Fálkinn - 08.12.1944, Blaðsíða 4

4
F Á L K 1 N N
ÞÆTTÍR ÚR LANDFRÆÐI BANDARIKJANNA
V. SUÐVESTURFYLKIN
í suövesturfylkjum Bandarikjanna
snúa skýjakljúfarnir og „Wild West“
bökum saman. Þar ægir saman kú-
rekum og stásspiltum, og svo eru
Indíánar líka í þessum hrærigraut.
Fjögur fylki eru i þessum lands-
hluta: Texas, Oklahoma, New Mexico
og Arizona. Texas eitt er stærra en
Þýskaland, en samtals eru þessi
fjögur fyiki ferfalt stærri en Tvrkja
veidi. — íbúarnir eru fáir. Flestir
þeirra 10 miljóna sem byggja fylk-
in, eiga heima í austurhluta Texas
og í Oklahoma, en þar háttar landi
þannig að gott er undir bú, og vind-
arnir frá Mexicoflóa bera með sjer
raka og regn. Þessi landshluti ligg-
ur fyrir norðan ána Rio Grande,
að mörkum Mexico. Að vestan ræð-
ur Coloradofljót mörkum en að norð-
an 37. stig nbr.
Inni í landinu er loftslag heitt og
rigningar óvissar og litlar. Þessvegna
er vatnið dýrmætt, þvi að án þess
þrífast hvorki jurtir nje dýr. \íða
er þannig gott beitiland, en sums-
staðar er svo úrkomulitið, að ekkert
þrífst þar nema kaktus. í Arizona
er mikið af kolum og málmum, sem
ekki hefir verið ráðist í að vinna,
vegna þess hve vatnslaust er i grend
við námurnar.
Þó er þetta eyðiiand ekki einskis
nýtt. í New Mexico er mikið af kalí,
og gerir framleiðslan þarna meira
en fullnægja þörfum Bandarikjanna.
í fjallasveitum Arizona og New Mexi-
co er kopar, gull, silfur, ziúk og
fleira unnið úr jörðu. í norðvestur-
lijeruðunum Texas og Oklahoma er
unnið fips og salt, og ennfremur
helium. Heliumloftið, sem er óeld-
fimt er mikilsvert fyrir Ioftskipin,
i stað vatnsefnis.
Hinar hálfskrælnuðu sljettur í
Texas, New Mexico og Arisona eru
heimkynni ameríkanska kúrekans.
Það er þarna, sem hann brenni-
merkir gripina sina og leikur listir
sínar við þá, sem heimsfrægar eru
orðnar fyrir tilstilli kvikmyndanna.
Fyrrum var gripunum smalað cð
kvíum sláturstöðva borganna, sem
oft voru i hundrað mílna fjarlægð.
En nú eru gripirnir flutti.r með
járnbrautum ýmist á sláturstaðina
eða til útflutningshafnanna við Mexi-
coflóa. Helsta útflutningshöfnin er
Houston i Texas, sem er 80 km.
inn í landi, en skipgengur skurður
er til sjávar, grafinn 1915. Síðan
hefir íbúatala borgarinnar fimmfald-
ast og er nú 400.000. Þó lifir borg-
in ekki á kelútflutningi nema að iitlu
Ieyti. Þarna er einnig steinolíu-
hreinsun, bómullarverkun og útgerð.
Steinolían hefir komið fótum und-
ir ýmsa bæi í Texas og Oklahoma.
í Oklahoma fer árferðið í Tulsa og
Oklahoma City eftir því, hve mikiö
berst þangað af „svartagulli“, en svo
er olían kölluð. Dellas í Tpxa.-. er
einnig mikil olíustöð, en jafnframt
er þetta mesta bómullarborg Banda-
ríkjanna, þeirra er ekki liggja að
sjó.
í Oklalioma var ekki farið að
vinna olíu fyrr en 1903. Siðan fund-
ust nýjar lindir í norðaustur-Texas,
skamt frá Mexicoflóa. Og nú er olíu-
vinsla aðalatvinna suðvesturfylkj-
anna. Frá höfnunum í Huston og
Galveston er oiía flutt til hreinsi-
stöðvanna á Atlantshafsströnd. en
þaðan er hún flutt með járnbraut-
um til hinna þjettbýlu norðaustur-
fylkja.
