Fréttablaðið - 14.10.2009, Qupperneq 14

14 14. október 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
B
örnin voru að leika sér í bingó og vildu öll fá vinning
svo á endanum var leikreglunum hagrætt og allir
urðu glaðir yfir litlu. Þetta var 2002-árgangurinn,
kominn svo langt í skilningi á samfélaginu að þau
voru tekin að ná áttum í ýmsum aðsteðjandi vanda-
málum: atvinnuleysi, blankheitum, farin að spyrja ankanna-
legra spurninga um fréttatíma sem þau heyrðu utanaf sér.
Og umhverfis sátu foreldrar og vandamenn og reyndu að ná
áttum í raunveruleikanum.
Síðasta spinnið í röðinni kom svo í kvöldfréttum: 90 pró-
sent fást uppí Icesave. Lokafrágangur á uppgjöri bankanna er
í sjónmáli. Í síðustu viku voru það álitsgerðir Seðlabanka og
viðskiptaráðuneytis um hvað blasti við færu samningar um
Icesave í klúður og þar í milli dramatískir tilburðir verkalýðs-
hreyfingar og atvinnurekenda. Þar á undan var allt spinnið með
réttlætiskennd og ábyrgðartilfinningu Ögmundar Jónassonar
sem endaði með leikþætti, nánast í beinni þar sem allir voru
vinir yfir kaffi og kleinum og ætluðu „að tala sig til niður-
stöðu“.
Var nema von að fólk væri tekið að flækjast í vefnum?
En þær fylgja alltaf skoplegu hliðarnar: gamansagnahöfund-
arnir Óskar Magnússon og Davíð Oddsson hafa fundið sér nýjan
vettvang og gott að hleypa má skáldfáknum á fjarlægar grundir
víðs fjarri fyrri starfsvettvangi: annar þeirra setti jú Seðla-
banka Íslands á hausinn og samþykkti á sínum tíma ábyrgð á
Icesave. Nú er hann að skrifa sig frá þeirri sáru reynslu.
Tveir aðrir lukkuriddarar sáu líka möguleika á að setja upp
smá sjónarspil, skreppa í skottúr til Noregs og leita þar að pen-
ingum með aðstoð sérfræðinga einhvers Norðurljósafyrirtækis.
Gilti þá litlu þótt öllum slíkum lánum hefði verið neitað mörgum
mánuðum fyrr.
Íslenskt stjórnmálalíf er ekki beysið ef marka má þau glit-
brigði sem umbjóðendum er boðið uppá þessi dægrin. Hin grjót-
hörðu gildi sem blasa við: uppgjör skulda fyrir íslenska banka-
stjórnendur, vægur niðurskurður ríkisútgjalda og stóraukin
skattheimta verða til þess að fólk hleypur á fjöll erindisleysur,
uppdiktaðar ávirðingar fljúga, óhreinlyndi verður dyggð, hug-
leysið verður réttlætiskennd. Við lifum sannarlega öfugsnúna
tíma. Þráum enda öll að geta kallað hátt: Bingó – það er loksins
komin heil röð eftir settum reglum.
Margir komnir út úr korti:
Týndir menn
í vanda
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Í síðustu viku voru það álitsgerðir Seðlabanka og við-
skiptaráðuneytis um hvað blasti við færu samningar
um Icesave í klúður og þar í milli dramatískir tilburðir
verkalýðshreyfingar og atvinnurekenda.
Athyglisvert er að heyra hneykslaða umræðu um að
það sé ósiðlegt af heimildarkvik-
myndagerðarmönnum að nota
faldar myndavélar við list sína
af því að sú vinnuaðferð sé talin
óbrúkleg af fréttamönnum.
Að Helgi Felixson skyldi nota
falda myndavél til að geta sýnt
okkur útrásarvíkinga áður en
þeir setja upp aðfengna almenn-
ingstengslagrímu er eiginlega
umdeildara en hvort myndin hans,
Guð blessi Ísland, bæti einhverju
við sýn okkar á þessi athafna-
skáld, vandræðaskáld vorra tíma.
Að bera saman störf listamanna
og fréttamanna er eins og að bera
saman epli og appelsínur.
Listamenn spegla eða túlka
umhverfi sitt og veruleika á per-
sónulegan hátt og nálgast sann-
leikann með möguleikum og tak-
mörkunum þess listforms sem
þeir velja sér. Viðfangsefni frétta-
manna er að miðla fáanlegum upp-
lýsingum um atburði eða ástand,
fljótt og án bjögunar.
