Fálkinn - 10.08.1945, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
hyggjufullir um, að okkur tæk-
ist ekki að finna leið yfir ána.
í dögun hófum við athuganir.
Útlitið var illt, og við höfðum
næstum afráðið að fylgja vinstri
bakka árinnar ofan eftir, (það
hefði verið heillavænlegt), þeg-
ar við fundum vað, sem okkur
virtist fært. Ekki var það of
gott, meira en hnédjúpt og all-
straumhart, en við komumst
það án mikilla erfiðleika. Ég
mun aldrei gleyma hinum geig-
vænlega lculda þessara jökul-
vatna eða vindinum, sem nísti
fæturna þegar upp úr var
komið. Klukkan um það bil 8
að morgni komum við að
þriðju ánni og settumst niður
til að fá okkur bita. Við urðum
glaðir við að sjá eina af flug-
vélunum okkar auðsjáanlega i
leit eftir flakinu. Eftir tvær
kexkökur og lcjötsneið hvor
réðumst við í þriðju ána. Þessi
á var frosin, nema í miðju, þar
sem straumurinn var of mikill
til þess. Það var erfitt að brjóta
ísinn í hverju spori, þegar mað-
ur bar um leið þungan poka.
Aftur brutumst við yfir og' héld-
um áleiðis með auma fætur og
leggi. Nú kvartaði Willy um að
sér væri illt í fætinum. Hann
hlýtur að hafa orðið fyrir á-
verka á leiðinni gegnum hröngl-
ið. Honum versnaði fljótt, svo
að hvert skref varð kvöl og för
okkar tafðist svo, að við kom-
umst ekki nema IV2 mílu á
klukkustund. Klukkan 11 f. h.
ákváðum við að við yrðum að
komast niður af jökulruðnings-
hálendinu til lægri staða, því
að við fundum, að önnur nótt
á þessum klakasvæðum yrði of
hættuleg. Við snerum til suð-
vesturs og um kl. 1 um daginn
fundum við notalegan blett í
klettaskjóli, þar sem við átum
okkar tvær kexkökur og kjöt-
sneið, og sváfum klukkustund
í sólskininu. Flugvél fór beint
upp yfir okkur, en sá ekki
merki okkar, sem var hvitt
handklæði. Við bölvuðum
heimsku okkar að skilja eftir
Verey-marghleypuna.
Þegar við héldum aftur af
stað, var fóturinn á Willy svo
stirður, að hann gat varla hreyft
hann. Við héldum áleiðis mjög
liægt og liðkuðumst smátt og
smátt, en samt var ástæða til
mjög verulegs kvíða.
Við höfðum nú lækkað okk-
ur um nokkur hundruð fet og
vorum komnir í hris og mýr-
lendi. Hér sáum við fyrst kind-
ur. Einu lifandi verurnar, sem
við sáum á leiðinni. Um kl. 4
um daginn komum við að stórri
á. Það var annaðhvort Laxá
eða Þjórsá. Við vorum ekki viss
ir hvor væri, en ég hélt að það
væri Laxá. Hún var mjög breið
og auðsjáanlega algerlega ófær
yfirferðar. Okkar megin risu
háar brekkur (um 500 fet) upp
frá árfarveginum, þær voru
sundurskornar með mílu milli-
bili eða um það bil, af djúpum
gljúfrum, og um þau runnu
lækir út í aðal ána, víðast í
mjög fallegum fossum í augum
þeirra, sem ekki þurftu að fara
yfir þá. Fyrir neðan okkur var
geysistór foss í sjálfu aðal-
vatnsfallinu, liann virtist á
stærð við Gullfoss. Ekki gat ég
fundið liann á kortinu minu.
I fjarska sáum við eitthvað,
sem líktist hver á bakka árinn-
ar. Hann gaus reglulega á einn-
ar mínútu fresti. Við ákváðum
að reyna að komast þangað áð-
ur en við tækjum okkur næt-
urstað, þar sem okkur datt í
hug, að við gætum notað hver-
inn til þess að baða kalda fæt-
ur okkar. Við komumst þangað
um kl. 7 um kvöldið. Þetta var
ekki hver — það var geysilega
stór foss, og vindurinn blés
löðrinu til haka svo að það líkt-
ist hver. Vatnið rann niður
feikna stórt gljúfur. Hliðar þess
hljóta að liafa verið 3—400 fet
á hæð. Það tók okkur nokkurn
tíma að finna sæmilegan ofan-
göngustað, og Willy átti erf-
itt með að komast niður með
veikan fótinn. Við höfðum okk-
ur þó og tókum að leita að
vaði. Þetta var ein af verstu
ánum. Hún var mjög strauin-
hörð, klappirnar afar hálar og
vatnsmagnið mikið. Eftir að
við vorum komnir yfii', áttum
við mjög örðugt uppgöngu úr
gljúfrinu. Aldrei mun ég gleyma
hversu ég hataði vistapokann
síðustu tvö hundruð fetin upp
úr gljúfrinu, sem var næstum
lóðrétt. Willy var afleitur í fæt-
inum eftir áreynsluna, svo að
við lituðumst um eftir nætur-
stað. Við fundum klettagjá og
grófum okkur gröf, sem skýldi
okkur fyrir næðingnum. Við
nærðum okkur á einni mjólk-
urdósinni. Ég hefi aldrei verið
gefinn fyrir mjólk, en þetta
voru sannarlegar guðaveigar.
