Fálkinn - 30.04.1948, Blaðsíða 8

8
FÁLKINN
nn og hnotin
A Ð almenningur í bænum
kallaði hann greifann, kom
vitanlega af því hve liáttvis
og tignarlegur liann var i allri
framkomu. Hátíðlegar stelling-
ar, snyrtilegur klæðahurður og
göngustafurinn. Herman Brede
var ekki smáræði fyrir augað,
þegar hann sýndi sig á Austur-
stræti á kvöldin. Hann gekk
alltaf einn, það var ekki sam-
hoðið virðingu hans að láta sjá
sig með öðrum borgurum hæj-
arins, þeir sem þekktu hann —
og það gerðu flestir í hænum —
sneru sér hara til hálfs, filjuðu
upp á trýnið og liugsuðu með
sér: Nú, það er bara greifinn,
amlóðinn og landeyðan -— vand-
ræðagripurinn. Og það var satt:
Herman Brede var hinn tigni
vandræðagripur og var alltaf sí-
kvartandi og klágandi. Hann
komst upp á það þegar faðir
hans fór yfirum.
O. A. Brede liafði á sínum
tíma verið gildur horgari í bæn-
um. Hann átti ljómandi fallegt
hús niðri við sundið, og sjóbúð
með stórri bryggju, hann gerði
út „Else Marie“ og „Ingeborg“,
sendi þær í spekúlantstúra til
Tromsö og íslands og liafði á-
gæt samhönd í Eystrasaltshöfn-
unum. Herman var einkasonur
hans, og liann var einmitt kom-
inn á j)ann aldur að hann gæti
gengið inn í firmað þegar ógæf-
an skall á. O. A. Brede liafði
ætlað að slá sér upp citt árið
og hætti öllu sem hann átti. En
j)að varð hörmungar ár. Alls-
staðar veiddist nema þar sem
Brede liafði sín skip, og almenn
kreppa skall á í öllum Eystra-
saltshöfnunum. Og svo fóru
sögur að ganga um bæinn. Það
væri ekki efnilegt fyrir Brede.
núna. Og sögurnar reyndust
sannar, það var óhugsandi að
Brede yrði hjargað. Brede sjálf-
ur tók þessu með stillingu. En
J)að var verra nieð soninn. Hann
álcit að J)etta væri allt öðrum
að kenna. Það væri hönkunum
að kenna, málaflutningsmönn-
unum, já, öllum hæjarhúum.
Eólkið gat svo sem skilið
unga Brede. Hann var alinn
upp við allsnægtir, liafði lamið
sér dýra lifnaðarliætti, sáð pen-
ingum til hægri og vinstri, var
aðalkvennagull bæjarins og
hrókur alls fagnaðar i sam-
kvæmunum. Ýmsir drógu í
vafa hve mikill kaupsýslumað-
ur hann væri, en allir vissu að
það liafði verið áformað að
hann yrði meðeigandi í fyrir-
tækinu þegar áfallið kom. Jú,
hærinn gat svo sem vel skilið
hann unga Brede, j)að var ann-
að en gaman fyrir hann að
verða allt í einu að engu, frá
G reif i
j)ví sem liann var. Hann hvarf
af Kirkjustrætinu, aðalgötu hæj
arins. Faðir hans liafði ekki
cfni á að sjá bænum fyrir tísku-
herra J>ar lengur. Síðan fréttist
að hann væri farinn úr hænum,
já, meira að segja að liann væri
farinn úr landi. Enginn vissi
hvert, en fólk gat sér þess til
ið hann hefði farið til Ameriku.
Árin liðu og bærinn gleymdi
Herman Brede. Smábæirnir geta
verið svo fljótir að gleyma, jafn
vel ungum og dáðum kvenna-
gullum. Svo liðu tíu ár. Þá
gerðist nýstárleg frétt í bænum.
Það var eitl sumarkvöld á að-
algötunni, j)að er að segja
Kirkjustræti. Fólk leit um öxl
og góndi á tígulega manninn,
sem þarna var kominn. •— Sem
ég er lifandi manneskja, J)elta
er enginn annar en hann Her-
man Brede! sagði fólkið. Og
víst var j>að hann. Þarna var
hann kominn aftur, — alveg
eins og á velmaktardögum föð-
ur síns. Hann var hara orðinn
dálítið eldri. Andlitið var ekki
eins unglegt og áður. Og j>egar
hann lyfti hattinum og lieils-
aði, sást að mikla hárið var far-
ið. En að öðru leyti var hann
samur og áður: Jafn hátiðleg-
ur í fasi, jafn snyrtilega húinn
og jafn liöfðinglegur og fínn.
Það fóru undir eins að ganga
sögur um, að Herman Brede
væri orðinn forríkur. Og sumir
gátu meira að segja frætt á
því hvernig hann hefði grætt
peningana. Sumir töluðu um
gullgröft í Alaska. Aðrir um
ávaxtarrækt í Californiu — for-
stjórinn væri bara á snöggri
ferð lieima. Enn aðrir töluðu
um nautahú i Argentínu, eins-
konar nýja útgál'u af Don Ped-
ro. En annars var J)að aukaat-
riði ’ hvaðan Herman Brede
hafði peningana, hinu var sleg-
ið föstu að hann hefði J)á, og
um j>að var mest vert.
Herman Brede var i bænum.
Hann hvarf ekki aftur til auð-
lindanna, hvort heldur J>ær voru
nú ávaxtaekrur eða nautabú.
