Fálkinn - 11.07.1941, Síða 6

G
F Á L K I N N
Ezarqz l. JosEph:
HEILRÆÐI
HANDA HETJUM.
H ÓLK, seni sá Jim, lijelt að hann
,1" væri atvinnuhnefaleikamaður eða
meistari í grískri glímu. Hann vóg
hundrað og fimm kíló og var sex
fet og tveir þumlungar á sokkaleist-
unura. Hveiiær sem hann lireyfði sig
kilpuðust vöðvarnir á honum eins
og sandpokar undir fötunum. Hakan
var eins og á ðlussolini og það var
langt á milli brosanna hjá honum.
Jim var skrifari hjá Penshaw
gamla málflutningsmanni. Fyrir þetta
starf fjekk hann þrjú pund og fimm
shillinga á viku. Þessir fimm shill-
ingar voru vegna dauða sir Lanley
Gunthers .... ekki svo • að skilja,
að sir Lanley væri dauður. Þvert á
móti. Hálaunaðir læknar lijeldu í
honum lífinu og af þessu leiddi aftur
að mr. Penshaw gat lialdið áfram að
hafa umsjón með cignum hans, sem
voru virtar á tvær miljónir sterlings-
punda.
Jim var liálf klaufalegur af því að
hann var svo stór. Það fór mikið
fyrir honum í litlu skrifstofunni
hjá mr. Penshaw. Yvonne var vjel-
ritari á skrifstofunni og Jim hafði
tilbeðið liana í þessi þrjú ár, sem
hún hafði verið þar.
Yvonne var lítil og grönn, með
rauðar varir og kornblá augu, og
þegar hún leit á Jiin fanst honum
hann altaf ininka um þrjú fet. í tvö
ár og ellefu mánuði liafði hann altaf
kallað hana miss Smyth .... og svo
einn góðan veðurdag herti hann upp
hugann og kallaði hana blótt áfram
Yvonne. Hún brosti eins og þetta
væri sjálfsagt og Jim gat i livoruga
löppina stigið. Þegar hún fór af
skrifstofunni klukkan fjögur og sagði
„halló, Jim“, en ekki „góða nótt, mr.
Raine“, komst hann í sjöunda himin.
Og á sama hátt og hann hafði verið
þrjú ár að safna kjarki til að kalla
hana fornafninu, hjóst hann við að
það mundi taka tíu ár að fá kjark til
að bjóða henni í bió.
Jim notaði skó nr. 49. Hann keypli
sjer golfskó, sem klemdu hann á
einni tánni, svo að hann sórkendi
til. Og skókreppan hafði venjulegar
afleiðingar. Eitt kvöldið, þegar hann
var að liátta, sá hann að stóreflis
líkþorn var komið á tána.
Þegar hann kom haltrandi inn á
skrifstofuna morguninn eftir, sat
Yvonne við ritvjelina, frískleg eins
og maímorgun. Ilún brosti til hans.
„Daginn, Yvonne.“ Hann steig eitt
skref og skrækti af sársauka.
„Hvað er að?“ spurði Yvonne.
„.Teg er með líkþorn."
„Það var leiðinlegt.... Meðan jeg
man.... Mr. Pensliaw vill tala við
yður.“
Jim fór inn til liúsbóndans.
„Hm.... mr. Raine,“ sagði mól-
flutningsmaðurinn og ræskti sig,
„viljið þjer koma þessu fyrir í pen-
ingaskápnum?“ Hann benti á flau-
elsfóðraða öskju á skrifborðinu. „Það
er það, sem sir Lanley Gunter á, af
óuppsettum gimsteinum. Mr. Grey,
fulltrúinn hans, var að koma með
það. Það á að virða þessa gimsteina
og þessvegna væri æskilegt, að þjer
kæmuð hingað klukkan átta' í kvöld
ásamt mjer og ungfrú Smyth.“
Hann tók öskjuna varlega og setti
liana inn í peningaskápinn.
„Við eigum að koma á skrifstofuna
klukkan átta í kvöld,“ sagði Jim.
