Fálkinn - 11.07.1941, Page 11

FÁLKINN
11
Oscar Clausen:
Or brjefnm Madomu Ingiríðar.
Margir eldri Reykvíkingar kannast
við Ingiríði Brynjólfsdóttur, sem oft-
ast var kölluð madama Ingiríður.
Þessi gamla, hæga og góðlátlega kona
dó hjer í bæ fyrir 10—15 árum og
er þvi enn í endurminningu margra
manna. Hún hafði víst einhverntíma
verið gift, þegar hún var ung, en
mestan hluta æfinnar var hún ein-
stæðingur og átti enga eða fáa ætt-
ingja. — Hún var ein þessara hljóð-
látu einstæðingskvenna, sem vinna
verk sitt í kyrþey og eru neyslu-
grannar og nægjusamar. — Hún hafði
ofan af fyrir sjer með handavinnu,
en annars naut hún víst lengst af
góðs skjóls hjá vinum sínum, sem
höfðu tekið trygð við hana, en það
voru einkum börn Hallgríms biskups
Sveinssonar. Síðustu árin hafði hún
lierbergi í húsi Axels Tulinius, en
kona hans var, eins og kunnugt er,
Guðrún, dóttir biskups, og þar dó
hún. —
Á árum áður fór madama Ingiríð-
ur úr bænum á sumrin og vann fyrir
sjer, við inniverk, hjá góðu fóllci á
stórbýlum. Sumarið 1891 var lnin
vestur við Breiðafjörð hjá sjera Frið-
rik Eggerz, sem þá bjó fjörgamall á
Hvalgröfum á Skarðsströnd. — Um
liaustið fór hún suður með strand-
ferðaskipinu „Thyra“ úr Stykkis-
liólmi, en það var gamalt skip, sem
Sameihaðafjelagið átti og Hovgaard
„góði kapteinninn“ stýrði um tíma,
og í Hólminum varð hún að bíða
skipsins æði lengi. Hún skrifaði sjera
Friðrik gamla nokkur brjef um haust-
ið og veturinn og lýsir þar ferð
sinni. Brjefin liafa geymst,1) en þau
eru hlýlega skrifuð og vel orðuð,
og bera þess vott, að madaman hefir
verið vel stýlfær og að hún hefir
verið sjera Friðrik þakklát fyrir veru
sina hjá honum, en auk þess Iýsa
þau samgönguörðugleikunum fyrir
hálfri öld og lifnaðarháttum manna
á þeim tímum. ....
Fyrsta brjefið skrifar liún jjresti
úr Stykkisliólmi og lýsir ferðinni
þangað. Hún lagði á stað frá Hval-
gröfum að morgni þess 7. október og
reið út Strönd, út að Ballará. Þar
gisti lnin lijá Steindóri hróður Bjarna
á Reykhólum, er þar bjó og segir,
að þar hafi sjer liðið vel og alt gert
sjer til, skemtunar, sem hægt var.
Húsbóndinn flutti hana svo á hest-
um út að Melum og þaðan fór lnin
á opnum bát með Þorláki hreppstjóra
Bergsveinssyni út i Stykkishólm. Þar
segist hún liafa fengið að vera í húsi
Sveins Jónssonar snikkara, hróður
Björns ráðherra og megi dvelja þar
þangað til póstskipið komi. 1 Hólm-
inum sje fjöldi manna, sem biði eftir
skipinu, en á þvi sje i fyrsta lagi von
morguninn eftir og svo kvíðafull er
madaman fyrir ferðinni á skipinu,
að hún segist biðja guð hátt og í
hljóði að gefa það, að ferðin gangi
vel til Reykjavíkur.
Rúmum mánuði siðar skrifar ma-
daman sjera Friðrik aftur, úr Reykja-
vík og lýsir ferðinni suður. — Brjef-
ið byrjar hún á þalckargjörð til „sins
gamla og góða húsbónda fyrir alt
gott og alúðlegt og fyrir öll góð út-
lát við sig,“ en sjerstaklega þakkar
hún lionum fyrir „sína kæru Brun-
oníu“, en það er saumavjel, sem
presturinn gaf henni þegar lnin fór.
