Fálkinn - 21.12.1945, Page 30

24 &%$&&£&&&%$&&%£ JÓLABLAÐ FÁLKANS 1945
ragna og blóta annanhvern tíma
öllum ráðamönnum á þilfari en þó
sérstaklega skipstjóranum. Venjulega
komst skipið alltaf 18 linúta ferð
í liægum sjó og þegar vel stóð á
straum. En nú sýndi hraðamælir-
inn 20 hnúta, og jjetta var í mesta
afspyrnurokinu, sem skipið hafði
nokkurntíma verið statt í. En fyrsta
boðorð skipstjörans var: Hjálp, og
hjálpaðu fljótt!
Mest af sunnudeginum fór í að
reyna að koma vitinu fyrir far-
hegana. Reglulegum máltíðum var
alveg sleppt; þegar einhver hað um
mat fékk hann það, sem til náðist.
Tveir þriðju af fólkinu í eldhús-
inu var sjóveikt og í bólinu, og
með þeirri veltu, sem var á skip-
inu, var það mjög takmarkað, sem
hægt var að framreiða.
Á sunnudagskvöldið var kúfurinn
lágur á flestum farþeganna. Bæði
farþegar og skipshöfn höfðu hvorki
notið svefns né matar og létu á sjá.
Þarna kom fram eftirtektarvert sál-
fræðilegt atriði. f fyrslu höfðu far-
þegarnir að nokkru leyti gleymt
sjálfum sér vegna æfintýrisins —
að þeir áttu að fara í björgunar-
ferð. Þetta var beinlínis Bjarma-
landsferð. En þegar atburðirnir
drógust á langinn og ekkert skeði,
fór fólk að gera sér ljóst að nú ætti
það að réttu lagi að vera komið til
Gautaborgar, Stokkhólms, Kaup-
mannahafnar eða Oslo þennan og
þennan dag en nú hafði skipinu
seinkað um þrjá daga. Ergilegt. Og
mest var af ergelsinu á I. farrými,
þó að þar væru líka heiðarlegar
undantekningar.
Eg sat í loftskeytastöðinni sunnu-
dagskvöldið. Nú var snjórinn orðinn
að klaka, þykku klakalagi á köðlum
i reiðanum. Og það var lífshætta
að ganga einn á þilfarinu. Af stiga-
gatinu uppi á þilfarinu og að dyr-
unum á loftskeytaklefanum voru
4-5 skref. Þegar við fórum þangað
símuðum við fyrst um að von væri
á okkur, og þá opnuðu þeir og
lientu til okkar digrum kaðli. Þegar
við höfðum fest vaðinn um okkur
gáfum við merki og svo drógu þeir
okkur til sín, einn í einu.
Röddin í hlustúnartækinu var
mjög veik. Orðin komu í rykkjum
og iangar þagnir á milli. Isfjell sagð-
ist vera með mikla slagsíðu. Stýris-
iiúsið hafði farið, seinni hluta dags-
ins; þegar þeir komu upp úr klefan-
um sáu þeir stýrimanninn ríghalda
báðum hönduin um stýrið. Hann
stóð uppréttur, en meðvitundarlaus.
Dælan liafði ekki lengur við inn-
streyminu frá lekanum. Svo gerðist
ekkert riokkra hríð. — Fyrir utan
vældi vindurinn í reiðanum og
veinaði fyrir hvert horn. Djúpa
hljóðið í vindstrompunum var eins
og í orgeli í fjarlægð. Af stjórn-
pallinum var síniað, að nú hefði
ekki heyrst til Nyken í heilan
klukkutíma. Það var um að gera að
hafa stöðugt samband við bæði
skipin vegna miðunarinnar, sem var
gerð í þríhyrning. Sífellt heyrðist
glamrið i ritsímanum. Við þrýst-
um hlustunartækjunum upp að eyr-
unum til að heyra jafnvel lægstu
merki frá skipunum. „DROTTNING-
HOLM KALLAR NYKEN. DROTTN-
INGHOLM KALLAR NYKEN.“ —
orðin leituðu út í svarta inyrkrið
mikla, titruðu um loftið án þess
að Hitta markið.
