Fálkinn - 16.04.1943, Blaðsíða 6

G
F Á L K I N N
- LITLfl SflBfln -
Á UPPBOBI
UPPBOÐIÐ var að byrja, þegar
Gwen og Billy tróðu sjer inn.
Uppboðshaldarinn var krangalegur,
kvefaður og geðvondur. Hann þekti
svona fólk. Ungt fólk, sem gérði
sjer von um að fá eitthvað ódýrt í
búið.
Nærri borði hans sat lafði Sutley,
hún hafði einhverja meðgjörð með
skranið. Tveir menn báru 25 fyrstu
númerin í uppboðsskránni fram.
Númer 25 sló og sagði hvað klukk-
an var.
Uppboðshaldarinn hafði margt að
liugsa. Nr. 6 var gamall látúnsbakki;
á honum voru 5 billiardkúlur, tveir
öskubakkar og eitt vindlingabylki.
Aðstoðarmaðurinn lyfti bakkanum,
svo fólkið gæti sjeð, en allir litu
heldur kuldalega á gripinn.
„Hver gerir boð í þessa þörí'u
muni?“ spurði uppboðshaldarinn.
„Lyftu bakkanum hærra, Jerry!“
En þá fataðist Jerry; hann misti
bakkann og alt datt af honum nið-
ur á gólf. Ekki varð uppboðsliald-
arinn skapbetri við það.
í sama bili spurði forvitinn mað-
ur lögregluþjóninn við innganginn
um eitthvað. „Spyrjið mig ekki um
það,“ svaraði hann. „Það kemur'
mjer ekkert við.“
Jerry kom nú nær dyrunum, og
forvitni maðurinn, sem tók eftir
svuntunni á honum, fór að spyrja
hann einhverra upplýsinga. Lög-
regluþjóninum ljetti; hann hallaði
sjer að dyrastafnum og fór að leita
með augunum að glæpamönnunm,
sem liann vissi að ekki voru þarna
inni. En Jerry var þarfari, því að
hann tók skrá forvitna mannsins
og skrifaði nokkrar tölur aftan á
hana.
Lafði Sutley langaði til að kaupa
nr. 17. Hún handljek gleraugun sín.
„Hver vill bjóða jafn hlægilega
lítið óg 100 krónur i þetta skrif-
borð?“ hrópaði uppboðshaldarinn.
Lafði Sutley hóstaði. „Bjóðið þið i!“
„Fimm krónur boðnar,“ sagði
lornsali einn. „Sex — — tíu!“ Svo
varð þögn. „Má jeg bjóða fimtán?“
sagði lafði Sutley og stóð upp. —
„Átján!“ sögðu tvær konur. „Nítján!‘
æmti sú þriðja.
Lafði Sutley var eins og úti á
þekju. Loks settist hún, rjóð og
sneypl, eftir að hafa komið borð-
inu upp i fimtíu krónur.
„Kerlingarálftin hefði getað feng-
ið það fyrir helmingi lægra verð,“
tautaði frú Wáller. Nú var nr. 18
dregið fram undan borði. Það voru
tvö ljót leirker með sterkum litum.
IJppboðshaldarinn lijelt áfram.
„Hver vill bjóða tuttugu krónur i
þessa skrautgripi —- mesta heimilis-
prýði?“
„Fimtíu aurar boðnir,“ sagði kona
þyrkingslega.
„Hærra,“ sagði uppboðshaldar-
inn. „Tvær — þrjár — hver býður
fimm?“
Nú settist fluga á hárið á Gwén.
Billy lyfti hendinni til að reka hana
burt. Uppboðshaldara varð litið á
hann og sagði:
„Ágætt, he'rra minn. Fimm krón-
ur — þarna gerðuð þjer góð kaup!“
„Jeg vil ekki eiga þessi ljótu leir-
ker,“ sagði Gwen.
„Vitanlega ekki,“ sagði Billy.
„Hvers vegna keyptir þú þau þá?“
„Jeg keypti þau ekki.“
„Segið mjer nafn yðar,“ sagði
uppboðshaldarinti og svo var haldið
áfram.
Billy hlaut nr. 33. Og þau keyptu
Jíka nr. 80. Það voru eikarliúsgögn,
sem aðrir kærðu sig ekkert um eða
leist ekki á.
„Nú skulum við fara, elskan mín,“
sagði Gwen. Uppboðshaldarinn gaf
þeim liornauga. Nr. 81 var líka tvö
ljót leirker. Sá fyrsti sem bauð var
ungi maðurinn forvitni. „Tvær krón-
ur,“ sagði hann. „Þrjár!“ hrópaði
einhver. „Fjórar!“ öskraði sá þriðji.