Af þeirri vjel segist hún hafa mikla
skemtun i einveru sinni og svo verði
hún sjer til mikilla nota og ljettis,
þegar hún fari að sauma af krafti,
en madama Ingiríður vann fyrir sjer
með saumaskap. Síðan hefst ferða-
i) Lbs. 255 fol.
sagan með „Thyra“ og frásögn af
dvöl hennar í Hólminum, en þar
varð liún að bíða hálfan mánuð eftir
skipinu. Hún segir, að sjer hafi liðið
ágætlega lijá Sveini snikkara, sem
hafi verið kunningi sinn úr Reykja-
vík og ekki varð henni dvölin dýr
þar, því að fyrir ágætt rúm þurfti
hún ekki að borga nema tvær krón-
ur fyrir allan tímann, eða 1 krónu
minna en rúmið kostar nú 1 nótt á
gistihúsinu í Hólminum. Sjera Frið-
rik hafði gefið madömu Ingiríði
lambsskrokk i nestið og segist hún
hafa borðað það „blessaða lamb“ frá
honum, en kaffi og vökvun fjekk hún
lijá konu Sveins fyrir það, sem hún
saumaði fyrir hana. 1 Stykkishólmi
var hún tvo sunnudaga og skemti
sjer vel. Fyrri sunnudaginn fór hún
i kirkju til sjera Eiríks Kuld, en
þann síðari var lmn hoðin til Sig-
urðar Jónssonar sýslumanns. — Bæði
sunnudagskvöldin var sungið, dans-
að og spilað á hljóðfæri í Sveinshúsi
og segist maadaman hafa liaft mikið
gaman af því að sjá það og heyra.
Loks var það 21. október að sást
til skipsins úr Hólminum og daginn
eftir var lagt á stað og haldið til
Flateyjar kl. 4 siðdegis og legið þar
undir eyjunni um nóttina, en daginn
eftir kl. 2 var lagt á stað þaðan suð-
ur. Á skipinu voru 350 farþegar og
var þar þvi þröngt á þingi. Svo var
veðrið heldur ekki gott, bæði rign-
ing og hvassviðri svo að skipið rugg-
aði mikið og voru flestir sjóveikir. —
Að morgni þess 24. október var loks
komið til Reykjavíkur og fór þá
madaman að staulast á fætur. Á
bryggjunni tók fólkið, sem hún leigði
lijá, vel á móti henni og hjá því var
lmn „hýrguð og hrest“ eftir ferðina.
Þessi ferð var nú á enda og hafði
madama Ingiríður verið 17 daga á
leiðinni vestan af Skarðströnd til
Reykjavíkur,- en þar af var 14 daga
hið eftir skipinu í Stykkishólmi og
vissi þá enginn hvað þvi leið. Allir
hiðu með þolinmæði eftir að reykur
skipsins sæist upp úr hafinu út við
sjóndeildarhringinn og þá var ekki
hægt að hlaupa í símann og spyrja
hvar skipið væri statt eða hvenær
það væri væntanlegt og þá fór ekki
bíll daglega úr Stykkishólmi til
Borgarness. —
Svo skrifar madaman síra Friðrik
um helstu viðburðina eftir að lnin
kom til höfuðstaðarins. Sunnudaginn
eftir voru þrir prestar vígðir í dóm-
kirkjunni og var síra Ingvar Vigfús-
son einn þeirra, en hann segir mad-
aman að sje sjerstakur vinur sinn,
og eftir vigsluna voru ungu prestarn-
ir teknir til altaris og sjö börn skírð
i kirkjunni. Eftir messuna fór mad-
ama Ingiríður i heimsókn í biskups-
húsið til að heilsa og var henni tek-
ið þar tveim höndum, en þó var bisk-
upsfrúin önnum kafin að undirbúa
vigsluveisluna, sem átti að vera
seinna um daginn. Hún segist hafa
saknað þar „elsku litla unga stúdents-
ins“, Friðriks, sem var farinn til
háskólans í Kaupmannahöfn og á hún
hjer við síra Friðrik Hallgrímsson
núverandi dómprófast, en því bæt-
ir hún við, að það sje bót i máli
að „elsku drengurinn sinn hafi skrif-
að henni og látið mjög vel yfir sjer.