Olíuleiðsla til Atlantshafsstrandar.
Þegar styrjöldin hófst fór olíunotk-
un þegar langt fram úr því, sem
olíuskip og -lestir gátu annað. Ljet
stjórnin þá leggja olíuleiðslur frá
suðvesturríkjunum til Atlantshafs á
ótrúlega stuttum tíma. Nú rennur
nægilegt af oliu frá Texas og Okla-
homa til hreinsistöðvanna á austur-
ströndinni og til tankskipanna í
Philadelphia og New York City.
Svarta moldin i Austur-Texas er
frjósöm og loftslagið rakt og hag-
felt gróðri. Aðallega er ræktuð hóm-
ull og borgirnar Ilallas, Fort Worth
Houston, Waco og Paris, allar í
Texas eiga bómullinni viðgang sinn
að þakka. En þó einskorða bændurn-
ir sig ekki við bómullarrækt, held-
ur rækta þeir einnig mikið af maís,
hveiti, grænmeti og ávöxtum.
Landbúnaðarhjeruðin eru þvinær
öll i austanverðum suðvesturlijcr-
uðunum, því að eingöngu þar er
úrkoman nægileg gróðrinum. En
með áveitum hefir ræktanlega landið
verið aukið mikið. Mest kveður að
áveitunum meðfram Rio Grande
neðanverðri; þar hefir verið gerður
fjöldi af stíflum og fyrirhleðslum
og dalnum breytt í aldingarð. Valn
bregst þar aldrei og loftslagið er
heitt, svo að jörðin grær og gefur
uppskeru allan ársins hring. Bónd-
inn fær eina eða tvær bómullarupp-
skerur á sumri en á vetrum ræktar
hann grænmeti. Þarna er og mikil
sitrónurækt, eigi síður en i Flórída.
Aðra fyrirhleðslu má nefna: Roose-
velt-stífluna, sem girðir Saltárdalinn
í Arizona. Stíflan var byggð 1911
og myndaðist þá 96 km. langt stöðu-
vatn í dalnum fyrir ofan hana, sem
hægt var að nota til áveitu allan
ársins hring, og til raforkufram-
leiðslu á bændabýlin og í borgum.
Þarna er ræktað alfalfa, bómull,
inelónur og ávextir, i stórum stíl.
Kunnasta stíflan er j)ó Boulder
Dam í Coloradofljóti. Þetta er hæsta
stífla í heimi og vatnið notað bæði
til áveitu og orkuvinslu. Hafa Jíessar
fyriihleðslur gefist svo vel, að horfur
eru á að hin skrælnuðu landsvæði
suðvesturfylkjanna breyti algerlega
um svip áður en lýkur. Það er sam-
bandsstjórnin í Washington, sem
gengst fyrir jiessum maunvirkjum
og leggur fram fje til þeirra, en
hlutaðeigandi fylki gera með sjer
samning um notkun vatnsins og ork-
unnar og setja reglur um það. —
Indíánar höfðust við á þessum land-
svæðum áður, og cr sjeð svo um,
að þeir geti notið þeirra eftir sem
áður. Þeir áttu einnig mest af Okla-
homa, og þegar steinolían fannst
þar urðu margir þeirra vellauðugir.
Og eins auðgast þeir á áveitunum.
Bandaríkjastjórn hefir gert margt
til þess að lilynna að Indiánum.
Þeir hafa fengið skóla og lækna, og
lögð er stund á að viðhalda menn-
ingu þeirra og listum. Það eru
Pueblo- og Hop-Indíánar, sem bua
í New Mexico og Arizona."
Fornmenning Indíána hefir dregið
margt ferðamanna til Arizona og
New Mexico. Þar eru og mildir vetur
og hreint og bjart loft, svo að margir
leita þangað sjer til heilsubótar, og
landslag er þar svipmikið og heill-
andi, ekki sist i þjóðgörðunum
miklu. Þarna eru skógar miklir og
liiminhá fjöll og ýms náttúruundur.
