Fálkinn - 11.10.1940, Blaðsíða 9

F Á L Ií I N N
9
Theodór Árnason:
Merkir tónlistarmenn lífs og liðnir.
Gaetano Donizetti
1797—1848.
það, sagði Gaston í vandræðum
sínum.
— Og svo geymdurðu það hjá
þjer, hló Pliilip. — Það.var mjög
fallega gert af þjer, en heldurðu
ekki að lögreglunni mundi finn-
ast það of fallega gert.
— Lögreglunni! stamaði Gast-
on.
— Já, jeg á við, cf þeir nú
vissu nokkuð um það! 10.000
frankar eru skemlileg upphæð,
og þar að auki er auðvell að
skifta henni. Jeg fæ 5.000, og
þá getur þú ekki annað sagt en
að við höfum skift eins og fje-
lagar.
Gaslon hugsaði sig um, en sá
enga smugu.
— Þú ferð til Hotel Imperial,
afhendir armbandið og færð þín
fundarlaún, hjelt Philip áfram.
— Áður en þú ferð, borgarðu
mjer 5.000 franka.
— Ja — jeg hef ekki 5.000 —
áður en jeg liefi fengið fundar-
launin, reyndi Gaston að telja
honum trú um.
— Ekki það ? spurði Philip þur
lega. En livað með þessa smá-
muni, sem þú hefir sparað sam-
an. Heldurðu ekki að það sjeu
ríflega 5.000 — ha? Philip varð
hlíður á svipinn þegar Gaston
borgaði honum út upphæðina i
tómum 500 franka seðlum. Hann
varð Gaston samferða alla leið-
ina niður að Hotel Imperial.
Þegar þeir voru komnir þangað,
klappaði han á axlir honum og
kvaddi.
Þó undarlegt mætti virðast
fanst honum hann vera yfir-
gefinn af guði og mönnum þeg-
ar hann kom inn í hin stóru for-
dyr hótelsins. Rauðklæddur strák
lingur kom á móti lionum og
spurði kurteislega við hvern
hann vildi tala.
— Madame Gregorieff. —
Þessa leið, herra minn.
Ung svarthærð kona í þröng-
um og glæsilegum kjól opnaði
fyrir honum. Þegar hún sá Gast-
on, hleypti hún brúnum og sagði:
— Hvað er yður áhöndum?
Gaston dró úrklippuna úr
vasa sínum. Það var þetta —
armbandið.
Madame Gregorieff varð eitt
sólskinsbros.
— Ó, þjer liafið fundið það!
Iíomið þjer inn! Hún klappaði
saman höndunum af gleði þeg-
ar Gaston sýndi lienni armbandið.
— Að hugsa sjer að jeg skyldi
sjá það aftur, það er svo sjald-
gæft að finnendur sjeu ærlegir.
Hún ljet armbandið um úlfnlið-
inn og sagði við Gaston: — Þús-
undfaldar þakkir.
Gaston var mjög lirærður.
Honum fanst ákaflega þægilegt
að vera hinn heiðarlegi finnandi.
Hann hugsaði að það liefði þrátt
fyrir alt verið skynsamlegt að
skila armbandinu aftur, og um
leið datt honum i liug að það
hefði ekki verið eins gott að láta
hana fá það í gær, þvi þá mundi
hún ekki liafa orðið eins fegin!
Gerið svo vel, að fá yður sæti
á meðan jeg skrifa ávísun, sagði
hún við Gaston. Og Gaslon fór
frá holelinu eins og liinn heið-
arlegi maður, sem hefir skilað
því, sem liann liefir fundið.
En liann var ekki eins ánægð-
ur næsta dag, þegar hankinn
sagði að ávísunin ætli ekkert
inni og Hotel Imperial gaf þær
upplýsingar, að madame Grego-
rieff hefði komið með tvær glæsi
legar ferðatöskur og skilið þær
eftir, en í þeim var ekkert nema
gömul dagblöð.
Gaston gat aldrei ráðið þá
gátu, í hvaða blaði auglýsing
Philips hefði komið. Hann leit-
aði i öllum blöðum og fann bana
ekki, og Pbilip var sjálfur liorf-
innn með Madame Gregorieff,
platinuarmbandið og 5000 franka.