— Svo fræðir hún síra Friðrik gamla
á þvi að nú sje hún búin að lieim-
sækja ýmsa góða menn og liafi sjer
alls staðar verið vel tekið og sje það
ekki „litið drottins tillag" að liafa
góðra manna liylli. —
Haustið segir hún að hafi verið
gott í Reykjavík og talsvert fiskast,
svo að hún hafi haft nýjan fisk að
borða, en dagana áður en hún skrif-
áði brjefið var norðanrok með frosti
og gaf þvi ekki á sjó og engan fisk
að fá í bænum. Svo var líka orðið
svo kalt í húsunum að leggja varð
í ofnana og segist madaman hafa
þann daginn sent ofan í búð með 1
krónu til þess að kaupa fyrir kol
og því sje nú lilýtt inni hjá sjer.
Mest segir liún að sjer leiðist að þoía
mjólkurleysið, sem hún verði að þola
þegar hún sje í Reykjavík. Þar sjeu
ekki bújarðir kringum bæinn eða
kýr fram yfir það, sem lieimilin
þurfi, og fólkið sje margt, en þá var
heldur enga mjólk farið að flytja til
bæjarins og engin mjólkurbúð í bæn-
um. —
Rjett eftir nýárið skrifar madaman
síra Friðrik enn og segir honum af
högum sínum. Hún segir þá að
„blessaðar hátiðirnar“, sem nú sjeu
afstaðnar, liafi verið sjer mjög gleði-
legar, en gleði gömlu konunnar var
aðallega fólgin í kirkjugöngum. Hún
fór í hverja messu alla hátíðisdagana,
en á aðfangadaginn lenti hún í tveim-
ur. Fyrst var kvöldsöngur í dóm-
kirkjunni og stje síra Rikarður Torfa-
son i stólinn, en seinna um kvöldið
var haldinn kvöldsöngur i „Muster-
inu“, en svo voru goodtempla'rastúk-
urnar kallaðar á fyrstu árum þeirra.
Þar hjelt Bjarni Símonarson stúdent
ágæta ræðu, en Jón Jónsson stúdent
frá Hjarðarholti (síðar læknir) tón-
aði bæn. Auk þess var mikill söngur
og orgelspil. Þar fengu ekki aðrir
en Templarar aðgang, en madama
Ingiríður tók alla tíð mikinn þátt i
starfi þeirra. — Á annan dag jóla var
madaman boðin til lcvöldborðs í
biskupshúsinu til herra Hallgríms, en
á þriðja í jólum var hún í boði hjá
Jón Þorkelssyni rektór. Þar var
margt ungt fólk saman komið og m.
a. Þóra Jónsdóttir, síðar ráðherrafrú
og spurði hún madömuna um afa
sinn síra Friðrik Eggerz. Hjá rektor
var mikill gleðskapur og margt haft
til skemtunar um kvöldið, en eins
og kunnugt er var heimili rektors
opið fyrir fjölda námsmanna og þar
gestrisni hin mesta. — Þau kvöld,
sem madaman sat heima í jólavik-
unni, segist hún hafa verið að lesa
í „blessaðri stóru bibliunni sinni“,
sem sjer þyki svo vænt um. Brjef sitt
endar hún á þvi að óska sjer að
vera komin vestur og segist helst
vilja vera ó ferðinni um þær mundir,
sem verið sje að mjólka kýrnar;
þeirra sakni liún mest, þar sem hún
sje svoddan mjólkurbarn. —
Loks skrifar Madama Ingiriður
gamla prestinum rúmu óri siðar og
segir honum þá enn ýmislegt af hög-
um sínum, sem gaman er að lesa
og bera saman við þær breytingar,
sem nú eru orðnar. Hún segir að það
sje dýrt að lifa í Reykjavík, t. d.
leigir lnin stofu í húsinu á Vesturgötu
10, en það hús er lítið timburhús
með kvisti og stendur óbreytt enn.