„Hirðið þjer þau þá,“ sagði ein
kerlingin. Og þá heyrðist hamars-
högg.
Tveim tímum siðar nam vagn
lafði Sutley staðar fyrir utan lög-
reglustöðina. Hún náði tali af full-
trúanum. Hún hafði mist perlufest-
ina sính. Lögregluþjónninn, sem
verið liafði á uppboðinu, var spurð-
ur. Nei, engir grunsamlegir menn
voru á uppboðinu. Fulltrúinn tók
fram myndabók.
„Jú, þetta er hann, þessi var að
spyrja mig.“
Nú var leitað i ruslinu í uppboðs-
salnum, þar fanst samanbögluð skrá
yfir munina, og aftan á hana var
skrifað: nr. 81. Svo var flett upp á
kerunum, nr. 81. Jú, forvitni mað-
urinn sem liafði keypt þau, hjet
John Smith, Suðurgötu 4. Lögreglu-
fulltrúinn fór óðar í Suðurgötu 4.
Digur kerling opnaði fyrir honum.
Jú, Smith var heima. Ilann bjó þar
um stundarsakir, en húsmóðirin
vissi engin deili á honum. Fulltrú-
inn þaut upp stigann og opnaði
varlega fyrstu hurð.
„Nú.jæja, Sharkey. Eruð þjer nú
byrjaður aftur?“
Jolin Smith leit við og biturleik-
inn i andlitinu breyttist i bros.
„Góðan daginn, fulltrúi. 1 þetta
sinn farið þjer fýluferð.“
Fulltrúinn brosti óþolinn. „Hvað
eruð þjer að gera hjerna?“ Á borð-
inu var mikið af leirbrolum.
„Jeg varð fyrir óhappi. Jeg keypti
tvö leirker í dag, en nú eru þau
bæði i molum . .. .“
„Jæja,“ sagði fulltrúinn liugsandi
og tók fram liamar, sem lá undir
blaði á borðinu. „Mjer þykir þetta
leitt, Sharkey, en jeg neyðist víst
til að rannsaka herbergið.“
Ekkert fanst, en Sharkey hefði
víst gjarnan viljað vita hvað full-
trúinn var að tína úr brotunum og
stakk i vasa sinn. En þetta var nú
ekki annað en brot úr botninum á
kerinu, með skrármerkinu á.
Gwen og Billy voru að koma liús-
gögnunum fyrir. Það gekk seint, þvi
að BiIIy var altaf að taka utan um
Gwen og segja lienni hvað sjer þætti
vænt um hana.
„Jeg get ekki horft á þessi Ijótu
leirker þarna!“ sagði hún og mynd-
aði sig til að kasta hamrinum í þau.
En hamarinn rann úr liendinni á
henni og mölvaði stútinn á öðru
kerinu.
„Þarna fjekk það það sem það
vantaði/1 sagði Billy og hló.
Hver samdi leikinn,
og hvert er efni hans?
AUGUST STRINDBERG
Fæddur i Slockholm 1849.
Dáinn í Stockholm 1912.
Maurice Maeterlinck hefir stund-
um verið kallaður Shakespeare Belg-
iu og stundum hefir August Strind-
berg líka verið kallaður Shakespeare
Svía, sakir hinna skýru og máttugu
lýsinga sinna. Þegar leikrit lians
„Faðirinri' kom fram, árið 1887,
varð ekki um það deilt, að Strind-
Þau lieyrðu að barið var á dyr.
Það var fulltrúinn. Hann hafði feng-
ið heimilisfang þeirra hjá uppboðs-
haldaranum.
„Þetta var leitt,“ sagði Gwen. —-
„Jeg liafði ekki haldið, að nokkur
maður kærði sig um þessi ker. Mað-
urinn minn keypti þau í ógáti. Þjer
hefðuð gjarnan mátt fá þau, en nú
hefi jeg þvi miður brotið annað.“
Fulltrúinn leit á liamarinn og hló.
Svo athugaði hann brotna kerið
nánar, en hjónin liorfðu undrandi
á. Upp úr kerinu dró liann perlu-
festi lafði Sutley, vafða inn í papp-
ir. Svo sneri hann sjer að lijónun-
um og talaði lengi við þau.
„Er yður alvara, að við fáum
þóknun fyrir þetta?“ spurði Gwen.
„Lafði Sutley liefir lofað tvö þús-
und krónum,“ svaraði fulltrúinn.
„Elskan mín;“ sagði Gwen og
faðmaði Billy að sjer.
„Og nú ætla jeg að biðja yður að
lána mjer perlufestina yðar frú, og
lofa mjer að vera lijerna i stofunni
í nótt. Mig langar til að ná í þorp-
arann.“
Klukkan var hálflvö og tunglið
var nýhorfið bak við ský, þegar
Sha-rkey ldifraði inn um gluggann.
