Fálkinn - 02.01.1942, Blaðsíða 15

F Á L K I N N
15
DJARFLEG BJÖRGUN.
Enskur teiknari hefir gert þessa mynd, af atburði sem gerðist á vígstöðv-
Unum í Norður-Frakklandi eigi alls fyrir löngu. Þar hafði slegið í bar-
daga milli enskra Spitfire- og Hurricanevjela annarsvegar og þýskra
Messerschmith-vjela hinsvegar. Ein af ensku flugvjelunum varð óvíg og
flugmaðurinn varð að hörfa undan úr bardaganum og hlaupa út i'ir vjel-
inni i fallhlíf en vjelin lirapaði brennandi til jarðar. Þarna skamt frá
var ensk Lysander-njósnarflugvjel á ferð og afrjeð flugmaðurinn á henni
að reyna að bjarga flugmanninum af hröpuðu flugvjelinni, sem ella
mundi lenda i óvinahöndum. Lenti Lysandervjelin rjett hjá manninum
og hann komst um borð og Ijetti vjelin þá aftur og komst heilu og höldmi
til Englands. — Lysandervjetarnar eru einkar snúningaliðugar og hent-
ugar til smáferða. Þær komast 230 mílur á klukkustund, en geta haldið sjer
á lofti á mjög lítilli ferð og taka sig upp á aðeins 200 metra færi.
BERHÁLSA.
Frh. af bls. í>.
smiðjunni hjá Álfadanz. Sótugur
smiðurinn ljet hamarinn síga og
liorfði á mig með kuldalegri fyrir-
litningu.
„ÁifadanzT1 grátbændi jeg. „Haf-
ið þjer hjarta?“
„Nei,“ sagði hann illyrmislega.
„Ef þjer viljið lijarta þá verðið þjer
að fara til slátrarans, en hann lánar
engum.“
„Heyrið þjer,“ hrópaði jeg. „Jeg
hefi hænu .... hefi tekið að mjer
hænu, skiljið þjer .... Hún svaf í
kistunni minni skiljið þjer ....‘
„Ha!“ rumdi i Álfadanz.
„Og svo brotnaði lykillinn í
skránni .... og Berhálsa, hænan
..... æ, komið þjer með mjer,
Álfadanz, komið þjer og brjótið upp
iásinn . . . .“
Jeg slapp. Hefði hann náð til
mín, þá hefði liann drepið mig. Jeg
liljóp heim eins og vitlaus maður.
Mortensen stóð í ganginum og var
var að tala við lieilan tug af kerl-
ingum í húsinu og var hin æstasta.
Fáum sekúnum síðar þaut jeg með
viðaröxina inn í herbergið mitt.
Það var engan tíma að missa.
Jeg keyrði öxina i kistulokið.
Bump! Það ijet ekki undan. Jeg
reiddi aftur — og aftur og i fjórða
skiftið tók jeg á því, sem jeg átti
til. Þá brakaði og sprekin hrukku
i allar áttir.
„Klúk!“ heyrði jeg neðan úr kist-
unni. Svo varð alt hljótt .........
Axarblaðið stók á kafi i kistubotn-
inum. En á leiðinni hafði jjað skil-
ið hausinn á Berhálsu frá kroppn-
um — hafði skorið beran hálsinn
sundur.
En það hræðilegasta af öllu var
(jeg tók eftir þvi þarna sem jeg sal
á gólfinu með hinn látna vin minn
milli handanna) að kistan hafði alls
ekki verið læst. Lykillinn hring-
snerist i skránni án joess að læsa.
Þegar ógæfan var skeð sýndi
Mortensen sig frá alt annari hlið en
áður. Hún ljet mig segja sjer alla
söguna af Berhálsu og siðan kom
hún öll útgrátin inn til mín með
aukalegan kaffisopa og lieima-
bakaðan kringlubita. Og — livílíkt
undur! Álfadanz kom hlaupandi
með tengur og dírkara. Þegar Mort-
ensen hafði sagt honum alla söguna
strauk hann svart tár af hvörmum
sjer og sagði að jeg skyldi ekkert
hugsa um þessa krónu og 65 ....
Um miðdegið lagði jeg Berhálsu
í tvennu lagi i pappaöskju og labb-
aði út til Samúels. Hann stóð í gat-
inu í limgirðingunni og barði úr
pipunni sinni. Þegjandi hlustaði
hann á sögu mína, sem jeg lauk
með þesum orðum:
„Heyrðu Samúel — livað er eig-
inlega lífið ?“
„Jeg veit það ekki,“ svaraði liann
og tók út úr sjer pípuna. „En urð-
aðu nú hræið, það er skófla þarna
við lcartöfludesið. Og komdu svo
inn og fáðu jijer bita. Við eigum að
fá steikt flesk með lauksósu og það
veit maður hvað er. “
/v/v/v/v/v
MERKIR TÓNSNILLINGAR.
