Fálkinn - 29.05.1942, Qupperneq 4

4
F Á L Ií I N N
Eftir riorman Hillson
CnEMMA á 7. öld flutti St.
Aidan kristni til hins enska
lconungsríkis í Norðymbralandi.
Meðal kirkna þeirra og klaustra
sem hann stofnaði, var eitt, er
reist var á einkennilega lagaðri
smáeyju, sem hjet Lindisfarne
og er skamt undan strönd
Norðymbralands. En vegna legu
eyjarinnar lá hún mjög opin
og óvarin gegn árásum af sjó,
enda brendu Danir klaustrið
tvívegis. Loks afrjeðu hinir
margþjáðu munkar í klaustr-
inu að leita sjer skjóls og ör-
yggis inni á meginlandi Eng-
lands. Tóku þeir með sjer helg-
an dóm eins af fyrstu byskup-
um sínum, St. Cutbertlis og
yfirgáfu liið gamla klaustur sitt.
Þeir reikuðu um landið vik-
um saman, án þess að hafa á-
kveðið sjer markmið, því að
foringja þeirra, Eadmer að
nafni, hafði vitrast sýn og ver-
ið sagt, að í fylling tímans
mundi þeim birtast tákn af
himnum ofan og sagt, hvar þeir
skyldu reisa kirkju yfir hein
dýrlings síns. Þessi dagur rann
upp, þegai’ þeir komu að ánni
Wear í iijarta liins núverandi
greifadæmis Durham. Að þvi
er helgisagan segir bar það við,
er munkarnir komu á þann
stað, er Wrdelau heitir, að lík-
börur Sankti Cutberths urðu
sem jarðfaslur klettur og varð
ekki mjakað. En samkvæmt
vitrun Eadmer hafði hann orð-
ið þess áskynja, að dýrlingur-
inn ætti að hljóta liinsta hvíld-
arstað þar sem nefndist á Ðun-
hólmi, en enginn af þeim fje-
lögurn vissi hvar sá staður var,
þangað til þeir hittu g'amla
konu. Kvaðst hún hafa nrist kú,
en nú hafði hún frjett, að lcýr-
in væri fundin á Dunhólmi.
Fóru munkarnir þá nreð kon-
unni þangað senr kýrin var, og
þar lróf Eednrar nú smíði nýrr-
ar kirkju, sem síðar er fræg
orðin sem dómkirkjan í Dur-
hanr.
Það er áreiðanlegt, að engin
lcirkja kristninnar stendur á
jafn tilkomumiklum stað og
dónrkirkjan í Durhanr. Þessi
háreista bygging stendur á há-
um kletti, er rís lóðrjett upp
frá ánni Wear og er stand-
bergið 21 metra lrátt. Kringunr
kirkjuna er lrá flöt, sem víggirt
er á alla vegu síðan á löngu
liðnum öldum og var þá virki,
en nú er þarna háskóli, í hin-
unr forna biskupsgarði.
Auk hinna kirkjulegu starfa
lrafði biskupinn í Durhani á
sinni tíð mikil völd, sem her-
mannabiskup i norðurhluta
Engíands, og átti hann m. a.
að sjá um, að Skotar gerðu
Dómkirkjan í York, sjeð frá suðaustri. Upprunálega kirkjan er frá
tið Rómverja og árið 627 var F.d\vin Norðymbrakonungur skírður í
York, í trjekirkju, sem reist var í flýti þar og helguð St. Pjetri. En
eftir það var kirkjan 8V2 öld í smíðum, því að fullger varð hún
ekki fyr en H72. Er stíll hennar frá fimm mismunandi tímum —
saxneskur, normanniskur, frumenskur og af tvenskonar yngri gerð.
— Núna i vor varð erkibiskupinn í York, dr. William Temple skip-
aður erkibiskup af Kantaraborg, en við embættinu tók dr. Cyril Garbett.
ekki innrásir í landið eða færu
ránsferðir suður yfir landamær-
in. Á miðöldum hafði biskup-
inn mikið um sig og hafði unr-
ráð yfir dómkirkjunni, virkinu,
biskupsdæminu og öllum eign-
um þess, og margt af þessunr
völdum fylgdu biskupsdænrinu
þangað til í byrjun siðustu ald-
ar, og i Durlranr eru enn til
sjerstakir hallardómstólar.