Við reyndum að sofa fast hvor
upp við annan og sofnuðum
einn eða tvo tíma milli þess,
sem við klifruðum upp úr gröf-
inni og dönsuðum i kring til
þess að halda á okkur hita.
I dögun héldum við aftur af
stað. Eftir eina eða tvær stund-
ir beygðum við fvrir hæð og
sáum stóra á renna út í hina
fyrr um töluðu frá vinstri. í
fjarska var Hekla. Nú gátum
við notað kortið okkar og það
sýndi okkur, að við vorum hjá
Þjórsá, og við áttum aðeins eft-
ir að ganga hér um bil 10 míl-
ur áður en við kæmum á veg.
Okkur létti mikið við að vita
loksins hvar við vorum staddir.
Við gengum nokkra klukkutíma
yfir frosið mýrlendi. Á þvi voru
frosnar lækjarsprænur á víð
og dreif. Þessir lækir voru einu
viðfeldnu sýnirnar á þessu
kaldranalega landsvæði. Þeir
runnu í litlum farvegum, lág-
vaxið gras i kring, og vatnið
var hreint og svalandi. Það var
alltaf erfitt að yfirgefa þessar
skemmtilegu litlu dældir eftir
að hafa etið og drukkið og
snúa á móti köldum gjóstrin-
um aftur. Um klukkan 3 um
daginn varð önnur stór á á vegi
okkar. Hún virtist í fyrstu ætla
að verða okkur Waterloo. Það
sýndist alveg ómögulegt að
vaða hana. Hún rann æðisgeng-
in í fossum, og við heyrðum
beljandann í henni i mörg
hundruð metra fjarlægð. Lang-
an tíma tók það okkur að finna
álitlegt vað. Einu sinni hélt ég,
að við yrðum að skilja malpok-
ann við okkur. Ég stóð í fimm
mínútur í miðjum straumnum
og gat ekki lirært mig aftur á
bak eða áfram. Við liéngum
livor í öðrum á leiðinni yfir.
Annar okkar í einu hreyfði
annan fótinn, en stóðum fast
í hina þrjá og' loksins komumst
við yfir um. Okkur launaðist
þetta vel, því að hinumegin
hittum við fyrir okkur varð-
aða slóð, sem hestar liöfðu sýni-
laga farið um nýlega. Eftir
stutta hvíld þrömmuðum við af
stað eftir götunni, og þegar við
vorum komnir upp undir liæð-
Leitarmenn leggja af staö.
arbrún kom flokkur ríðandi
manna í, ljós uppi á brúuinni.
Það voru fyrstu mannlegu ver-
urnar sem við höfðum séð síð-
an við fórum frá Kaldaðarnesi
fyrir 48 klukkustundum. Það
var kanadisk björgunarsveit
undir forustu McColl majórs.
Þeir voru að fara af stað í leit
eftir okkur. Við drukkum pela
af óblönduðu rommi úr fullri
vatnsflösku McColls, stigum á
bak og eftir fimm milna reið
komum við til bráðabirgðaher-
búða þeirra við vegarenda. Hér
fyrirhittum við flota hans há-
tignar i líki Langs liðsforingja,
sem myndað hafði björgunar-
sveit og ætlaði að leita á svæð-
inu norðvestan Þjórsár, ef við
skyldum hafa lialdið okkur við
hálendið.
Okkur fannst við vera nýir
menn eftir að hafa fengið bolla
af heitu kakói, hreina, þurra
sokka og skó, og eftir hvild hjá
hinum gestrisnu Kanadamönn-
um héldum við í síðasta hluta
ferðalagsins í bifreið Langs, til
bóndabæjarins, þar sem búið
liafði verið undir koniu okkar.
Á þessari bílferð fórum við yf-
ir seinustu ána og einu sinni
enn urðum við að fara út og
vaða yfir og ýta bílnum, þó
skeði þá ekkert merkilegt. Og
þar með er sagan búin.
Hver fann:
GUFUVÉLINA?
Það er sagt að snillingurinn Arki-
medes, sem átti heima i Syrakusu
um 200 árum f. Kr. liafi smíðað
svonefnda gufukanónu. Óvíst er þó
um þetta, en hitt er víst að gamlir
lærdómsmenn þekktu vel gufu-
þrýstinginn, en þeir fundu ekki ráð
til að beisla hann eða orkuna sem
i honurn var fólgin, svo að þessi
vitneskja varð þýðingarlaus. Fyrsti
maðurinn sem beislaði gufuorkuna
var i rauninni Papín, er liann bjó
til „pott“ sinn. Svo kom Savary
og þá Ne’wcomen með gufudælu
sina. En þó er það James Watt
(f. 1736, d. 1819), sem talinn er
hinn eiginlegi höfundur gufuvélar-
innar. Það var nefnilega hann, sem
endurbætti hana svo, að hún fékk
þá stórkostlegu þýðingu fyrir mann-
kynið, sem enn er í gildi.
James Watt var Skoti, fæddur á
fátæku heimili í Grenock við ána
Clyde. Á barnsaldri var liann mjög
hneigður til allskonar vélfræði: kom
hann sér innundir hjá öllum á-
haldasmiðum í bænum og var
heimagangur á vinnustofum þeirra
og skoðaði þar ýms tæki, svo sem
sextanta, kíkja og önnur siglinga-
verkfæri, sem komu á stofurnar
til viðgerðar. Menntun fékk liann
litla, en hafði næma eftirtekt og ríkt
Framhald á bls. lb.