Það sje gott herbergi, en fyrir það
verði hún að borga 3 krónur í pen-
ingum ó mánuði i leigu. Þetta mun
hafa verið önnur stofan í húsinu
niðri, sem nú yrði leigð fyrir tífalda
leigu, eða 30 krónur á mánuði. Ilún
segist eiga erfitt með að standa í
skilum með þessa háu leigu, en nú
hafi liún verið svo heppin, að geta
unnið sjer inn peninga fyrir húsa-
leigunni þann mánuð. Hún hafði ver-
ið fengin til þess að vaka 3 nætur
yfir dönskum tannlæknir, sem var
veikur, en honum batnaði „fyrir
guðs náð og góðra manna hjálp“ og
þá sendi hann henni þessar 3 krón-
ur, og „það lagðist mjer til og svona
gengur það, góði síra Friðrik minn,“
hætir hún við að lokum. — Svo er
hún enn að kvarta um kuldann og
dýrleika eldiviðarins, en kolin kost-
uðu þá ekki nema 3 krónur skip-
pundið (160 kg.). — Atvinna mad-
ömu Ingiríðar var, eins og áður get-
ur, að sauma og spinna fyrir aðra
og þá oft i öðrum húsum, en þá
segist hún bera með sjer „sina kæru
Brunoniu“, saumavjelina, sem síra
Friðrik gamli gaf henni og þá ætíð
í liuga sínum þakka „blessuðum
gamla prestinum“ fyrir þetta ógæta
verkfæri sitt, sem Ijetti henni svo
mikið saumaskapinn. —
Ekki getur madaman skilið svo við
brjefið, að hún geti ekki biskups-
fólksins, velgjörðamanna sinna og
þá einkanlega Friðriks litla, sem
henrii þótti svo innilega vænt uín.
Hún segir að tengdamóðir biskups-
ins, sem var dönsk hefðarkona, frú
Fevejle, hafi legið veik um haustið
og dáið eftir 10 vikna legu. Hún liafi
stundað hana i banalegunni og það
hafi „blessuð hiskupsfrúin“ horgað
sjer vel, en svo getur hún Friðriks
með þessari hlýju setningu, sem jeg
tek orðrjetta úr brjefi madömunnar:
„Elsku Friðrik mínum litla líður vel
á háskólanum i Kaupmannahöfn;
hann tók 2 próf í sumar með góðum
vitnisburði i heimspeki og grisku,
þá var hann 20 ára gamall. Hann
skrifaði mjer gott brjef og sendi mjer
litla fallega mynd af sjer. Nú les
liann guðfræðina í hamingjunnar
nafni segir hann, og lofar að vera
ástundunarsamur". — Sira Friðrik
Hallgrímsson hefir á æskuárunum
sýnt þessari góðu konu verðskuldaða
vináttu og trygð, en hefir það ekki
ef til vill, m. a. stutt að hamingju
hans í lífinu? Hver veit?
Þessu síðasta hrjefi madömu Ingi-
ríðar til síra Friðriks Eggerz lýkur
liún með gamaldags kveðjum og árn-
aðaróskum, sem hljóða þannig: „Og
svo enda jeg þennan miða með þeirri
hjartans ósk, að yður megi líða á
yðar æfikvöldi betur en beðið getur.
Nú kveður yður með þakklæti og
virðingu, yðar þjenustu skildug ó
meðan lifir og heitir, Ingiríður
Brynjólfsdóttir“. — Síra Friðrik
Eggers dó ári siðar. —
RAUÐI KROSSINN.
Frli. af bls. 6.
ur Rauða Krossins lagður með al-
þjóðar samkomulagi.
Svisslendingar voru frömuðir hug-
sjónarinnar og þjóðirnar heiðruðu
Sviss með því, að taka upp fána
fyrir fjelagsskapinn með sama lagi
og þann svissneska, en öfugri lita-
skipun. (Svissneski fáninn er hvítur
kross í rauðum feldi).
Það er skritin tilviljun, að Rauða
Krossmerkið hafði verið notað 1580
af trúmálafjelagsskap er munkur einn
frá Napoli, Camillo di Lelli, hafði
stofnað til að reka líknarstarfsemi,
og liafði Lelli verið hermaður í
æsku. Hann helgaði æfi sína því, að
lijúkra særðum hermönnum, sem ekki
áttu neinn ættingja er gótu lijálpað
þeim.
Spánski doktorinn Dr. Landa líefir
komist þannig að orði: „Rauði Kross-
inn kemur á jafnvægi milli hinna
uppbyggjandi og eyðandi afla á liern-
aðartímum."
AMERÍKÖNSK MÁLTÆKl.
Sá, sem aldrei talar við neinn,
veit aldrei neitt.
Ef flónskan væri þjáning, mundi
lieyrast hljóðað í liverju húsi.
Það er betra að gleðja dárann en
að reita hann til reiði.
Getirðu ekki bitið, þá fitjaðu ekki
upp á trýnið.
Lögin veiða flugur, en láta jötun-
uxann í friði.
Lærðu visku af heimsku annara.
Afsakaðu aðra, en aldrei sjálfan
þig.
\