Fólk var að húast við að liann
keypti aftur eigiiirnar lians föð-
ur síns niðri við sundið. En
liann sýndi Jiess engan vott að
hann ætlaði að gera Jiað. IJann
settist hjá foreldrum sínum í
litla húsinu við Nýjaveg, sem
Eftir Fred Myhre
þau höfðu flutt í eftir gjald-
þrotið.
En svo fór hann að gera upp
reikningana við bæinn, sem
eftir skoðun hans hafði gert út
af við föður hans, og fyrirbyggt
kaupmennskuferil lians sjálfs.
— Hann fór til jafnaldra sinna,
sem einu sinni höfðu verið
æskufélagar hans. Nú voru Jieir
orðnir handverksmeistarar og
stórkaupmenn og smákaupmenn
og sitt af hverju. Herman Brede
fór úr einum staðnum í annan
og jirédikaði um smámunasem-
ina i bæjarfélaginu. Bankar bæj
arins væru fjölskyldustofnanir,
sem svældu til sín peninga frá
einföldu fólki og lánuðu þá aft-
ur skyldmennum og kunningj-
um. Málaflutningsmennirnir í
hænum voru ránfuglar, og sí-
fellt i leit eftir æti. Og svo fram
vegis. Kiinningjarnir hlustuðu
forviða á hann. IJafði auður
hans ekki enn læknað þessar
háhiljur i honum? Þeim datt
ekki annað í hug. En gjaldþrot
föður hans liefði liaft J>au á-
hrif á liann, sem ekki urðu út
skafin.
Herman Brede talaði aldrei
um auðæfi sín, og fólk tók það
sem sönnun fyrir J)vi að liann
væri ríkur. Ilann umgekkst lit-
ið fólkið í hænum, og á kvöld-
in var hann alltaf einn þegar
liann gekk um Kirkjustrætið.
Fínn og tiginn, en alltaf einn.
Og J)á var J>að að einhver fór
að kalla hann greifann. Og J>að
féll í góða jörð. Greifinn — já,
einmitt! Og svo fór allur bær-
inn að kalla hann greifann.
Það voru ýmsir í hænum, sem
urðu að láta sér nægja óveg-
legra uppnefni en Hermann
Brede. Meðal þeirra var Han-
sine Vík, fædd Baake. Hún
varð að gera sér að góðu að
vera kölluð Hnotin. Hi'm var
ekki í Jieirra tölu, sem höfðu
verið áslfangnastar í Herman
Brede i gamla daga. Að vísu
sögðu sumir að hún liefði verið
að draga sig eftir lionum. En
hún komst aldrei í færi við
hann. Hún var ekki þeim þokka
gædd, sem Herman gekkst fyr-
ir. Og ýinsir töldu að hún
mundi verða liörð undir tönn-
ina, fyrir þann sem gengi að
eiga hana. (Kannske var það
Jæssvegna, sem hún var kölluð
hnotin). Hún fékk nú samt gott
gjaforð, Það var kaupmaður,
sem giftist lienni. Kolheinn
Vik, nýlenduvörur, korn og
veiðarfæri. Hann var ekkill og
liefði getað verið faðir hennar
aldursins vegna. Og hann braut
áreiðanlega ekki hnotina held-
ur var það víst öllu fremur
hnotin sem hraut hann. Að
minnsta kosti varð liún ekkja
eftir nokkur ár. Hún hélt versl-
uninni áfram í óhreyttri rnynd,
og J>að var altalað að hún liefði
gott kaupsýsluvit.
Greifinn kom inn til Hnot-
arinnar einn góðan veðurdag,
sagði henni hjartans meiningu
sína um hæinn og allt lians
háttarlag. Hún hlustaði á hann
með athygli, og setti ekki upp
spekingssvipinn, sem hún var
vön að gripa til Jiegar liún tal-
aði við sölumann, eða skipta-
vin, sem var seinn að horga.
Hún stóð róleg og hlustaði á
hann og lét hann vaða elginn.
Þegar hann var húinn lók liún
lil máls og sagði sína skoðun.
Ilún var honum sammála. Og
J>að var eins og liann lirykki
við þegar hann heyrði J)að, J)ví
að liann var svo óvanur J)essu.
Honum kom J)að alveg á óvart
— hún var fyrsta manneskjan,
sem hann hafði hitt í hænum,
sem var honum sannnála. Greif
inn vissi varla hvernig hann
átti að taka þessu. Hann hafði
staðið og lalað og liorft fram
hjá þeim, sem liann talaði við,
eins og liann var vanur. En nú
leit hann á konuna, sem stóð
fyrir innan diskinn og starði
forviða á hana. Jæja, stóð liún
ekki þarna og var honum sam-
mála? Hann reyndi að rifja
upp fyrir sér livort liann myndi
ekki eftir lienni frá gamalli tið,
frá ])vi áður en veröldin fór út
af sporinu. Jú, hann mundi eft-
ir henni — Jætta var Hnotin.
Og nú fannst honum að dómur
lians um bæinn yrði að engu
úr ])ví að Hnotin féllst á hann.
Hann lét liana tala út, en sagði
ekki orð þegar hún var búin.
Það lá við að liann væri gram-
ur Jiegar hann fór út úr húðinni
hennar.
Eigi að siður kom hann inn
nokkrum dögum síðar. Og þeg-
ar frá leið var alltaf styttra og
styttra milli J)ess að Greifinn