Yvonne kinkaði kolli.
„Já, því miður.... Jeg ætlaði í
bíó í kvöld. Clark Gable í aðalhlut-
verkinu," hætti hún við og and-
varpaði.
Hjartað seig í hrjóstinu á Jim.
Hún átti þá annan tilbeiðanda. Fal-
legar stúlkur eins og Yvonne fóru
aldrei á bíó nema með karlmönnum.
Og til að hæta gráu ofan á svart
misti Jim höfuðbókina ofan á lík-
jiornið.
Jim kom fyrstur á skrifstofuna um
kvöldið. Hann lioppaði af sársauka
frá líkþorninu. Svo settist liann stynj-
andi á stól. En jjá lieyrði hann fóta-
tak í stiganum og rjetti sig í stóln-
um og iagaði á sjer hárið. Það hlaut
að vera Yvonne. Hann stóð upp og
opnaði dyrnar. Vel búinn maður
koin inn.
„Mr. Penshaw?" muldraði hann.
„Hann er ekki kominn ennþá.“
„Svo að þjer eruð þá einn,“ sagði
gesturinn og brosti.
Jim samsinti því.
„Hafið þjer nokkuð á móti, að jeg
bíði eftir Pensliaw. Jeg hafði af-
talað, að hitta liann hjerna í kvökl.“
Gesturinn settist og hauð Jim sigar-
ettu. Jim afþakkaði það. Honum leist
ekki á manninn. Andlitið slóttugt og
sætuþefur af íburðinum í hárinu á
honum.
„Jeg er kominn til að virða gim-
steina sir Lanley Gunters,“ sagði
hann. „Hafið þjer sjeð þá? Þetta er
víst eitt besta safnið í landinu."
„Jeg setti öskjuna inn i peninga-
skápinn í morgun,“ sagði Jim, „en
jeg liefi ekki sjeð innilialdið ennþá.“
Maðurinn brosti og spurði livort
Jim gæti opnað skápinn. Jim sagðist
hafa lykilinn.
„Þá lítum við á gimsteinana áður
en mr. Penshaw kemur?“ sagði gest-
urinn.
„Nei,“ sagði Jim.... En í sömu
svipan blasti blátt skammbyssulilaup
við honum. „Yður er liollast að opna
skápinn,“ sagði maðurinn.
Jim hikaði, Skammby^ssunni var
miðað á þriðja vestislinappinn. Hann
var engin hleyða, en hann fann, að
þessi maður mundi skjóta, ef hann
fengi ekki sínu framgengt öðruvísi.
Þessvegna opnaði hann skápinn ró-
lega.
„Fáið mjer öskjuna!"
Jim tók flauelsöskjuna út úr skápn-
um. Hinn steig fram og greip liana
og steig um leið á líkþornið á- Jim.
Hann rak upp hátt óp.
„Burt með yður!“ hvæsti maðurinn
og sparkaði í Jim. Táin ó stigvjelinu
hitti líkþornið .... og það var meira
en nokkur maður gat þolað.
Bak við hnefann á Jim voru 100
kíló af beinum og vöðvum. Og hnef-
inn hitti þjófinn beint á hökuna,
um leið og skotið reið af.
Jim leit niður á manndrusluna á
gólfinu og varð óglatt. í fyrstu lieyrði
liann, að hurð var opnuð og svo sá
hann eins og í þoku Yvonne koma
inn á skrifstofuna. Hann fann sár-
an verk í síðunni. Hann horfði á
Yvonne og fanst hún dansa í lausu
lofti.
„Hann sparkaði í líkþornið á mjer,“
og_ svo fjell hann í ómegin.
Á jiriðja degi eftir að hann var
flutlur á spítalann fjekk hann lieim-
sókn. Það var Yvonne.
„Þú ert hetja," sagði liún innilega.