Þrisvar sinnum bafði Gaston
vikið út af binni þröngu braut
beiðarleikans, og í þriðja sinn
bafði það mistekist þannig að
bann tapaði meiru lieldur eu
bann bafði grætt í tvö undan-
farin skifti. Og hann varð að
sælta sig við, að lieiðarleikinn
borgar sig best — þrátt fyrir
alt.
Edward VII. og Alexandra. I
kviknujjid, sem mjleffa hefir
verið gerd í Frakklandi er Ed-
ward Englakonungur ein per-
sónan oy Alexandra drotning
önnur. Hjer sjást þau eins og
þau líta út í myndinni. Victor
Erancen leikur konunginn og
Artette Marchal drotninguna.
Þýski prófessorinn Mommsen er
svo utan við sig að fáir munu hans
líkar. Sje sagan, sem hjer fer á eftir
siijin, er þetta ekki svo ótrúleg'c:
Dag nokkurn sat prófessorinn í
strætisvagni og las í blaði. Á einum
viðkomustaðnum ýtti hann gleraugun-
um upp á enni' og hann gat ómögu-
lega fundið þau þegar hann ætlaði
að fara að lesa aftur. Hann leitaði
eins og vitlaus maður í öllum vösum,
á bekknum og á gólfinu, þar til iítil
stúlka við hliðina á honum sagði:
„Gleraugun eru á enninu á þjer‘?“
Prófessorinn ýtti gleraugunmn nið-
ur á nefið: „Þakka þjer fyrir litla
min, livað heitir þú?“
„Ebba Mommsen, pabbi“, sagði lilla
stúlkan.
Donizetli var l’æddur í Bergamo á
ítaliu, 25. nóvember 1797, — eða
tæpum sex árum síðar en tónskáldið
Rossini. Hugur hans hneigðist
snemma til tónlistaiðkana, en til þess
mun hafa verið ætlast, að hann yrði
lögfræðingur. En tónlistin átti svo
mikii ítök í honum, að liann vildi
helst ekki öðru sinna og varð ósátl-
ur við föður sinn út af þessu. Tók
hann þá þann kost, að strjúka að
heiman og lil Feneyja. En skömm
mun þó hafa verið dvöl lians þar,
því að skömmu síðar var hann kom-
inn til Neapel og stundar þar nám
um hríð á tónlistaskóia. Og 1818 fær
hann tekinn til leiks í Feneyjum
fyrsta söngleik sinn, Enrico de
Borgoffna, sem var straks vel tekið
og ári síðar birtist annar söngleik-
ur eftir hann í Rómaborg, 11 Faleg-
name. Að vísu voru þessi verk, og
raunar flest verk Donizettis, að
meira eða minna leyti stæling á
stil og stefnu Rossinis, hins dáða
ópéru-tónskálds. En þó var liinu
síðarnefnda verki fagnað mikið í
Róm og hið unga tónskáld heiðrað.
Rak nú iivert leiksviðs-verkið ann-
að næstu árin, og eru það líklega
einsdæmi, hversu geysilega Doni-
zetti var afkaslamikill á timabili
(1822—34, því að þá nmn hann hafa
samið að jafnaði 3—4 sönglög á ári
hverju. Mörgum þessara verka var
þó lítill gaunmr gefinn. En fyrsta
verkið, sem fjekk áheyrn „handan
við fjöllin og höfin blá“, var söng-
leikurinn Anna Bolena, sem fyrst
var leikinn í Milano 1830, en fór
síðán sigurför um -öll söngleiksvið
Norðurálfu, og var lengi talið mest
snildarverk tónskáldsins. En vinsæl-
asta verk Donizettis nnin þó vera
Lucia (li Lammermoor, sem Doni-
zetti samdi upphaflega fyrir söng-
höllina í Milano (1835).
Til gamans má geta hjer um atvik,
sem gerðist um þelta leyti og sýnir
vel, hversu ljett Donizetti var um
að yrkja og hvilíkur afkastamaður
liann var. Leikhússtjóri einn í Nea-
pel var að verða gjaldþrota og einn
söngvarinn við leikhúsið tjáir Doni-
zetti þessi vandræði og segir: „Ekki
þyrfti nú annað, en að þú ljetir okk-
ur fá eitthvað nýstárlegt, — þá yrð-
um við ofan á á augabragði“. Og á
tæpri viku samdi Donizetti bráð-
skemtilega óperettu — tekstann
samdi liann líka sjálfur, eða sauð
hann upp úr frakkneskum gleðileik,
sem hann hafði heyrt einhverntíma.