Kirkja Eadnrers var stækkuð
snrátt og smátt og er nú ein af
hinum stórfenglegustu dóm-
kirkjum Evrópu. Enn gefur að
líta þar hina látlausu gröf St.
Cutberths skamt frá háaltar-
inu. Yoru leifar lrans forðum
í skrautlegu skríni, en það var
eyðilagt við siðaskiftin og dýr-
gripir þess dreifðust í allar átt-
ir. En í bókasafninu, senr einu
sinni var borðsalur klausturs-
ins, er tilfæranlegt altari, skrúði
og vefjalín dýrlingsins, senr
flutt var þangað frá Lindis-
farne nreð slíkri unrhyggju fyr-
ir meira en þúsund árunr.
Þeim, sem unna fegurð í
húsagerðarlist verður eigi ann-
að fegurra sýnt en Galilea- eða
Frúar-stúkan í Durham-dóm-
kirkju, en það er einkennilegt
um lrana, að hún gengur út úr
vestanverðri kirkjunni. En að
austanverðu er Níu-altara-stúk-
an, sem hefir verið lýst þannig,
að hún sje „síðasta og jafn-
franrt stórfenglegasta byggingin
i frumenskum lrúsagerðarstíl.“
I aðalkirkjunni (miðskipinu)
eru allar súlurnar skreyttar
hver með sinum hætti, sam-
kvæmt geðþótta eða ósk lista-
mannsins eða munksins, sein
gerði þær. Við norðurdyr er
stór dyrahamar, gerður úr
bronsi, því að þarna var griða-
staður þeirra, sem hælis vildu
leita, alt frá því á tímum Saxa
og franr að siðaskiftum, árið
1536.
Kynslóð eftir kynslóð var
Durham nyrstí útvörður kristn-
innar i Englandi og kirkjan
fa,gra með þremur turnununr
var táknrænt nrerki kristinnar
trúar og enska konungsvalds-
ins. Eigi að síður voru ýnrsar
aðrar stórar dómkirkjur í Norð-
ur-Englandi, svo og bænalrús,
og frá kirkjustjórnarlegu sjóu-
arnriði var kirkjan í Durham
eigi eins þýðingarmikil og dónr-
kirkjan i York, sem nú er erki-
hiskupakirkja.
York eða Jórvílc eða Ebor-
acuni var á tinrunr Rónrverja
víggirt borg, og borgarmúrarn-
ir eru enn til. Þegar England
varð kristið, var kirkja þegar
reist í York ;og stóð hún í miðjii
hinnar víggirtu borgar. Þessi
fyrsta kirkja var úr timbri og
reisti hana Edwin Norðynrbra-
landskonungur, sem lrafði tekið
kristna trú og skírn af róm-
verska kristniboðanum Paulin-
usi. Þessi kunrbaldalega tinrb-
urkirkja var fullgerð árið 627,
en upp af henni reis smáin-
saman lrin tilkomumikla dónr-
kirkja, sem nú er.
Engin af þeini ensku dóm-
kirkjum, sem til eru frá mið-
öldum í Englandi, hefir orðið
jafn oft fyrir skemdum af eldi
og dómkirkjan i York. Hvað
eftir annað skenrdist kirkjan
af eldi méðan á smiðinni stóð,
svo að kirkjan fjekk ekki nú-
verandi mynd sína fyr en árið
1472. Enda geymir hún fegurstu
tilbrigði úr lrúsagerðarlist 3ja
alda, og vegna þess hve smíð-
inni miðaði seint áfram gafst
meisturunum tóm til að sýna
Myndin er af kór og háaltari dómkirkjunnar i York og yfir þvi sjesl
austurglugginn mikli, stærsti kirkjugluggi i heimi.
ENSKAR DÓMKIRKJUR
— IURHAM, YORK 00 LINCOLN.

I