Fálkinn - 29.06.1964, Side 9

Hann var gamall skólafélagi
keisarans frá Sviss og hann
sýndi okkur hinar miklu eignir
sínar og ótrúlega stóran vín-
kjallara. Síðasti áfangastaður-
inn var Múnchen og þar lagðist
ég í rúmið vegna inflúenzu.
Mér hafði liðið illa í nokkra
daga, ef til vill alveg síðan um
kvöldið í Dusseldorf, en hafði
reynt að bera mig eins hreysti-
lega og mér var unnt. En nú
gat ég ekki meira. Ég hafði
háan hita og læknar tilkynntu
að ég yrði að liggja minnsta
kosti viku í rúminu.
„Ómögulegt,“ sagði ég ,Við
erum opinberir gestir og get-
um ekki dvalið lengur hér en
heimboðið kveður á um.
Síðan var sprautað í mig
þeim ósköpum af pensilíni að
tveim dögum síðar taldi ég mig
nokkurn veginn ferðafæra og
við gengum um borð í flugvél
og síðan var lagt af stað.
Við fórum flugleiðis til Bag-
dad,en keisarann fýsti mjög að
sækja heim írakskonung aftur.
Með þeim hafði tekizt einlæg
vinátta síðan í ágúst 1953. Ég
var sjálf alltof veikburða til að
taka þátt í opinberum veizlu-
höldum. Þegar við komum til
Teheran daginn eftir fengum
við stórkostlega innilegar mót-
tökur,en jafnskjótt og inn á
heimili okkar kom fór ég rak-
leitt í rúmið. Ég verð að játa,
að ég var gersamlega örmagna.
áum vikum síðar var ég
, að drekka te með keisaranum
í Marmarahöllinni, þegar til-
kynnt var koma Zahedi hers-
höfðingja. Hann tók til máls og
i sagði:
„Yðar Hátign, embættisbyrði
mín er orðin of þung.Viljið þér
veita mér leyfi til að fara úr
landi mér til lækninga? Mig
fýsir einkum að fara til Sviss.“
Keisarinn var undrandi á
svipinn, þegar hann svaraði:
„Það hryggir mig mjög að
heyra þetta, hershöfðingi. En
ef þér teljið yður þurfa að
gæta heilsu yðar,þá er kannski
gott fyrir yður að hverfa til út-
landa um skeið.“
Þannig var Zahedi, hetja
þjóðarinnar, sem hafði bjargað
keisaraveldinu átján mánuðum
áður, leystur frá starfi, sem for-
sætisráðherra. Hvernig mátti
slíkt gerast? Hvað lá að baki
þessara kurteisisorða, sem ég
hafði orðið vitni að?
Sannleikurinn var sá, að
þetta var undirbúið, því að
Zahedi var í raun og veru að
biðjast lausnar að ósk keisar-
ans. Eins og alltaf þegar þann-
ig stóð á, hafði keisarinn veigr-
að sér við að segja þetta við
forsætisráðherran sjálfan og
hafði látið ráðunaut sinn í
málefnum keisaradæmisins,
Abdasollah Alam, tjá hershöfð-
ingjanum að lausnarbeiðni
hans væri æskileg.
Ástæðan að baki ákvörðunar
Mohammeds Reza var alvar-
legs eðlis. Margir af ráðherr-
um Zahedis lágu undir grun
um að hafa þegið mútur frá
ýmsum erlendum bröskurum
og fjárglæframönnum. Og hers-
höfðinginn sjálfur var ásakað-
ur um fjármálabrask. Sagt var
að eftir aðför hans gegn Mossa-
deq hefði bankainnstæða hans
vaxið um sex hundruð þúsund
dollara. Hann var einnig ásak-
aður fyrir að hygla um of að
ýmsum fjölskyldumeðlimum
sínum, með því að veita þeim
ýmsar stöður, þar sem þeir svo
skiluðu engu starfi en þágu
rífleg laun frá ríkinu fyrir.
Keisarinn hafði og aðra per-
sónulega ástæðu til að van-
treysta hershöfðingjanum.
Hann hafði rökstuddar grun-
semdir fyrir því að Zahedi liti
hýru auga til krúnunnar. Hann
hafði að vísu ekki beinar sann-
anir fyrir þessu, en að hans á-
liti hafði Zahedi alltaf verið
mjög metorðagjarn maður og
því lék grunur á að hann hefði
áhuga á að hrifsa til sín völdin.
Slíkur ótti er þeim einkum
skiljanlegur, sem fylgjast með
og átta sig á stjórnmálum í Mið-
Austurlöndum. Þar eru allt
önnur viðhorf til þjóðhöfðingja
er á Vesturlöndum, og enginn
er þar verulega traustur í sessi.
Dæmin um Ataturk og gamla
Reza keisara hurfu ekki úr
hugum manna og margur metn-
aðargjarn liðsforingi hefur
hugsað með sér: „Fyrst þeir
gátu það, því skyldi ég ekki
geta það líka?“
mz
eisarinn hafði og öm-
urlegt dæmi fyrir augum, þar
sem voru nýlega atburðir í
Egyptalandi. Þótt varla sé hægt
að bera hann saman viðFarouk
konung, þá voru freistingarnar
er blöstu við Zahedi hershöfð-
ingja vissulega álíka miklar og
þær sem við Nasser höfðu blas-
að. Aðeins útlegð gat afstýrt
hættunni og því varð veikinda-
leyfi Zahedis ævilöng útlegð.
Hann hefur aldrei snúið heim
frá Sviss, en hefur búið þar síð-
an og er samkomulag hans við
þjóðhöfðingja slnn hið ákjós-
anlegasta.