Ritsímatækið bærði á sér. Við
hrukkum báðir við, gripuni til
heyrnartækjanna og hlustuðum.
Langt, langt handan að, eins og úr
annari veröld konnt raddirnar til
okkar. „NYKEN KALLAR, NYKEN
KALLAR. — NYKEN KALLAR
DRÖTTNINGHOLM.“ Svo kom jjögn.
Við gerðum miðanir. Við vorum
að minsta kosti 100 sjómílur frá
skipinu. Eftir nokkra bið heyrðum
við til skipsins aftur. „Siglan fyrir
borð. Öldustokkurinn bramlaður. —
Vélin dauð vegna vatns. Skipið
lætur ekki að stjórn. Lekinn áger-
ist.“ Þá varð þögn um stund, en
svo heyrðist: „NYKEN SEKKUR.
MJÖG ERFITT. NYKEN SEKKUR.
MJÖG ERF....“ Nú heyrðist ekki
nema hvinur og þetta venjulega sog.
Við bærðum okkur ekki. Hvorug-
ur okkar gat lýst með orðum þvi,
sem hann hugsaði; Við vissum báð-
ir að nú voru tuttugu hraustir
menn horfnir í djúpið með litlu
skipi. Heima i Noregi sat á þessari
stundu fólk, sem gerði áætlanir og
dreymdi drauma um daga og gleði,
þar sem liver og, einn af þessum
mönnum átti að eiga sitt aðalhlut-
verk. Hljóður hengdi ég heyrnar-
tækið á krókinn. Og svo skildum
við, án þess að segja orð.
Eftir að Nyken var úr sögunni
varð leitin miklu erfiðari, því að
nú gátum við ekki tekið miðanir
á tvo staði, og af því að Isfjell var
hætt að láta að stjórn var þýðingar-
laust að gefa upp stöðu þaðan, því
að straumurinn var mikill og svo
þessi ferlegi stormur, sem skilaði
snjó og klaka á víxl.
Á mánudagsnótt vorum við komn-
ir nálægt „Isfjell.“ En af því að
skygnið var núll og haugasjór, var
lietta hættulegt, þvi að við gátum
átt á hættu að sigla skipið í kaf,
þá og þegar. Þessvegna urðum við
að leggja Drottningholm til drifs,
og með þessu móti fengu farþegarnir
nokkurra tíma svefnfrið. Annars var
flest fólkið farið að einsetja sér
að leggjast ekki til hvílu fyrr en
tekist hefði að bjarga áhöfninni,
en ekki tókst það nerna fáum. Morg-
uninn eftir fórum við að skima eftir
Isfjell undir eins í birtingu. En þá
hafði okkur' rekið alllangt frá skip-
inu. Eigi að síður gerðuni við okk-
ur ákveðna von um að finna skip-
ið. Nú liöfðum við þvínær óslitið
skeytasamband við það. Af tilkynn-
ingum þaðan þóttumst við mega
skilja, að hjálpin yrði að koma inn-
an fárra klukkutíma, ef lnin ætti
ekki að koma of seint. Nú vorum
við orðnir fimm dögum á eftir á-
ætlun, og það var farið að ganga á
vistirnar, og nú var lokað fyrir
ferskt vatn í baðtækjunum.
Dagurinn leið og kvöldið kom
og enn sáum við ekki Isfjell. Við
bjuggum okkur undir nýja óvissu-
nótt jiegar varðmaðurinn sagði, að
ljós sæist á stjórnborða. Loks vor-
um við koinnir á staðinn. Nú var
fyrir öllu að missa ekki sjónar af
skipinu aftur, en líka að koma ekki
of nærri því. Eftir stutta ráðstefnu
skipstjóra og stýrimanna var á-
kveðið að reynt skyldi að koma út
björgunarbáti og ná skipshöfninni
þá um kvöldið. Fyrst lögðumst við
áveðurs við Isfjell, í svo sem 500 -
G00 metra fjarlægð. Svo var kaðal-
stigum komið fyrir með stuttu
millibili á skipshliðinni. Fjöhnennur
hópur liáseta var kvaddur til þess
að halda farþegunum innan dyra.