Svo sagði hún honum, að þjófur-
inn hefði verið fyrverandi þjónn
lijá Gunther og að hann hefði kjálka-
hrotnað. Að Jim hlyti að vera skelf-
ing sterkur og að mr. Penshaw ætl-
aði að gera hann að meðeiganda sín-
um. Jim kleip sig i handlegginp til
að vita, hvort hann væri vakandi
eða eklci.
„Sástu Clark Gable í bíó?“ spurði
hann.
„Nei,“ andvarpaði lnin.
„Þú fórst þá ekki með honum?“
„Honum?“ sagði Yvonne undrandi.
„Það var enginn hann. Jeg ætlaði að
fara með systur minni.“
Jim reyndi að setjast upp í rúminu.
„Eigum við að fara i bíó, þegar jeg
kemst hjeðan, Yvonne?"
„Já, hvort við líka skulum gera
Aljijóða Rauði Krossinn varð til
með Genfarsamþyktinni, sem undir-
rituð var af fulltrúum helstu Evrópu-
þjóðanna 18G9.
Með þessari samþykt var tryggt
hlutleysi sjúkravagna, spítala, hjúkr-
unarfólks, sálusorgara og annara,
sem veittu sjúkum og særðum hjúkr-
un. Öllum, sem þessu starfi gegndu
var gert að skyldu að bera Genfar-
krossinn — rauðan kross í hvítum
feldi — sem einkenni.
En líknarstarf fyrir sjúka og særða
hermenn er margra alda gamalt.
Cyrus Persakonungur (559—529 f.
Kr.) var fyrsti jijóðhöfðingi, sem
hafði læknisfróða menn með lier
sínum. Og i tilskipuninni, sem hann
gerði um þessa starfsemi, kemur það
ótvirætt í ljós, að hann ætlaðist til,
að særðir menn úr fjandmannaliðinu
nytu lijúkrunar eigi síður en aðrir.
Fyrír þann tíma var það venja að
drepa særða fjandmenn. Og það var
óheyrt tiltæki að veita fjandmönn-
um hjúkrun.
Saladin Egyptasoldán (1137—1193)
reyndist einnig hjartagóður líknar-
frömuður. Þó hann væri svarinn
fjandi kristninnar og berðist hraust-
lega við krossferðamennina, leyfði
liann þó Jóhannesarriddurunum að
líta eftir særðum, kristnum föngum.
Á öldunum þremur, 1564—1864
voru gerðir um 300 samningar milli
helst Evrópuþjóða um meðferð lier-
fanga og fangaskifti. Höf. aljijóða-
lögfræðinnar, Hollendingurinn Hugo
Grotius (1583—1G45) lýsti þvi yfir í
riti sinu, „De jure belli et pacis“,
að skylt væri að gæta laga mannúð-
arinnar bæði i stríði og friði. Hann
viðurkendi stríðið sem nauðsynlegt
böl, en leitaðist við að koma ofur-
lítilli mannúð inn i stríðslögin.
Mikil framför i jiessa átt varð með
samningnum er gerður var 1743 milli
Jolin Dalrymule Stair-jarls, yfirher-
stjóra Englendinga, og de Noailles
marskálks Frakklands. í þeim samn-
ingi játuðust báðir aðilar undir að
veita særðum stríðsföngum hjúkrun
og forðast eftir megni að eyðilegja
spítala og kirkjur.
Afleiðingin af þessu varð fljótlega
sú, að nunnur og munkar klaustr-
anna fengu að hjúkra særðum mönn-
um óáreitt og gátu oft komið á fanga-
skiftum.
Jean Jaques Rousseau (1712—1778),
stjórnfræðingurinn og heimspeking-
urinn frá Genf, skilgreindi mannúð-
ina í sambandi við stríð. Stríðið,
skrifaði hann, er ekki barátta milli
eistaklinga heldur milli ríkja. Þess-
vegna eru einstaklingarnir ekki ó-
vinir frá þeirri stundu, sem þeir hafa
lagt niður vopnin, er þeim voru
fengin vegna styrjaldar ríkisins. Þess-
vegna ættu særðir, vopnlausir ein-
staklingar að sæta sömu meðferð og
Ungur læknir kom inn.