Hann var að brjóta stútinn af ker-
inu og liirða perlufesti Gwen, þeg-
ar hann fann eitthvað kalt snerta
úlfliðinn á sjer, og albjart varð í
herberginu,
„Munið það næst,“ sagði full-
trúinn rólega, að líta á tölurnar frá
báðum hliðum. Hafið þjer íhugað,
að 18 á höfði lítur út eins og 81?“
„Já,“ sagði Sharkey súr, „en það
er of seint.“
„Já, þá erum við loksins sam-
mála!“ sagði fulltrúinn.
berg væri einn af fremstu rithöf-
undum Evrópu.
En áður en Strindberg fjekk sig-
urinn hafði hann lifað æskuár, sem
voru eitruð af basli. Hann var skap-
mikill og átti i sifeldum útistöðum
við prófessorana við Uppsalahá-
skóla, og loks hröklaðist hann það-
an án þess að ná prófi. Síðan lifði
hann frá hendinni til munnsins, af
kenslu, blaðamensku og öðrum skrif-
um, þangað til 1874, að vinum hans
tókst að útvega honum bókavarð-
arstöðu við kgl. bókasafnið i Stock-
holm. Hann lauk við fyrsta leikrit
sitt, Mester Olof, árið 1872, en sex
ár liðu þangað til honum tókst að
fá það tekið tii leiks. Þegar það
loksins kom fram, árið 1878, varð
það til þess að boða byltingu gegn
liinum gamla sið í bókinentum Svía.
Styrkur Strindbergs í leikritagerð
liggur i því, hve sýnt lionum er um
að bregða upp andstæðum í hugar-
fari manna og lýsa þeim. Líklega
hefir ekkert leikritaskáld lýst gremju
sinni og litilsvirðingu á kvenfólk-
inu jafn hatramlega og Strindberg.
Rithöfundurinn Martha Bellinger
segir (í bók sinni „A short history
of the drama) að Strindberg hafi
hvað eftir annað fengið brjálæðis-
köst og þjáðst af kynferðiskvillum,
sem ollu því, að liann hafði enga
ánægju af hjónabandinu. Víst er uni
það, að ýmsir af leikjum lians, svo
sem Julia, FaOirinn, IJlekkurinn,
Lánardrotnar og Ffelagar lýsa kon-
unni sem fullkomnum óvini. B. H.
Clark segir í bók sinni „The Cont-
inental Drama and' Today“, að í
Lánardrotnunum komi fram hið full-
komnasta andlega einvigi, sem hægt
sje að finna i nokkru nútíma leik-
riti.
Eftir að Strindberg hafði dvalið
heilt ár á liæli, sjer til lieilsubótar
á sálinni, eftir að liann hafði lagt
að sjer vinnu fram úr hófi og átt i
einu hjónaskilnaðarmálinu af þrem-
ur, sem liann lenti í um æfina, stofn-
aði hann sjálfur leikhús í Stockholm
árið 1897, Intinia Teatern. Þar sýiidi
hann leikrit eftir sjálfan sig að kalla
mátti til æfiloka.
Ritstörfum Strindbergs er stund-
um skift í þrent: æskuverkin, þar
sem viða verður vart hneigðar í
rómantíska átt, verk hins drepandi
raunsæis, er liann samdi um miðja
æfina og þar sem hann prjedikaði
að konan væri lágstæð að gáfum,
siðgæði og líkamlegu atgerfi, og loks
þriðja timabilið, þegar hann hneigð-
ist til dulspeki að dæmi Maeterlincks
og skrifaði leikritin Svanhvíl,
Draumalandiö og Dauðadansinn. —
Sagnleiluir hans, För Pjeturs hepna,
er ekki sjerstaklega eftirtektarverð-
ur, en náði miklum vinsældum. Alls
samdi Strindberg 49 leikrit.
Faðirinn.
Þessi leikur, sem stundum hef-
ir verið kallaður hræðilegasti
leikur, sem þýddur hefir verið
á enska tungu, var sýndur í
fyrsta sinn í Paris 1887 af Ant-
oine, á Théatre Libre. í Kaup-
mannahöfn var liann frumsýnd-
ur 1889, á Freie Buhne i Ber-
lin 12. október 1890, í London
23. júli 1911 og á Berkeley The-
ater i New York í apríl 1912.
Hjúskapur riddaraliðskapteinsins
og Láru konu hans hefir verið sí-
feld barátta mannsins fyrir því að
verða konu sinni yfirsterkari, en
reyndin varð sú, að konan hefir haft
Frh. á bls. 11.