Frh af bls. 6.
Sinding hefir verið mjög afkasta-
mikið tónskáld og hefir hann feng-
ist við ýmsar greinir tónlistar. Fyrir
liljómsveit hefir hann samið 3 sým-
fóníur og aulc þess sýmfóniska
,,kviðu“, er hann nefndi „Rondo
infinito“, ýmsar tónsiníðar fyrir
einleiks-hljóðfæri með hljóðsveitar-
eða panó-undirleik, allmikið af
„kammer“-tónsmiðum, tónsmiðum
fyrir píanó og loks mikinn fjölda
sönglaga. Mjög er þetta misjafnt að
gæðum, margt talið afburða snjalt
og annað í meðallagi, og þá einkum
margt píanótónsmíðanna. En flest-
ar eru tónsmíðar S. jirungnar þrótti,
þar gætir oft mikillar dirfsku og
mikillar hugvitssemi, sem mönnum
fellur þó misjafnlega að melta. Og
flest bera verk hans það með sjer,
að Sinding hefir verið afburða mik-
ill kunnáttumaður. Hinsvegar þykir
nokkuð skorta á hæfileika til þess
að miðla að hæfilega jöfnu „skini
og skúrum“ eða ljósi og skuggum,
°g þykir þetta einkum Ijóður í
hljómsveitar-tónsmiðunum.
Fjöldi tónsmiða hans hefir hlotið
verðuga viðurkenningu jafnt heima
í Noregi sem erlendis, og sjálfur
fór hann víða um lönd og stjórnaði
hljómsveitum, sem tekið höfðu hin
stórbrotnari verk lians til meðferð-
ar (London, Berlín, Prag, Odessa,
Brighton og víðar). Og ýmislegur
sómi var honum sýndur. Var hann
t. d. kjörinn heiðursfjelagi „Aka-
demi der Kúnste“ í Berlín, „Det
kgl. svenska Akademi“ og hinu
hollenska „Maatschappij voor Toon-
kunst“ o. s. frv. Og í tvö ár (1921—
22) var hann prófessor í komposi-
tion við „Conservatory of Musie“
í Rochester, U. S. A.
i+j r** rmt r+t /*0
BÓKAFREGN.
Frh. af bls. 5.
í búðinni, sem presturinn á, fyr en
presturinn sjálfur — í hempunni —
hefir skorist i málið og afgreitt
hann sjálfur, úr því að hann varð
að gera mesufall!
Og þegar líður á söguna gerast
margir hlutir „vofeiflegir" en þó
jiannig, að lesandinn veit, að ekki
er jjetta „quasi una fantasia“.
Það er kanske stíll höfundarins,
sem ræður jívi, að fæstum dettur í
hug að „áminna hann um sannsögli“.
Það er sumt lygilegt i þessari sögu,
en hver sem les liana, veit þó að
það er satt.
Það er meira. en meðalvandi
skálds, að lýsa þannig óvenjuleg-
um viðburðum, að fólk skilji þá
við fyrstu sýn. Það er kostur góð
skálds, að lýsa algengum viðburð-
um þannig, að þeir munist lesand-
anum betur, en jafnvel það, sem
hann hefir lifað sjálfur. — En livort.
tveggja gerir Guðm. Daníelsson jefn
vel. Og þessvegna lilakkar maður
til næsta hausts, að frjetta nánar
af sumum sögupersónunum, sem
auðsjáanlega eiga að lifa „Eldinn“
— og kynnast öðrum nýjum.
GULLNA HLIÐIÐ.
Frh. af bls. 3.
ætli að lýsa það með þvi móti,
að bera sólskinið inn í hreysið i
svuntunni.
En þó að þjóðsagan sje lygisaga,
þá getur gott skáld eigi að síður
notað hana sem mikilsmegandi
beinagrind. Beinagrindin er ekki líf,
en það er liægt að gera hana lif-
,andi með því að hlaða utan á hana
ketinu og spýta svo blóði í alt sam-
an. Þetta hefir höfundi „Gullna
hiiðsins" tekist mjög prýðilega. —
Ilann vefur þjóðsöguna í holdi og
blóði annara þjóðsagna, en þó fyrst
og fremst í lífrænum klæðum þeirr-
ar trúar, er túlkuð var sem kristni
á þeim öldum, sem allur þorri þjóð-
arinnar var fáfróður og trúgjarn og
áleit livert orð, sem hnoðað var í
sálmavers eða fyrirbæn, guðs heil-
agan sannleika, en ekki ijelegt rím-
bögl eða endalaust bænastagl manna,
sem höfðu guðræknina að atvinnu
og vildu villa lieimildir á sjálfum
sjer með ,yfirskini“ hennar.
