Fálkinn - 01.01.1943, Page 5

F Á L K I N N
Bernhard Law Montgomery
nauðsynjavörum, 30. nóv. 1811, var
harla nýr í roðinu: Matvaran öll
16 ln.' ( rúg 5, mjel 5, hankabygg 3,
ertur 2, hafragrjón 1 tn.). — Og svo
allar aðrar nauðsynjar: malt % tn.,
salt 30 tn., tjara 3 tn., kol 5 tn.,
járn 2 skpd., hestajárn 40 gangar,
naglar (diverse Söm) 1000 stlc.
(tals.?), „splitter" 2 bunkt, fœri
ensk 80, tíje 30 tvígild, 10 eingild
og 12 trje 12 álna. Alt var þelta
með striðsverði.
9. Ekki bendir það á daglegt
brauðát i Dölum vestra, sem Ólafur
próf. í Hjarðarholti segir í Lögrjettu
(15. maí 1918). Hefir hann það efl-
ir mœðgum þar í Dölum, að þær
hafi ekkert korn eöa mjelhnefa feng-
iö á sitt heimili um 70 ára skeiö,
fyrir og eftir aldamótin 1800.
10. Að lokum vil jeg minna á um-
mæli hins fjölfróða og ágæta pró-
fessors Þ. Th. sjálfs (Árferði 176):
„Þá var illa malað strámikið bygg
mikið keypt af fátæklingum, af þvi
að það var ódýrast, og soðið í sjó
og vatni, og var það með nýjum
blautum háf og hráum sölvum víða
við sjóinn liin einasta fæða, því
seinfiskið var.“
Þetta skeði 1781, eftir kláða nið-
urskurðinn, þegar í Skállioltsbisk-
upsdæmi dóu 926 fleiri menn en
fæddust. — Eigi var þetta góður
undirbúningur undir Móðuharðind-
in.
1 V. G.
Það eru 34 ár síðan Bernhard Law
Montgomery, sem kunningjarnir
kalla „Litla Monty“, útskrifaðist úr
liðsforingjaskólanum í Sandhurst og
geklc inn i „Royal Warwickshire
Regiment“. í æsku halði liann átt
heima i Tasmaníu i tíu ár, en þar
var faðir hans biskup. Hann ólst
uj>p i ströngum aga og á liákristi-
lega vísu og segir að „enn' eimi of
mikið eftir af uppeldinu í sjer“, en
það sje ekki af kristilegum rótum,
hve liarður liann þyki í liorn að
taka. íþróttamaður var hann þegar
i æsku, og var i úrvalsflokki Sand-
hurst skölans í rugby-knattspyrnu
og kepti i hockey eftir að hann kom
i herinn. Hann þótti mesti járnkarl
þegar hann var ungur liðsforingi,
en skeytti lítt um skemtanir og sam-
kvæmi. Vinur lians taldi hann á
að bjóða stúlku með sjer á dans-
leik og hafði útvalið honum prests-
dótturina ' og bauð þeim saman i te
og ljet þau sitja saman. En þá kom
það á daginn að bæði reykti hún
og drakk áfengi. Monty fanst hún
„ekki kvenleg“ og kom ekki í dans-
inn. Siðar kvæntist liann, öllum lil
undrunar, en stjórnaði heimilinu
eins og riddari á miðöldum. Hann
eignaðist son og gaf út dagskipanir
um uppeldi hans, eins og í stríði.
Þegar hann var spurður hvort hann
ætlaði ekki að eignast fleiri börn
svaraði hann því neitandi, með þeim
sem sigldi með okkur að finsku
landamærunum.
Þessir tveir norsku bátar tóku
800 krónur fyrir snúð sinn. Það var
nokkuð dýrt, en ekki úr því að aka.
Alls vorum við 16 daga á Atlants-
hafinu og fórum aldrei úr fötunum
á leiðinni. Og svo komum við til
Petsamo.
Áfram .... áfram! Inn i áætlun-
arbilinn, sextán tíma akstur frá
Petsamo til Rovaniemi — Það voru
600 kílómetrar en kostaði aðeins
13 krónui" og fimtíu. Við hjeldum
svo áfram með lest til Helsingfors
en flugum þaðan til Stockholm.
Loks sátum við í lest, sem rann inn
á aðaljárnbrautarstöðina i Kaup-
mannahöfn. Þá voru liðnir 22 dag-
ar frá því að við fórum frá Thors-
havn. Við höfðum ekki gert nein
viðskifti á ferðinni, en það hafði
kostað okkur 12.000 krónur að kom-
ast heim. Það er gaman að þessu
ferðalagi eftir á, én samt — ekki
vildi jeg eiga að fara ferðina aftur!
ummælum, að það jyki um of á
herstjórnarstörfin!