Frægast þeirra er Garnd Canyon,
hið mikla gljúfur Colorado í Ari-
zona, þar sem bæði línur og litir
heilla huga skoðnndans.
í suðvesturfylkjunum hittir maður
enn kúrekann, með 50-potta hattinn
sinn, Indíána sveipaða litskrúðugum
voðum og Mexicomenn, sem hafa
ílust norður yfir Rio Grande til
þess að leita atvinnu i aldingörðun-
um. En flestir íhúarnir eru afkom-
endur hinna fyrstu hvítu landnema
þarna, eða fluttir inn úr öðrum fylkj-
um. Þeir eru yfirieitt alúðlegir og
innilegir og mjög stoltir af átthög-
um sínum.
Þeir eru líka upp með sjer yfir
þátttöku sinni i striðinu. Hafa þeir
orðið kunnir að hreysti á öllum
vígstöðvum, og Indíánarnir í hern
um liafa getið sjer frábæran orðstír.
í Texas og Arizona hafa bæði her og
floti komið upp miklum æfinga-
stöðvum og skólum fyrir flugnema,
þvi að veðurskilyrði eru þar ágæt
til flugs.
Hvað framleiðsluna snertir verður
aldrei of mikið úr þvi gert hve olían
frá Texas og Oklahoma hefir haft
mikla þýðingu fyrir hernaðinn, að
ógleymduin öðrum framleiðsluvörum,
svo sem bómull, kjöti og hveiti, sem
líka verður nauðsynjavara eftir strið.
VI. KÝRRAHAFSSTRÖNDIN.
Fyrir stríðið voru hvergi meiri
framfarir 'í Bandaríkjunum en vest-
ur á Kyrrahafsströnd. En stríðið
hefir enn hert á þessum framförum.
Nær helmingur allra skipa, sem
smíðuð eru í Bandarikjunum þessi
árin hlaupa af stokkunum á Kyrra-
hafsströnd. Flugvjelaframleiðslan þar
er gífurleg. Bæði einkafyrirtæki og
hið opinbera reynir að fylgjast með
í þessum vexti, og er búist við að
liann haldi átram cftir «tríð.
Þetta landsvæði nær yfir alla
strandlengju Bandaríkjanna út að
Kyrrahafi. Þar eru fjögur íylki:
California, Oregon, Washington og
Nevada. Nevada eitt liggur ekki að
sjó og er fámennast allra fyikja
Bandarikjanna. Það á meira undir
viðskiftum sínum við California en
við hina grannana.
Þessi fylki eru tvöfalt stærri en
Frakkland og íbúatalan er 12 mil-
jónir. Sjöttungur jjeirra eru nýjir
innflytjendur, sem komnir eru þang-
að vegna hergagnaiðnaðarins.
Það eina rjetta sem sagt verður
um loftslagið er, að það sje óákvarð-
anlegt. í Nevada og Suðaustur-Cali-
fornia er j)að hálfþurt. í Los Angel-
es og suðurhluta California að sjón-
um er það líkt og við Miðjarðarhaf.
En að norðanverðu kalt, þokusamt
og rigningasamt.
Verslunarleiðirnar ganga . norður
og suður eftir dölunum og strönd-
inni. Sierra Nevada og Cascade-fjall-
garðurinn liggja frá norðri til suð-
urs og eru samgöngutálmi austur-
yfir. En eigi að siður hafa sam-
göngu;-nar aukist stórlega síðan stríð-
ið hófst. Lega þessara fylkja við
Kyrraliaf hefir gert þau mildlsverð
núna í striðinu.
Samkvæmt loftslagi og landshátt-
um má skifta þessu svæði í önnur
minni. Kunnust er Los Angeles-kvos-
in, enda er hún mjög auglýst.
Sem sölnmenn taka Suður-Cali-
umum hjeruð
suðvestur-
kianna er svo
:omulitið, að
• vex ekkert
na kakttis. En
m getur orðið