Fálkinn - 18.05.1964, Blaðsíða 9

íng olíulindanna hafði vakið
gremju á vesturlöndum og fjöl-
margir sendiboðar frá Evrópu
og Ameríku — meðal þeirra var
herra Averill Harrimann —
komu til Sadabad til að freista
þess að komast að einhverju
samkomulagi við keisarann.
Meðan þessu fór fram var ég
mjög önnum kafin að skipu-
leggja alls konar líknarstörf
fyrir landsbyggðina. Ég óskaði
að láta byggja mörg barnaheim-
ili og sömuleiðis berklahæli á
þeim stöðum, þar sem þörfin
var allra brýnust. Einn af hjálp-
armönnum mínum var dr.
Mossadeq, sonur forsætisráð-
herrans. En þrátt fyrir þetta
tókst mér ekki að fá ríkið til að
leggja fram fé eða kosta þessi
fyrirtæki mín. Allar tilraunir
mínar voru að engu gerðar af
fólki við hirðina, sem var mér
fjandsamlegt.
Þeirra valdamestur var hinn
sextíu og fimm ára gamli hirð-
ráðherra, Hussein Ala. Hann
var trúr keisaranum og var allt-
af gerður að forsætisráðherra,
þegar enginn annar þótti koma
til greina í embættið. Hvað
snertir skapgerð hans þá var
almælt í Persíu að skoðanir
hans færu algerlega eftir því
við hvern hann talaði hverju
sinni.
Einkum og sér í lagi varð Ala
fyrir áhrifum af eiginkonu
sinni og þó að hún þekkti mig
ekki vitund, var hún óvinur
minn frá fyrstu stund. Ala hjón-
in höfðu verið sannfærð um,
að keisarinn myndi kvænast
dóttur þeirra og frú Ala gat
aldrei losnað við beizkjuna.
Hún var ekki viðstödd brúð-
kaup mitt né heldur birtist hún
nokkru sinni við hirðina. Hún
var eina eiginkona háttsetts
embættismanns, sem aldrei kom
í formlega heimsókn til mín.
Augliti til auglitis við mig
varð hún auðvitað að sýna mér
virðingu, en ég vissi, að um leið
og hún sneri við mér baki hóf
hún að breiða út hinn mesta ó-
hróður um mig. Hún hefði get-
að beitt áhrifum sínum til að
ég fengi þá peninga til líknar-
starfa, sem ég þarfnaðist. En í
stað þess eyðilagði hún öll á-
form mín.
Annar rógberi, sem gerði líf
mitt erfitt frá upphafi var mað-
ur frá Vestur-Sviss, að nafni
Ernest Peron, dularíyllsta
mannpersóna, sem ég hef
nokkru sinni hitt við hirðina í
Teheran. Margir nefndu hann
„hinn persneska Rasputin" og
þótt það væru vissulega ýkjur,
þá lék hann sannarlega ein-
kennilegt hlutverk í lífi og um-
hverfi keisarans.
■ A ftir því sem ég komst næst
hafði hann upprunalega verið
garðyrkjumaður eða ef til vill
þjónn á Rosay College. Þegar
Mohammed Reza hafði lokið
námi sínu þar lét hann þennan
mann koma með sér heim til
Teheran. Gamli keisarinn var
mjög strangur og þoldi ekki
nokkra útlendinga við hirð
sína, en hann gerði undantekn-
ingu.hvað þennan mann snerti.
Peron hvarf ekki heim til sín
aftur. Hann gegndi engri opin-
berri stöðu, en lifði við hirðina
sem persónulegur vinur keis-
arans. Þrátt fyrir að hann var
af lágum stigum var hann sagð-
ur vera nánasti ráðgjafi keis-
arans. Hann heimsótti hann á
hverjum morgni í svefnher-
bergi hans til viðræðna.
Enginn gat nokkurn tíma
kveðið á um, hvað það var sem
hann gerði. Eins og margir
sjálfmenntaðir menn lézt hann
vera skáld og heimspekingur.
Jafnframt því var hann ein-
hvers konar milligöngumaður
brezkur og amerísku sendiherr-
anna og keisarans. Skömmu
eftir komu mína til Teheran
varð hann fyrir mjög svo leynd-
ardómsfullu slysi og varð að
taka af honum annan fótinn.
Margir héldu því fram, að hon-
um hefði verið gefið eitur.
Þegar ég var orðin keisara-
ynja reyndi Peron að blanda
sér í einkamál mín. Hann kom
oft að vitja mín í herbergi mínu
og færði þá talið inn á mjög
undarlegar brautir og var oft
beinlínis dónalegur. Kvöld eitt
þegar hann hóf þannig að
spyrja mig spjörunum úr um
hjónaband mitt, missti ég stjórn
á skapi mínu og sagði:
„Gerðu svo vel að minnast
þess, herra Peron, við hverja
þér eruð að tala. Það er blátt á-
fram ósvífni að spyrja slíkra
spurninga."
Hann móðgaðist og hvarf á
braut. Upp frá því lét hann
aldrei tækifæri ónotað til að
breiða út alls konar þvætting
um mig. Hann atti einnig systr-
um keisarans saman. Annan
daginn gaf hann í skyn óhróð-
ur um Shams og hinn næsta
um Ashraff. Það var aldrei unnt
að vera viss um, hverjum hann
væri eiginlega hliðhollur, því
að hann var fjandanum falsk-
ari og sleipur sem áll.