í síðustu styrjöld var Montgoinery
yfir þrjú ár á vesturvigstöðvunum;
var hans getið sex sinnum fyrir af-
rek og fjekk ensk og frönsk lieið-
ursmerki. Sumir telja, að það sem
liann sá og reyndi þá, hafi gengið
fram af honum og að þessvegna sje
hann ellilegri, en 54 ára gömlum
manni sæmir. Og vissulega reyndi
hann margt. Þegar liann lá særður
í „no mans land“ kom einhver og
ætlaði að bjarga honum, en var skot-
inn og datt dauður ofan á Mont-
gomery. Skothríð Þjóðverja dundi
á þeim í sjö tíma en flestar kúlurn-
ar lentu i líkinu. En Montgomery
misti annað lungað og á líf sitt þvi
að þakka, að ekkert var hreyft við
honum á herlækningastöðinni en
sendur beint til Englands og komst
undir liendur frægs sjerfræðings.
Á árunum eftir striðið var hann
yfirforingi í Quetta og Camberley í
Indlandi, og þar fór hann að iðka
lierstjórnartilhögun jiá, sem liann
liefir ávalt verið að fullkomna síðan.
Samkvæmt henni var það aðalatriðið
að lierforinginn vissi jafnan til lilít-
ar, livernig herstaðan væri allstaðar-
á víglínunni, og að komast sem mest
lijá smáskærum, en vera viðbúinn
að sækja fram þar sem lientugast
var i það skiftið. Þetta var sama að-
ferðin og Rommel notaði og Mont-
gomery kynti sjer tiltektir hans til
hlítar. Hann gerði oft skissur, en
aldrei sömu skissuna nema einu
sinni. í orustum og á heræfingum
liafði hann jafnan með sjer tvo af
foringjum sínum, sem skrifuðu jafn-
an hjá sjer nöfn þeirra liðsforingja,
sem ýmist gerðu eitthvað mjög vel
eða mjög illa. Oft var hann liarður
og óbilgjarn en aldrei meinyrtur.
„Þjer eruð góður, hr. N. N. — en
þjer eruð ekki nógu góður,“ sagði
hann við liðsforingja, sem hann
vildi setja ofan i við.
Montgoinery liefir þann sið, eins
og Joffre hafði, að fara að liátta
klukkan tiu en á fætur klukkan
fimm. Hann er skarpur í hugsun og
fljótur að hugsa, og man ólrúlega
vel flóknustu hluti. Hann kveðst al-
drei hafa skrifað hjá sjer noklcra
fyrirskipun, sem hann ætlaði að
gefa, þegar hann var í Frakklandi
1940, en þykist þó gefa fyrirskipan-
ir sinar þannig, að eklii sje um að
villast hvað hann meinar.
Montgomery er hermaður og ekk-
ert annað. Eina áliugamál hans er
að rækja það starf eins vel og uut
er. Og hann hefir öll einkenni góðs
hershöfðingja. Hann er liarðskeyttur
og ákveðinn. Hann verður aldrei
forviða á nokkrum hlut, fellur aldrei
í stafi. Boðorð hans er það, að
maðurinn sje fremsta vopnið í
hverjum bardaga. Hver einstakling-
ur í hernaði, hvort hann er mat-
sveinn, skrifari, ökumaður eða
merkjamaður, verður fyrst og fremst
að vera hermaður. Hann er fyrsti
enski hershöfðinginn, sem getur
sagt: „Landherinn og loftherinn eru
eitt i framkvæmdinni,11 vegna þess
að honum liefir tekist að stjórna
þessum aðilum sem einni heild.
Hann hefir óbilandi trú á því, að
Bretar sjeu góðir hermenn, og hon-
um hefir orðið að trú sinni, því að
það fjell i hlut hans að sýna að
lierskarar Rommels i Afríku væru
ekki ósigrandi.
Æfintýralegt ferðalag.
I hittifyrra gat eitthvert blað-
anna um ferð þeirra Einars^
Storr stprkaupm. og fjelaga
hans, frá Færeyjum til Kaup-
mannahafnar, sumarið 19M0.
Ferðasaga þessi er ■suo furðu-
leg að „Fálkinn“ birtir h jer á-
grip af henni, bygt á viðtah
Storrs við „Politiken".
EIR voru þrír saman og ný-
komnir til Færeyja, þegar Dan-
mörk og Noregur voru liernumin,
Einar Storr slórkaupmaður, Einar
Nissen endurskoðandi og Ðaniel
Madsen stórkaupmaður.