Það er ekki á færi þess, sem
þetta ritar, að dæma um hugsunar-
hátt liinna „dimmu alda“ í sögu
íslendinga, enda liggur það utan
hinna gullnu hliða jiessa máls. —
Gullnu hliðarnar á „Gullna hliðinu“
eru sem sje þær, að höf. hefir tek-
ist að gera leikinn svo lifrænan, að
slks eru fá dæmi, en vitanlega renna
fleiri stoðir undir þann eiginleika
en sjálfs höfundarins og ber þar
að nefna fyrst og fremst hið frá-
bæra tónverk Páls ísólfssonar, sem
sannar að hægt er að endurreisa
þjóðlegan raddhreim á þeim grund-
velli, að hann hrífi ólærða menn í
músik, en veki ekki hjá þeim geisp-
ann. Músikin í „Gullna liliðinu11 var
unaðsleg, jafnframt því að hún var
i ætt við ýmislegt af þvi gamla
þunglyndisrauli, sem nú er ekki á
borð berandi nema með endurbót-
um manns, sem kann að meta það,
sem gott er í því gamla, en skilur
jafnframt, að hljómeyra þjóðarinn-
ar er orðið breytt frá því á 16.
öld. Margir þessara tóna sýna, að
það er mögulegt íslendingi, að gera
eitthvað líkt lijer og Grieg gerði í
Noregi. Og þessi tónsmíð Páls ís-
ólfssonar mun aldrei gleymast.
Leikstjórinn var Lárus Pálsson.
Hann hefir sýnt það undanfarið ár,
að hann hefir eigi aðeins kunnáttu
til að leika og stjórna leik, heldur
hefir hann líka sýnt, að liann hefir
gáfuna til þess. Hann er samvisku-
samur um leið og ann er hugkvæm-
ur, hann er hógvær um leið og hann
er stórbrotinn. Ýmsir leikhúsgestir
mundu máske hafa hugsað sjer í
djöfulinn — sem hann leikur þarna
— djöfullegri en liann reynist — i
rómi, (í gerfi var hann svo „dras-
tiskur“, sem nokkur djöfull- getur
verið). Fólk, sem hefir komið i leik-
húsið, þekkir Lárus, og eins lieir,
sem hafa heyrt liann lesa upp, ým-
ist á samkomum eða í útvarpi. Hann
þarf aldrei að gripa til þeirra bragða
að liafa hátt eða öskra og gina •—
hann notar raddbrigði síns þjálfaða
róms til þess að láta það skiljast,
sem bak við býr orðin, — án þess
að hafa hátt.
Og hugkvæmni hans lýsir sjer
ekki einungis í því, sem. maðu-
heyrir, því að leikstjórnin er þann-
ig, að enginn leikandinn er utan
gátta, — heldur líka í því, sem mað-
ur sjer. Leikurinn er þaul-samæfð-
ur, og leiksviðin eru, á islenskan
mælikvarða, aðdáanleg. Lárus Ing-
ólfsson, sem sjeð hefir um það, er
auganu mætir utan um og utanvið
leikendurna, liefir ef til vill unnið
stærsta sigur sinn að svo komnu
með sviðum og búningum þessa
leiks.
í leiknum eru það misyndismað-
urinn Jón (sauðaþjófur, brennivins-
berserkur og hórkarl) (Brynjólfur
Jóhannesson) og Iverlingin hans
(Arndís Björnsdóttir), ásamt „Ó-
vininum", j). e. djöflinum (Lárus
Pálsson), sem eru rauði þráðurinn
— einkum þau tvö fyrnefndu, þvi
að Óvininum skýtur ekki upp nema
endrum og eins framan af, þó að
höfundurinn hinsvegar leggi honum
dýrara mál í munn en veslings kot-
ungsgreyunum, eins og vera ber.
Brynjólfur hefir fengið i sinn hlut
að tala meiri hluta þess, sem hann
hefir að segja, úr skjóðunni, þ. e.
a. s. sem ósýnilegur búktalari. Hann
gerir jietta ágætlega. Arndís Björns-
dóttir er hinsvegar altaf inni á leik-
sviðinu — bæði með líkama og sál.
Og það verður að segjast þeim, sem
ekki hafa sjeð jiað áður, hvílikum
ágætum í list hún hefir á að skipa,
að hjá henni er sú snild i þessu
hlutverki, sem stærri þjóðir mættu
öfunda okkur af. En lil þess að
setja eitthvað út á hana, mætti
benda á, að málrómurinn hennar
— einkum i I. þætti, — er unglegri
en vænta mætti af konu, sem hefir
sofið hjá hrottanum honum Jóni i
40 ár. Hitt er aðalatriðið, að hún
sýnir —• jafnvel þegar henni verður
á að bölva — liá mildi, sem er i
góðu samræmi við gæskuna, ástina
og umburðarlyndið, sem býr í
brjósti þessarar merku og sönnu
kvenpersónu Davíðs Stefánssonar.
Eins og áður er að vikið hefir
fögnuður áhorfenda í leikhúsinu
aldrei hirst ríkari en á þessari leik-
sýningu i mörg herrans ár.