Ala var gerður að forsætis-
ráðherra eins og fyrri daginn,
þegar velja þurfti mann í
skyndingu. Hann var of gamall
til að ala með sér nokkrar sér-
stakar framavonir. Um sama
leyti reyndi keisarinn einnig
að styrkja aðstöðu sína á ann-
an hátt. Skömmu eftir að Za-
hedi var horfinn á braut sagði
hann við mig kvöld eitt:
„Soraya, mig langar til að
senda yður í leynilegum erinda-
gjörðum.“
Ég sperrti eyrun og spurði
hvað það væri.
„Viljið þér hjálpa mér að
koma í kring hjúskap milli
Shanaz og Feisals konungs.“
Mohammed Reza, sem ný-
lega hafði gerzt aðili að Bagdad
samkomulaginu áleit að slíkur
ráðahagur mundi verða báðum
löndum að góðu gagni.
„Á ég aðkynna þau hvort
fyrir öðru?“ spurði ég.
„Já, en auðvitað má enginn
vita neitt um það. Kannski
væri bezt að þau hittust í friði
í Suður-Frakklandi.“
Gott og vel, ég skal fara,“
sagði ég.
,Bíðið við, ég hef ekki lokið
máli mínu. Það er annar, sem
til greina kemur,“ hélt keisar-
inn áfram. „Ef svo fer að ekk-
ert yrði úr þessu milli Feisals
konungs og dóttur minnar álít
ég son Aga Khans mjög við
hæfi. Mér er sagt að Sadruddin
sé alvörumeiri og áreiðanlegri
en bróðir hans, Ali, og ef svo
færi að hann gengi að eiga
dóttur mína hef ég góðar von-
ir um að Aga Khan mundi gera
hann að eftirmanni sínum.“
Ég lofaði keisaranum að gera
mitt bezta. Ekkert virtist ein-
faldara en kynna þetta unga
fólk hvort fyrir öðru. í dag er
ég reynslunni ríkari og veit
að starf „hjúskaparmiðlara“
getur verið í meira lagi flókið
viðfangs.
Shams prinsessa var beðin
að sækja Shanaz frá skólanum
í Sviss. Um sama leyti fór ég
til Antibes og dvaldi þar á Hót-
el du Cap. Fáeinum dögum síð-
ar kom Feisal siglandi á
snekkju sinni. En enn bólaði
ekkert á Shams og Shanaz.
Á meðan hafði Aga Khan
boðið mér og Faisal til kvöld-
verðar í húsi sínu, „Yakimour“
fyrir ofan Cannes, Þar var
einnig fyrir Sadruddin prins.
Báðir vissu ungu mennirnir að
það átti að kynna þá fyrir dótt-
ur Iranskeisara, en hvorugan
grunaði að þeir væru keppi-
nautar um hönd hennar.
M
Á.T Ji.eðan ég beið eftirkomu
Shanaz leigði ég mér lítið hús
við Eden Roc. Mér til undrun-
ar voru næstu nágrannar mínir
gamlir kunningjar Jack og
Jaqueline Kennedy frá Palm
Beach. Við urðum mjög glöð
yfir endurfundunum og fórum
saman út nokkrum sinnum. Við
snæddum kvöldverð með ýms-
um vinum, meðal annars með
móður Sadruddins, sem bjó á
Cap d’Antibes. Kennedyhjónin
vissu einnig um eitt eða tvö sér-
lega skemmtileg veitingahús
inni í landi og við fórum nokkr-
um sinnum þangað saman.
Hr. Kennedy þjáðist um þess-
ar mundir af króniskum bak-
verkjum. Suma daga þoldi
hann ekki einu sinni að synda.
Stundum meðan hin voru úti í
vatninu var ég hjá honum til
samlætis á svölunum á Eden
Roc. Við spiluðum oft saman
ýmis persnesk spil og hann
vann mig næstum alltaf. Ég
hreifst sérstaklega að skörpum
gáfum hans, sem áttu við í
hverju máli og við flestar að-
stæ.iur, ef svo má segja. Einn-
ig var sérlega fljótfundið að
hann var frábrugðin þjálfuðum
ræðumönnum í því að allt tal
hans var sérlega skemmtilegt
og aldrei nokkurn tíma inni-
haldslaust kjaftæði eins og hjá
ýmsum stjórnmálamönmun.
Faisal konungur gerðist all
óþolinmóður, því að svo virtist
sem hún hefði hreint engan
áhuga á að koma og gerði allt
til að fresta fundi þeirra. Þeg-
ar hún og Shams komu loks til
Nice eyddi ég engum tíma til
ónýtis og ákvað þegar morgun-
verðaboð fyrir þau á Eden Roc.
Faisal kom stundvíslega.
Skömmu síðar komum viff
Shanaz og ég kynnti konung-
inn fyrir henni. Hvorugt virt-
ist sérlega hrifið af hinu. Til
að gefa þeim tækifæri til að
kynnast hélt ég kvöldboð á
„Bonne Auberge" í grennd við
Antibes og lét þau sitja saman
um kvöldið.
Tveimur dögum síðar endur-
galt konungurinn boð mitt, en
nefndi ekki Shanaz. Þar eð ég’
var tilneydd að koma fram eins
og þetta hefði allt verið eins-
kær tilviljun gat ég að sjálf-
sögðu ekki spurt hann hvort
honum litist vel á stúlkuna. Og
svo sigldi hann á braut á skút-
unni sinni og við vissum ekki
neitt í okkar hausa.
Ekki varð heldur komizt að
niðurstöðu viðvíkjandi Sad-
ruddin prins og daginn eftil
Framh. á bls. 42.
FÁLKINN 9