Bannað að reykja. Og svo var olíu
úðað í sjóinn. Hver smálestin af
annari dreifðist um æstar öldurnar.
Svo var áhöfninni tilkynnt að reynt
yrði að skjóta út báti og að menn
ættu að bjóða sig fram sjálfviljug-
ir. Það þurfti 10 menn, auk 1.
stýrimanns, sem hafði óskað að
stjórna bátnum. Margir fleiri en
þurfti gáfu sig fram. Svo var bát-
urinn settur niður með mestu gætni.
Allir bátsverjar voru í flotvestum
og festir með línu við borðstokk-
inn, en áður en báturinn var kom-
inn liálfa leið brotnaði hann í spón
við skipshliðina og þeir 17, sem
voru um borð áttu snarræði sínu
fjör að launa. Næsta tilraunin tókst
betur. Báturinn tók sjóinn, liver tók
sína ár og ýtti frá, en „Drottning-
holm“ lagðist á hlið og ýtti bátnum
upp og frá, svo að daginn eftir sá-
um við för eftir bátshakann á
stjórnpallinum. Þegar skipið rétti
við sogaðist báturinn að. Svona
gekk i lieilt kortjer. Mennirnir i
bátnum lögðu sem mest að sér til
bess að komast út úr soginu, en
brutu hverja árina eftir aðra, svo
var hætt við þessa tilraun.
Það hlýtur að liafa verið tauga-
raun þessum tuttugu mönnum á
Isfjell að horfa á þe:ssar tilraunir
okkar til að veita þeim hjálp, og
sjá okkur verða að hætta við. Svona
nærri björguninni, en samt árang-
urslaust.
í birtingu morguninn eftir voru
allir milli vonar og ótta. Hafði Is-
fjell rekið burt, eða liafði það sokk-
ið? Og nú sáum við skipið sjálft
í fyrsta skifti. Lítill kuggur, 85 lest-
ir, úr tré, en af þvi voru margar
Iestir farnar fyrir horð. í hakk-
anum sáum við einhverja dökka
þúst. Það var skipshöfnin, sem
var að skima eftir okkur. Skipið
hafði afar mikla slagsíðu, borð-
stokkurinn var alveg horfinn, stutt-
ur bútur upp úr þilfarinu, þar sem
siglan hafði verið og framskipið
alveg undir vatni. Skipið okkar
færði sig nær, hægt og liægt, en
hvernig áttum við að koma báti út?
Sjórinn var jafn ólgandi og áður.
Þá urðu nokkur hundruð manna
vitni að því livað það er að stýra
skipi. Hvað til þess þarf af reynslu
og visku. — „DrottninghoInT1 fór
í sveig kringum Isfjell. Lagðist svo
á ákveðinn stað, vélin fór fulla
ferð áfram og aftur á bak á víxl,
eftir því hvernig rak — til þess að
haldast við á sama staðnum. Björg-
unarbátur var dreginn aftur á skip-
ið, ásanit árum, flugeldum og lín-
um, síðar var hann látinii síga fyr-
ir borð — mannlaus. Og nú skeði
undrið, að bátinn fór að reka frá
skipinu án nokkurrar áhafnar en
undir stjórn og snilli eins manns
— rak þannig meira en liálfan kíló-
metra, þangað til hann var kominn
að stefninu á Isfjell. Jafnvel Norð
maðurinn, sem varðmennirnir höfðu
gefist upp við að gera útlægan af
þilfarinu, hrosti viðurkennandi, —
þetta var mál, sem hann skildi. —
Þegar báturinn var kominn nógu
nærri liljóp maður með línu um sig
fyrir borð frá Isfjell. Með miklum
erfiðismunum tókst honum að draga
bátinn nær, og innan skannns voru
tíu menn komnir undir árar. Svo
hófst hættuferðin til baka. Meðan
báturinn var nógu léttur gat hann
lagast eftir öldunuin, en undir eins
og hann þyngdist byrjaði hættan,
því að þá lagðist hann dýpra og
aldan gat riðið yfir hann, og velt
honum. Þetta var ástæðan til að
selveiðimennirnir komu eklci allir
í sömu ferðinni. í kíkinum gátum
við séð hverhig þeir lögðu sig fram
um að skáskera öldurnar, því að
hefði báturinn aðeins einu sinni
orðið flatur fyrir þá liefði það kost-
að líf þeirra allra. En þetta voru
sjómenn og þekktu Ægi. í. hvert sinn
sem báturinn hvarf sjónum okkar
héldum við niðri í okkur andanum:
Var liann sokkinn, hvað hafði nú
orðið að? Skipstjórinn stóð á pall-
inum með hendurnar í vösunum og
kápukragann brettan upp undir eyru
og hreyfðist ekki fremur en bjarg.