Og á niunda degi eftir að á þetta
var minst við hann var þessi óper-
etta leikin í leikhúsinu — og fjár-
málunum bjargað.
í París var einn söngleikja hans,
Marino Faliero, leikinn á Théatre
des Raliens 1835 og sá Donizetti sjálf
ur um þá sýningu. Finmi árum síð-
ar kom hann svo aftur til Parísar
og undirbjó þá leik á sania leiksviði
Lucrezia Borgia, sem liann hafði
samið 1834 fyrir sönghöllina í Mil-
ano og vel hafði verið tekið þar.
Parísarbúar fögnuðu líka þessu verki
vel. En þá gerðust þau tíðindi, að
sjálfur Victor Hugo, ljet leggja blátt
bann við þvi, að haldið yrði áfram
sýningum. En tekstinn var að ein-
hverju leyti bygður á sjónleik eftir
])að góða skáld. Vakti þetta allmikla
athygli, og að vonum. Eh söngleik-
urinn varð frægur og hefir notið
mikilla vinsæla siðan.
Og einmitt í þessum söngleik fer
j>ess að gæta, að Donizetti er tekinn
að fjarlægjasl stíl Rossinis og er
kominn eins og miðja vegu milli
hans og Verdis. En i öðrum verkum
gætir þess þó enn betur. Þannig
segja merkir lónfræðingar, að vel
væri liugsanlegt, að ýmislegt í söng-
leiknum Maria di Rolrnn eftir Doni-
zetti, gæti verið eftir höfund Rigo-
1 etfos.
Donizetti dvaldi nú í París um
sinn og komu þar fram ýms ný
verk hans, svo sem I Martiri, sem
hinir opinberu ritskoðendur í Nea-
pel höfðu bannað að sýna þar í borg.
La fille du régimente, sem D. samdi
upphaflega sem gleði-söngleik fyrir
Opéra Comique, en ljreylti siðar
nokkuð og jók, og varð í því formi
lieimsfrægl verk. Og loks rak La
Favorila lestina og var strax tekið
vel í París. Ekki er óliklegt að nokk-
uð liafii stuðlað að því, að sjerstök
atliygli var veitt La fille du régi-
mente, þegar liún kom fram í hinu
endurbætla formi, að þá fóru með
aðalhlutverkin ýmsir bestu söngvar-
arnir, sem þá voru uppi, svo sem
Jenny Lind, Sonntag, Palli og Albani.
Árin 1842—43 var Donizetti í Vín-
arborg og ávann sjer þar mikla
hylli og vinsældir með Lincta di
Chamonix, og var þá meðal annars
sæmdur heiðurstitlunum „keisaraleg-
ur hirðkompónisti og hljómsveitar-
stjóri“. Frá Vín brá hann sjer til
Rómaborgar og Milano, en kom aft-
ur til Parísar 1843 og liafði þá til-
búinn gamansöngleikinn Don Pas-
cake, sem sýndur var á italska leik-
sviðinu þá um haustið. Sungu þá
aðalhlutverkin fjögur ágætasta söng-
fólkið, sem völ var á: Grisi, Mario,
Tamburini og Lablache, enda höfðu
hlutverkin beinlínis verið samin fyr-
ir þessa ágætu snillinga.
Síðasti söngleikurinn sem Doni-
zetti samdi, var Catarina Cornaro,
og var liann sýndur í Neapel 1844
en var lítill gaumur gefinn. Þetta var
63. söngleikur Donizettis.
Og nú var Donizetti að missa starfs
þrekið. Hann hafði unnið árum
saman af slíku ofurkappi, að ekki
var við öðru að búast, en að eitt-
hvað yrði undan að láta. Taugarnar
voru úr lagi gengnar og hjartað bil-
að og að lionum sótti þunglyndi.
Síðustu þi’jú æfiárin var hann illa
haldinn og átli þá heima í fæðingar-
bæ sinum, Bergamo, og þar ljest
hann 8. apríl 1848. Er honum skip-
að á bekk með merkustu söngleikja-
tónskáldum Ítalíu, við hlið þeirra
Rossinis og Bellinis.
— Viljiff þjer svo segja mjer for■
nafnið yffar?
— Lára, Matthildur Leonora.
— Og hvaff eriiö þjer kölluff venju■
lcga ? '
— fíulliö mitt.