Peron lézt á siðasta ári og
hann tók leyndarmál sín með
sér í gröfina. Það er einkenn-
andi fyrir hirðina í Teheran, að
ekki einu sinni mér tókst —
meðan ég var keisaraynja —
að skilja hvernig sambandi
hans og keisarans var í raun og
veru háttað.
w?
M-Jina manneskjan, sem ég
treysti, síðan Furoug Safar
hafði verið meinaður aðgangur
að hirðinni, var doktor Ayadi.
Þar sem ég hafði engan veginn
jafnað mig af eftirköstum sjúk-
dómsins, kom hann daglega að
vitja mín í Sadabad. Og þá
gerðist það, að einn morgun
kom hann ekki og ég heyrði
ekkert frá honum. Ég varð á-
hyggjufull og ég spurði keisar-
ann, hvað hefði komið fyrir
hann. Mohammed Reza yppti
öxlum og sagði rólega:
„Mér þykir leitt að þurfa að
segja að við verðum hér eftir
að vera án doktor Ayadi.“
Ég starði áhann furðu lostin
og hann bætti við:
„Doktor Ayadi er af Baha-
ættinni. Móðir hans var ein af
stjórnendum þess flokks. Vegna
öryggis hans sjálfs er hyggileg-
ast að hann komi ekki til hirð-
arinnar, að minnsta kosti ekki
fyrst um sinn.
Raunin var sú að Mullah
Kashani ,æðsti prestur írans
hafði nýlega hafið aðra baráttu
gegn Baha trúflokknum. Hundr-
uð fólks höfðu verið myrt og
hús þeirra brennd til grunna.
Flokkur þessi var stofnaður
1863 af Mirza Hassan Ali. Þeir
byggðu kenningu sína á bókum
spámannsins Ali, og þeir
kenndu að andlegt samband
tengdi saman öll helztu trúar-
brögð heims. í augum ortodox
presta var þetta hrein villutrú.
Þeir óttuðust að glata áhrifum
sínum, ef fólk kynntist þessum
kenningum. Þess vegna hvöttu
þeir fólk alltaf af og til að ráð-
ast á Baha flokkinn og þetta
leiddi til hryllilegra blóðsút-
hellinga.
„Auðvitað harma ég þessar
ofsóknir,“ sagði keisarinn, „en
í trúarlegum málum erum við
valdalaus. Við verðum að bíða
unz óveðrið er um garð gengið.
Það var mér harla lítil hugg-
un. Mér fannst að án hjálpar og
uppörvunar dr. Ayadi yrði líf-
ið við hii'ðina mér óbærilegt.
Keisarinn réði í hans stað aðra
lækna.en ég kærði mig ekki um
að þeir vitjuðu mín nema
brýna nauðsyn bæri til.
Og heilsa mín vetsnaði að
sama skapi. En í ágúst fékk
keisarinn bráða botnlangabólgu
og var skorinn upp tafarlaust.
Ég sat við sjúkrabeð hans nótt
og dag,en jafnskjótt og hann
hafði náð sér kröfðust læknar
mínir þess, að ég færi til Sviss
til hvíldar og hressingar.
Og þar sem Shanaz átti að
koma aftur í skóla sinn þar um
þessar mundir, ákvað ég að
fara með henni. Hinn 27. sept-
ember flugum við saman til
Genf og þaðan ókum við , sendi-
ráðsbifreið til Gastaad. Fáein-
um klukkustundum síðar kom
ég til Zurich, þar sem móðir
mín beið mín. Við féllumst í
faðma og ég heid að í eitt af ör-
fáum skiptum á ævinni hafi
ég brostið í grát.
Hún vissi ekki um neitt, sem
gerzt hafði síðan ég gifti mig.
Ég hafði aðeins skrifað henni
yfirborðsleg bréf um daginn og
veginn, þar sem ég þóttist viss
um, að fylgzt væri með bréfum
í Teberan.
Og loksins nú gat ég sagt
henni frá öllum erfiðleikum
mínum og móðir mín hlýddi á
mig með undrun. Hún hafði
einnig ímyndað sér líf keisara-
ynju írans allt öðruvísi. Hún
gaf mér hugrekki til að mæta
framtíðinni og eftir þriggja
vikna dvöl í hinu tæra fjalla-
lofti Sviss endurnærði ég mig
vel. Sem betur fór hafði ég enga
hugmynd um, að það, sem ég
hafði hingað til reynt voru
hreinustu smámunir og að erf-
iðustu raunir mínar biðu mín
enn í framtíðinni.
V. Kap
Fali Mossade
1» egar ég sneri heim frá
Sviss í október 1951 varð ég
vör breytingar í andrúmsloft-
inu í Teheran.Við vorum nú að
komast að hápunkti sögulegs
sorgarleiks,sem veitti okkur
engan tíma aflögu til að hafa
áhyggjur af okkar einkamálum,
og sá dagur var ekki langt und-
an að við gengum ekki til svefns
nema með hlaðnar byssur við
hlið okkar.
Eins og allir Persar höfðum
við fagnað þjóðnýtingu olíu-
lindanna. Við vorum himinlif-
andi að losna nú við hina er-
lendu auðhringa, sem höfðu í
hálfa öld nytjað olíulindir okk-
ar og hirt arðinn af náttúru-
lindum okkar. En þrátt fyrir
það gerðum við okkur ljóst, að
okkur vantaði ekki aðeins
tæknifræðinga til að hreinsa
olíuna og nægilega stór olíu-
Framh. á bls. 40,
FÁLKINN
9