Fálkinn - 16.11.1945, Page 3

P Á L K 1 N N
Merkiieg leiksýning:
Uppstigning
— Nýtt íslenzkt ieikrit —
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSprenf
Leikhúsgestir hiðu þess með ó-
þreyju livað í vændum væri á
sviðinu s.l. fimmtudagskvöld, en
þá var frumsýning á nýju leikriti,
„Uppstigningu“. Eftirvæntingin var
ef til vill ekki minni vegna þess,
að ókunnugt var um það, hver
væri höfundur leiksins, og hafa
afar mlklum áhrifakrafti í leikinn.
Þetta er nútímaleikur og gerist í
þorpinu Knarrareyri á suðurströnd
íslands.
Höfuðpersónan er presturinn, séra
Helgi, gáfaður maður, sem ber i
brjósti þrá eftir einhverju stóru,
mikilla andlegra afreka. Hann þráir
SKRADDARAÞANKAR
Að vera „hógvær og af hjarta
lítillátur“ þykir ákaflega fallegt í
orði og á prenti. En það er ekki
nærri eins gjaldgengt í framkvæmd-
inni. Heimurinn er þannig gerður
að liann treður þá hógværu undir,
því að lífið er barátta, segja l'lest-
ir, og ])að sterkasta lifir. En þeir
hógværu eru ekki sterkir.
Það eru hrindingar og pústrar,
sem greiða einstaklingunum götu á
leið lífsins. Hæversku hörnin verða
útundan, og sjá fram á, að ef þau
eiga að lifa eins og aðrir verða
þau að hrinda eins og aðrir. Ef
þau gera það ekki, kallar heimurinn
þau aumingja.
Þjóðverjar gerðu hrokann að
skyldunámsgrcin í skólunum sín-
um um eitt skeið. Hroka og strið.
Allt var miðað við það, að Þjóð'-
verjinn væri meiri en aðrir inenn,
að hann hefði beinlínis siðferði-
lega skyldu til að stjórna öðrum
þjóðum. Dæmin i rciknin'gsbók-
inni voru öll miðuð við liernað,
hraða fallbyssukúlna og því um líkt.
Æðsta boðorðið var að elska Hitler
og trúa á liann, drottna yfir öðr-
iun þjóðum og drepa Gyðinga.
Það munaði minnstu að aðrar
þjóðir öðluðust þessi trúarbrögð
— um sinn. Ef Þjóðverjar hefðu
unnið styrjöldina liefði að vísu
ekkert þúsund ára ríki komist á
stofn. Hitler ríkti i 12 ár, og hefði
ef til vill getað kúgað Evrópu-
þjóðirnar í önnur tólf ár, ef
harðjaxlar eins og Churchill hefðu
ekki verið til í Bretlandi. En til
lengdar hefði nazisminn aldrei get-
að ráða yfir veröldinni.
Því að hnötturinn snýst í sömu
átt og vatnið rennur aldrei upp í
móti. Með þrælatökum er liægt að
kúga mannsandann um stund, en
hann leitar alltaf réttrar stefnu und-
ir eins og hann hefir áttað sig, al-
veg eiiís og kompásnálin sveigist
að norðri og suðri.
Viðburðir síðustu ára ættu að
verða til áminningar um, að of-
metnaðurinn veldur aldrei góðu.
En samt verður hann til áfram.
Það verður að visu nokkuð langt
þangað til að fígúrur eins og Adolf
Hitler koma fram á sjónarsviðið
aftur. En í hverju landi eru menn,
sem eru andlega skyldir honum,
þó að þeir af liyggindaástæðum
fari vel með það, eins og stendur.
verið uppi margar tilgátur um það,
en enn eru menn einskis vísari.
„Uppstigningu" var mjög vel tek-
ið, enda er leikurinn vel þess
verður, að honum sé veitt atliygli,
og er það flestra manna mál, að
hér sé um markverða nýjung að
ræða i islensku leiklistarlífi.
Höfndurinn er skyggn á vandamál
mannlegs lífs og kann á því lagið
að sýna furðu lífrænar persónur á
leiksviðinu, kann að deila fast á
og draga sundur og saman i háð-
inu, án þess að persónurnar verði
ýktar um of eða fáránlegar. Þá
kann hann- vel að notfæra sér
ýmis kænskubrögð leikhússins og
er mjög djarfur i því, ef til vill
full djarfur sumsstaðar, en ekki
mun þvi verða neitað með neinum
rétti, að honum hefir tekist að ná
að verða stórskáld, en staða lians
og framtíðarhorfur, og ekki hvað
síst umhverfi lians og nágrannar,
draga úr honum kraft og vilja. Þó
er liann kominn á fremsta lilunn
með að brjóta af sér hlekkina, fylgja
köllun sinni og hvatningu vin-
stúlku sinnar, sem kemur i þorpið
sem snöggvast til að heimsækja
hann. En í leikslok sést, að sú
innri barátta er unnin fyrir gýg,
séra Helgi gengur aftur inn í fyrri
drunga og loðmullu.
Fjórði þáttur cr mjög einkenni-
legur, en hann sýnir okkur sálar-
stríð prestsins í hálfgerðum draum-
órastíl, sem er þó all-raunsær á
köflum. Rekur þar hvert atriðið
annað, sem gerir áhorfendur liissa
og forvitna, og yrði of langt að
rekja það allt hér.
Frú Franziska Sigurjónsclóttir og Jónas P. Arnason, Vatnsstíg !), eiga
25 úra hjnskaparafmæli 19. þ. m.
3
Lárus Pálsson, sem séru Ilelgi.
3
Lárus Pálsson er leikstjori og
leikur jafnframt séra Helga. Er
hvorttveggja erfitt hlutverk, en Lár-
usi verður ekki skotaskuld úr ])vi ^
að gera hæði vel.
Inga Þórðardóttir leikur Jóhönnu
vinkonu lians.
Arndís Björnsdóttir leikur Herdísi
læknisfrú. Það er erfitt hlutverk
og merkilegt og vel leikið.
Regína Þórðardóttir leikur frök-
en Jolmson,
Emilía Jónasdóttir frú Davidsen,
Anna Guðmundsdóttir frú Skaga-
lín, „töntu“ séra Helga.
Helga Möller leikur Dúddu David-
sen, er að lokum gftist presti.
Sigriður Hagalin leikur þjónustu-
stúlku.
Framhald á bl. 14.
Frú Stcfanía Stefánsdóttir frá Minni-
Ólafsvöllum á Skeiðum, nú Grettis-
götn 28B, varð 80 ára 10. nóvember.
&
E. M. Jessen, skólastjóri, verður
00 ára 22. nóvember.