflinum. 1 fyrstu gat jeg varla
gengið, því að buxurnar voru svo
stokkfrosnar, en fljótlega brotn-
uðu þær sundur á hnjánum, svo
að hnén stóðu ber út úr. Eftir
það gekk mér miklu betur að
komast áfram.
Síðdegis þennan dag náði jeg
sæluhúsinu, með fjeð. Jeg átti
von á, að bóndinn í Hólsseli,
næsta bæ austan við ána, yrði
búinn að koma þangað vistum
og eldsneyti banda mjer, því að
liann vissi um ferðir mínar. En
þegar jeg kom inn í kofann, sá
jeg, að þangað liafði enginn kom-
ið nýlega, og var þar ekkert að
bíta eða brenna.
Eins og þið fáið að sjá i fyrra-
málið, er kjallari undir sæluhús-
inu. í honum eru liýstar kindur
og hestar. En uppi er þiljað inn-
an og eru þar rúmbálkar og
eldstæði. Jeg bleypti kindunum
inn í kjallarann og fór svo inn
uppi. Jeg tók af mjer vetling-
ana og var að byrja að þíða
ldakann úr hárinu og skegginu,
þegar jeg beyrði köll úti.
Þegar jeg kom lit, sá jeg tvo
menn austan við Jökulsá. Voru
það þeir Sigurður bóndi í Hóls-
seli og vinnumaður lians. Þeir
höfðu meðferðis vistir og eldivið
lianda mjer. En ísinn á ánni var
á reki, svo að ómögulegt sýndist
að komast yfir.
Vinnumaðurinn gerði þó til-
raun, sem nærri hafði endað með
skelfingu. Þegar bann var kom
inn nærri liálfa leið, kom alt i
einu meiri ferð á ísinn og áður
en varði stóð maðurinn á litl-
um jaka, sem hringsnerist og
barst um leið óðfluga niður gul-
gráa, fyssandi ána. .Teg bljóp
niður vesturbakkann og Sigurð-
ur niður austurbakkann, en við
gátum ekkert aðbafst. Jeg vona
að jeg þurfi aldrei afínr að borfa
á slíkt, eða lieyra önnur eins
neyðaróp og maðurinn rak upp,
þegar jakinn sigldi þarna niður
ána. Okkur virtist að jakinn blyti
þá og þegar að molna og mað-