Nekt, nærhald
og japanskar talnaþrautir
Heimildarkvikmynd lýtur lög-
málum listarinnar í túlkun sinni
á veruleikanum meðan frétta-
mennska tekur mið af vinnu- og
siðareglum sem þróast hafa í
faginu til þess að stuðla að því
að fréttir komist sem minnst
bjagaðar til neytenda.
Fjölmargar aðrar stéttir en
fréttamenn eyða megninu af
vinnutíma sínum við að afla alls
konar upplýsinga um hegðun
fólks, atburði og ástand hluta, svo
sem lögreglumenn, njósnarar, ætt-
fræðingar ellegar vísindamenn og
akademíkerar af öllu tagi.
Faldar myndavélar eru ekki
einungis hluti af verkfæra-
safni þeirra sem gera heim-
ildarkvikmyndir heldur þykir
fréttamönnum og fjölmiðlum
alveg burtséð frá sínum eigin
siðareglum sjálfsagt að birta
myndir sem teknar eru án leyf-
is þess sem „fréttin“ fjallar um.
Nærtæk dæmi eru endalausar
rannsóknir blaðaljósmyndara á
því hvort nekt eða nærhald leynist
undir stuttum kjólfaldi ungstirna
í Hollywood og mynd af íslenskum
þingmanni sem notar þingsal
Alþingis til að sökkva sér niður í
japanskar talnaþrautir.
Myndavél á hverju horni
Notkun falinna myndavéla er
svo útbreidd að engin manneskja
getur farið úr úr húsi án þess að
verða myndefni eftirlitsmynda-
véla.
Það eru eftirlitsmyndavélar
á öðru hverju götuhorni, hverju
bankaútibúi, flestum verslunum,
öllum bensínstöðvum, hjá stofn-
unum og fyrirtækjum, utan á
byggingum, jafnt opinberum sem
einkaheimilum.
Það virðist ríkja einhvers konar
samkomulag um að heimilt sé að
taka ljósmyndir eða lifandi mynd-
ir alls staðar nema þar sem tekið
er fram sérstaklega að myndataka
sé bönnuð, svo sem í búnings- og
sturtuklefum sundstaða ellegar í
verksmiðjum þar sem menn óttast
að myndataka geti komið upp um
framleiðsluleyndarmál.
Stóri bróðir hefur auga með þér
hvar sem þú ferð – hvað svo sem
líður persónuvernd og hvort sem
það er siðferðilega réttlætanlegt
eða ekki.
Fjarlægur draumur
um friðhelgi einkalífsins
Yfir öllum jarðarbúum vaka svo
myndavélar sem enginn maður
getur séð með berum augum,
hátæknimyndavélar sem stórveld-
in hafa komið fyrir í ótal gervi-
tunglum á sporbraut um jörðina.
Það má með góðum rökum
halda því fram að á okkar tímum
séu upplýsingar úr földum eða
sjálfvirkum myndavélum mun
meiri að vöxtum en uppstilltar
myndir teknar með vitund og vilja
myndefnisins. Samanlagt magn
upplýsinga á myndrænu formi er
gífurlegt, hvað svo sem því líður
hvernig efnisins hefur verið aflað.
Notkun þessara upplýsinga
og höfundar- og einkaréttur
hvers einstaklings yfir persónu
sinni og einkalífi er hins vegar á
gráu svæði, lítt könnuðu og afar
umdeildu.
Á okkar tímum er draumurinn
um friðhelgi einkalífsins orðinn
býsna fjarlægur en það er útbreitt
sjónarmið að telja að réttur fólks
til slíkrar friðhelgi hljóti að ein-
hverju leyti að miðast við það að
hversu miklu leyti viðkomandi
tekur þátt í opinberu lífi og hvort
þær athafnir sem myndin lýsir
tengjast viðkomandi sem opin-
berri persónu eða sem prívat-
manneskju.
Spurningin er því miður ekki
lengur hvort faldar myndavélar
eigi rétt á sér. Þær eru staðreynd
hvort sem manni líkar betur eða
ver.
Spurningin er hvar og hvenær
og hvernig við eigum rétt á að fela
okkur fyrir myndavélunum.
Höfundur er alþingismaður.
Í feluleik við Stóra bróður
ÞRÁINN BERTELSSON
Í DAG | Faldar myndavélar
UMRÆÐAN
Björk Vilhelmsdóttir skrifar
um þjónustumiðstöð Mið-
borgar
Borgarstjóri hefur ein síns liðs ákveðið að flytja
þjónustumiðstöð Miðborgar
og Hlíða yfir á Höfðatorg á
næsta ári. Ekkert samráð var
haft við starfsmenn né yfir-
menn miðstöðvarinnar, hvað
þá velferðarráð þó svo að um eina meginstofnun
Velferðarsviðs sé að ræða. Höfðatorg er stórt
stjórnsýsluhús sem almenningur hefur mjög tak-
markaðan aðgang að, enda húsið allt vandlega
aðgangsstýrt. Vandséð er hvernig eigi að sinna þar
nærþjónustu við hundruð borgarbúa í hverri viku.