Hann hafði leikið sinn leik, nú
beið hann árangursins. Loks var
báturinn kominn svo nærri að við
fórum að geta séð hvar hann mundi
koma að skipinu. Kaðalstigarnir
lömdust upp að skipinu á bakborða,
við hvern stiga stóð háseti, albúinn
til að fara niður stigann, ef ein-
hver selveiðimaðurinn þyrfti á
hjálp að halda.
Báturinn var nú aðeins 50 metra
undan. Með stuttu millibili stóð-
um við albúnir með línur til að
kasta ofan í bátinn, svo að þeir
gætu dregið sig áfram síðasta spöl-
inn. En þetta fór á aðra leið. Tveini-
ur línum hafði þegar verið kastað,
án þess að þær hittu bátinn, þegar
„Drottningholm“ tók mikla riðu. —
Þetta stóra skip lagðist á bakhorða,
ferleg alda nálgaðist með vaxandi
hraða, við hlupum allir að næsta
fasta hlptnum til að lialda okkur
í, svo að okkur skolaði ekki fyrir
borð, og hátt yfir höfðum okkar
sáum við björgunarbátinn dansandi
uppi á öldufaldinum. Með ógurleg-
um hraða brunaði hann niður
ölduna áleiðis að efsta bátaþilfar-
inu. — — Svo skeði það undur-
samlega. ,,DrottninglioIm“ rétti sig
við og saug ölduna miklu undir sig,
hraðinn mirikaði á björgunarbátnum
uns liann leið liægt að skipshliðinni.
Handfljótjr menn gripu línur og
kaðalstiga, og á augnabliki, áður
en „Drottningliolm" tók næstu velt-
una, komust tiu Norðmenn upp
stigana. Þeir duttu þegar á þilfarið
kom, augun störðu á okkur, tóm
og dauð. En svo kom 1. stýrimaður
og sagði að nú ættu þeir að koma
niður í Iilýja klefa og fá stérkt
koníakstoddy. Við þetta vöknuðu
þeir. En þeir fóru ekki niður. Þeir
risu með erfiðismunum á fætur og
sneru andlitunum að Isfjell. Það
var nýr björgunarbátur á leiðinni
þangað. Hann komst á áfangastað
eins og hinn báturinn. Þegar níu
menn voru komnir í bátinn, sáum
við skipstjórann fleygja hvítum
böggli til þeirra, svo hvarf hann
undir þiljur. Þegar liann kom upp
aftur var slagsíðan á Isfjell meiri
en áður. Hann hafði opnað botn-
ventlana. Svo liljóp skipstjórinn líka
fyrir borð og innan skamms voru
þessir tíu líka komnir til okkar. Þá
höfðu þeir barist við fárviðrið í
níu daga, liöfðu ekkert sofið í all-
an þann tíma og mat liöfðu þeir
ekki bragðað síðustu fjóra dagana,
en staðið í vatni i tvo sólarhringa.
Eg sat með skipstjóranum í bað-
stofunni um kvöldið. Hann sat og
sveittist í einu horninu. Einu sinni
leit liann til mín og sagði: „Og
þó var þetta ekki nema lielmingur-
inn, hr. Larsen,“ og svo fór hann út.