— Við fórum frá Noregi 8. apríl
og komum til Thorshavn þann 10.,
segir Einar Storr..—- Tveimur dög-
um síðar komu Bretar og tóku eyj-
arnar hernámi. En okkur var brýn
nauðsyn á að komasl til Kaupmanna-
hafnar, annars mundu fyrirtæki
okkar fara í kalda kol. Samt liðu
nokkrir mánuðir þangað til við
fengum burtfararleyfi.
— En svo vildi enginn flytja
okkur burt. Færeyska eimskipafje-
lagið hljóp að lokum undir bagga,
og ljet okkur fá vjelbát, sem „Rók-
ur“ hjet, og notaður var til siglinga
milli eyjanna. Þetta var 45 tonna
bátur, og loks gátum við látið úr*
höfn, með dugandi skipstjóra fær-
eyskan, sem Rubeksen hjet, og var
fjöldi fólks á hafnarbakkanum til
þess að kveðja okkur. Ferðinni var
heitið til Hammei’fest í Noregi, en
þaðan ætluðum við svo að komast til
Petsamo í Finnlandi.
En það gerðist nú ekki í einni
svipan.
Þegar við vorum komnir 350
sjómilur frá Thorshavn urðum við
fyrir alvarlegu óhappi: dælan, sem
gengur fyrir rafmagni og dælir vatui
að mótornum, stöðvaðist, og það
reyndist ómögulegt að koma henni
á stað aftur. Hvað átti nú til bragðs
taka? Við gátum dregið upp segl, en
nú var blæjalogn og það gat liðið
mánuður áður en við kæmum nokk-
ursstaðar að landi. Við höfðum ekki
drykkjarvatn til svo langs tima. Við
hjeldum skipsráð i fjóra tíma og
kusum svo það ráð, að reyna að
bjarga okkur með hand-dælu, sem
var í búrinu. Tókum við síðan
stefnu á Seyðisfjörð og skiftumst á
um að standa við dæluna, sí og æ.
Við vorum alls átta um borð, Við
þrir og fimm manna áliöfn, og skift-
um okkur í tvo llokka, sem dældum
fjóra tíma í senn. Innan livors flolcks
dældi hver einstakur maður kortjer
i einu. Við vorum óvanir þessari
vinnu, en þetta varð nú að gera og
við gerðum eins og við gátum, til
þess að halda hreyflinum sem köld-
ustum. Við óttuðumst allir, að hann
gæti „brætt úr sjer“ þegar minst
vonum varði.
Þessvegna fylgdumst við af áhuga
með mótornum og gangi hans. Ilvað
eflir annað tókum við kviðafullir á
honum til þess að atliuga hvort
hann væri ekki orðinn of heitur,
og við töldum tímana sem við stóð-
um við dæluna og „Rókur“ seig á-
fram hægt og bítandi. Báturinn var
eins og lítið laufblað þarna á ómæl-
ishafinu og undir óendanlegu him-
inhvolfinu. Og okkur fanst tíminn
vera óendanlega lengi að líða líka.
Við vorum farnir að ráðgera að
skamta drykkjarvatnið þegar við að
lokum, eftir 6 tima viðstöðulausa
dælingu, sigldum inn á Seyðisfjörð.
Þetta var liver siðastur, þvi að
handdælan var orðin svo slitin, að
hún hefði ckki enst hálfum degi
lengur.
Á Seyðisfirði var okkur tekið inni-
lega af danska lyfsalanum Ellerup,
sem bauð okkur til hádegisverðar,
sem stóð lengi. Vöðvar okkar voru
orðnir eins og kaðlar, eftir allar
stöðurnar við dæluna, svo að okkur
varð ekki skotaskuld úr því að lyfta
snapsglasi.
--------Og svo hófst siglingin á
ný, i sjö daga — áleiðis til Petsamo.
Við ljetum skeggið vaxa, gengum í
duggarapeysum og átum saltfisk og
vorum eins og víkingar í strand-
höggsferð. En mjög fórum við þó
friðsamlega, þegar við stigum á land
i Iiammersfest og kvöddum skip-
stjóra okkar og hans ágætu skips-
höfn, sem nú hjeldu aftur heimleið-
is til Thorsliavn og komust þangað
klakklaust. Skipstjórinn liafði notað
50 tunnur af olíu — það verða altaf
5000 lítrar — til þess að sigla okk-
ur til Ilammerfest. Undir eins og
við vorum komnir í land sögðu
Norðmenn okkur, að okkur mundi
hollast áð reyna að komast áfram
sem fyrst, þvi að Þjóðverjar væru
ekki langt undan. Leigðum við þá
bát og sigldum lil Honningsvág, en
undir eins og báturinn var farinn
og við komnir i land, frjettum við
að Þjóðverjar væru komnir fast að
bænum. Urðum við því að bregða
við skjótt og fá okkur annan bát,