„Heimsóknartíminn er úti,“ sagði
hann.
Yvonne stóð upp, brosti til þeirra
beggja og hvarf. •
„Lagleg stúlka!“ sagði læknirinn.
„Það er konuefnið mitt,“ sagði Jim.
„Nú, já. Þjer eruð heppinn. En
svo að maður viki að öðru. Jeg sá,
að þjer liöfðuð stóreflis líkþorn á
tánni. Jeg er enga stund að taka
það.“
Jim brosti dreymanai.
„Jeg er ekki viss um, að jeg kæri
mig um að missa það,“ sagði hann.
væru þeir samþegnar.
Fimtíu árum síðar skrifaði franski
herlæknirinn Jean Philippe Graffen-
auer, sem hafði barist með Napoleon
I.: „Þjóðirnar ættu að gera samning,
sem tryggði lilutleysi sjúkrahúsa. Því
miður höfum við ekki enn náð þessu
þroskastigi.“ — Þetta var skrifað
snemma á 19. öld, 2500 árum eftir
daga Cyrusar!
Nú kom fyrsta fjelagið með líkum
tilgangi og Rauði Kross nútímans.
Það var stofnað af 14 borgurum í
Zúrich 5. nóvember 1847 og var kall-
að „Fjelag til flutninga særðra lier-
manna“. Seinna gaf kantónuþingið í
Zúrich fjelaginu rjett til að taka
flutningatæki af eigendum, þegar á
þeim þyrfti að halda til sjúkraflutn-
inga. Og til þess að styrkja fjelagið
gaf bæjarstjórnin í Zúrich fjelaginu
40 sængur og kodda til þess að nota í
flutningavagnana. Aðalstofnandi þessa
fjelags var læknir i Zúrich, að nafni
Johann Conrad Meyer-Hofmeister.
Dufour hershöfðingi, herstjóri
Svisslands var mjög hrifinn af at-
höfnum fjelagsins og staðfesti álit
sitt í skýrslu sem hann gaf út 1856
og var viðurkend sem grundvallar-
reglugerð fyrir starfsemi líkra fje-
laga annarsstaðar. Þessvegna verður
að telja þetta Zúrichfjelag fyrirrenn-
ara Rauða Krossins.
Orustna við Solferino (Heljarslóð-
arorusta) milli Frakka og Austurrík-
ismanna gaf fjelagsskapnum byr und-
ir báða vængi.
Jean Henri Dunant, sem varð liinn
raunverulegi stofnandi Rauða Kross-
ins, var þá i herbúðum Fraka og
reyndi að halda þar uppi lijúkrun.
Hjúkraði hann yfir þúsund liermönn-
um, en liarmaði að verða að liorfa
upp á þúsundir annara hermanna
deyja af sárum og sjúkdómum vegna
vöntunar á sæmilegri læknislijálp og
aðbúð.
„Un Souvenir de Solferino“ (End-
urminningar um Solferino) lijet rit-
gerð er hann — djúpt snortinn af því
er liann liafði sjeð — skrifaði um
málið og segir þar meðal annars:
„Væri ekki mögulegt að stofna sjálf-
boðafjelög með því markmiði að
lijúkra særðum hermönnum á ófrið-
artímum? Ef • slíkar stofnanir kæm-
ust upp núna mundu þær verða til-
búnar undir starfið þegar næsta
styrjöld liefst. Þær yrðu að njóta
velviídar yfirvaldanna' i löndum þeim,
sem þær starfa i, og fá.leyfi stjórna
hernaðarþjóðanna til þess að gegna
líknarstörfum óliindrað á friðartim-
um.“
Þessi orð lilutu meiri og meiri
viðurkenningu er frá leið. Það var
hugsjón Dunants að þakka, að Genf-
arsamþyktin var undirrituð 1864 af
mörgum ríkisstjórnum, og grundvöll-
Frh. á bls. 11.
það 1
+ RAUÐI KR0SSINN.
Það, sem hermaðurinn á Sviss að þakka.