Á þjónustumiðstöð Miðborgar og Hlíða koma á bil-
inu 200–300 manns í viku hverri og milli 400 og
600 hringja. Þá er það hlutverk þjónustumiðstöðva
að vinna með borgarbúum að hvers kyns framfara-
málum í þeirra hverfi, efla félagsauð og vinna
að bættri hverfisvitund. Þessi vinna á sér stað
á ýmsum tímum sólarhringsins. Við flutninginn
mun Þjónustumiðstöðin flytja af því íbúasvæði
sem hún þjónar.
Það er meira en sjálfsagt mál að hagræða í hús-
næði og veitir í raun ekki af. Í dag stendur Reykja-
víkurborg uppi með hálftómt Ráðhús eftir að marg-
ar skrifstofur fluttust í það rándýra leiguhúsnæði
sem borgin leigir af Eykt að Höfðatorgi. Þá er hús-
næðið þar illa nýtt og starfshópur hefur komist
að því að fjölga megi starfsmönnum þar um tugi
ef ekki hundruð. Við núverandi aðstæður þarf að
nýta það húsnæði sem borgin getur ekki losað sig
við. Mín tillaga er að láta þjónustumiðstöðina flytja
í Tjarnargötu 12, en þar er fullt af vannýttu hús-
næði, en í hluta þess eru nú borgarfulltrúar sem
geta hæglega flutt sig t.d. yfir í Ráðhúsið. Tjarnar-
gata 12 hýsti áður Slökkvistöðina og síðan Fræðslu-
skrifstofu Reykjavíkur. Þar er gott aðgengi, stað-
setningin er í þjónustuhverfi miðstöðvarinnar,
miðborginni, og þangað liggja flestar strætóleiðir.
Það er gerræðislegt af borgarstjóra að taka
ákvörðun um flutning stofnunar án þess að hugsa
um eitt mikilvægasta hlutverk hennar, en það
hefur greinilega ekki verið gert. Ef ákvörðun borg-
arstjóra stendur er verið að gjörbylta hlutverki
þjónustumiðstöðva og við það verður ekki unað.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Þjónustumiðstöð í tilvistarkreppu
BJÖRK
VILHELMSDÓTTIR
Frjáls og framsýnn
Þeir eru ófáir sem vildu óska að þeir
hefðu séð í gegnum góðærisbóluna í
aðdraganda hrunsins. Þó voru nokkrir
sem það gerðu, til dæmis Jón Kr.
Ólafsson, söngvari á Bíldudal. Frétta-
blaðið sló á þráðinn til Jóns í árslok
2005 og innti hann eftir áliti á því
að Björgólfur Thor Björgólfsson hafði
verið valinn viðskiptamaður ársins af
dómnefnd Markaðarins. Ekki stóð
á svörum hjá Jóni: „Ég botna bara
ekkert í þessum peningamönnum.
Það virðist sem fjórir til sex
menn í okkar litla landi
geti keypt heims-
byggðina. Hvaðan
koma allir þessir
peningar til þess-
ara manna? Ég
fer ekkert ofan af því að í denn var
talað um mis- og stéttaskiptingu en
ég sé ekki betur en að alveg sama
staða sé komin upp aftur. Það er
búið að snúa mottunni við. Nokkrir
menn eiga helling af peningum
en hinir eiga ekkert af pening-
um og geta bara bitið í sig.“
Jón er því ekki aðeins
frjáls,eins og hann söng
með Facon um árið,
heldur líka framsýnn.
Leyndarhjúpur
Á vef Alþingis
má finna yfirlit
yfir æviferil
þingmanna
og sem og
þingferil. Upp-
lýsingar um þingferil eru fengnar úr
gagnagrunni Alþingis en þingmenn
leggja sjálfir fram upplýsingar um
fjölskyldu, menntun, fyrri störf,
störf að félagsmálum og þar fram
eftir götunum. Af 63 þingmönn-
um hafa þrír enn ekki lagt fram
slíkar upplýsingar: Guðfríður
Lilja Grétarsdóttir, Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson og Sigríður
Ingibjörg Ingadóttir. Fyrir rúmu
ári hefði slíkt eflaust verið skrifað
á annríki þingmannanna.
Slíkar skýringar hrökkva
þó skammt eftir hrun,
þar sem allar gjörðir eru
tortryggðar og því óhjá-
kvæmilegt að spyrja: Hví
þessi leynd?
bergsteinn@frettabladid.is