Vikan - 30.10.1952, Blaðsíða 13

VIKAN, nr. 42, 1952
13
JACK LONDON:
flœkingur, verkamaöur, sjómaður, gullgrafari
— og heimskunnur rithöfundur
ÞAÐ ERU NÚ nærri því sextíu ár
síðan ungur flækingur kom til
Buffalo í Bandaríkjunum og var
handtekinn þar og dæmdur í fang-
elsi fyrir betl. í>essi flækingur hét
Jack London, og næstu þrjátíu dag-
ana mátti hann brjóta grjót og nær-
ast á vatni og brauði fyrir að vera
að sníkja mat út úr hinum heiðarlegu
borgurum I Buffalo. En forlagadís-
irnar eru skrítnar og þeirra vegir
órannsakanlegir. Og aðeins sex ár-
um eftir þennan atburð hafði þeim
þóknast að gera flækinginn Jack
London svo frægan, að hann var einn
af mest umtöluðu mönnunum i öllum
Bandaríkjunum, umsetinn af frægum
og fjáðum og hylltur af listamönn-
um, gagnrýnendum og útgefendum
sem skærasta stjarnan á hinum
bandariska bókahimni.
Hann hóf ekki framhaldsskólanám
fyrr en hann var nítján ára, og hann
var fertugur, þegar hann dó. En hann
ritaði yfir fimmtíu bækur og er enn
þann dag í dag — 36 árum eftir and-
lát sitt — einn vinsælasti höfundur-
inn í heiminum.
The Call of the Wild hét bókin,
sem gerði London frægan. Hann
skrifaði hana 1903. En hún gaf hon-
um lítið í aðra hönd. Útgefendurnir
— og svo seinna kvikmyndafram-
leiðendurnir í Hollywood — græddu
á henni milljónir króna. En Jack
seldi handritið fyrir aðeins 2,000
dollara.
Fátækt — Fangelsi
Ef þú ætlar að skrifa bók, þá er
það frumskilyrði, að þú hafir eitt-
hvað að skrifa um. Þarna var ein
ástæðan fyrir hinum geisimiklu vin-
sældum Jacks London. Líf hans var
ein samfelld æfintýrakeðja. Hann var
sjómaður, hafnarverkamaður, veiði-
þjófur, gullgrafari. Hann veiddi seli
í Norðurhöfum. Hann flæktist um all-
an heim, fyrst sem ósvikinn flæk-
ingur, oft seinna sem dulbúinn flæk-
ingur. Þá var hann að safna efni í
bækur.
Hann þjáðist oft af hungri — áður
en hann varð frægur. Hann svaf iðu-
lega undir berum himni. Hann ferð-
aðist um Bandaríkin þver og endi-
löng sem launfarþegi í járnbrauta-
lestum, og fyrir þetta var hann fang-
elsaður ótt og títt. Og seinna lenti
hann i fangelsum i Mexico, Manchu-
riu, Japan og Koreu.
Æskuár Jacks London voru full af
fátækt og erfiðleikum. Hann ólst upp
á göturini að mestu, flæktist um hafn-
arhverfin i San Francisco i fylgd með
allskonar vandræðaunglingum. Hann
sást sjaldan í skólanum.
En svo var það dag einn að hann
rakst inn í bókasafn og byrjaði að
lesa Robinson Cruso. Það var eins og
hann hefði himin höndum tekið. Hon-
um opnaðist þarna á einni svipstundu
nýr og ótrúlegur heimur -— og upp
frá þessum degi gat hann aldrei kom-
ist yfir nógu margar bækur. Hann
las allt, sem hann náði í, og 19 ára
gamall komst hann að þeirri niður-
stöðu, að kannski gæti hann skrifað
bækur líka. Hann var þá orðinn
þreyttur á fátæktinni, þreyttur á
flækingslífinu, þreyttur á hinum sí-
fellda eltingarleik við lögreglumenn
og járnbrautaverði.
5.000 orð á dag
Hann ákveður þá að ganga
menntaveginn, þó hann sé orðinn
nærri því tvítugur. Hann lætur inn-
rita sig i framhaldsskóla í Oakland
í Californíu. Hann má í raun og veru
ekki vera að þessu, og það veit hann.
Svo hann leggur nótt við dag — og
þremur mánuðum síðar útskrifagt
hann úr skólanum, hefur þá lokið
fjögurra ára námi á tólf vikum!
Þá var hann „búinn að fá rithöf-
undinn í blóðið“. Hann var staðráð-
inn í að skrifa sögur, og hann vann
að þessu eins og bersekur. Hann las
fræga höfunda og athugaði tækni
þeirra. Auk þess skrifaði hann o1$
5,000 orð á dag, en það samsvarar
meðalbók á 20 dögum. Stundum voru
allt að 30 smásögur eftir hann sam-
tímis hjá ýmsum ritstjórum. En þeim
var öllum hafnað. Hann varð að lesa
betur, læra betur — og skrifa betur.
Gullið glóandi
Svo skeði það dag nokkurn, að
smásaga eftir hann fékk fyrstu verð-
laun í samkeppni, sem blað í San
Francisco efndi til. Hann fékk aðeins
30 dollara fyrir söguna, og það var þá
aleiga hans.
Þetta var 1896, ár mikilla æfin-
týra. Það var einhver búinn að finna
gull í Klondike. Fregnin flaug eins
og eldur í sinu um Bandaríkin. Og
fyrr en varði var heill herskari æfin-
týramanna lagður af stað til Alaska,
í leit að gullinu glóan'di.
Jack London var meðal þeirra.
Hann var ár að leita að gulli í Klon-
dike. Hann lenti í miklum mann-
raunum. Og þegar hann komst heim
ári síðar átti hann ekki einn eyri í
iórurri sínum.
Og nú hófst nýtt þrengingatímabil.
Hann var í stöðugri atvinnuleit. Hann
þvoði matarílát í veitingahúsum.
Hann skúraði gólf. Hann vann eyrar-
vinnu og verksmiðjuvinnu. Og svo
tók hann þá ákvörðun einn góðan
veðurdag, þegar aleiga hans var rúm-
lega 30 krónur, að hætta erfiðisvinnu
fyrir fullt og allt og gefa sig allan
að rithöfundarstörfum!
Þetta var 1898. Fimm árum síðar
var búið að gefa út sex bækur eftir
hann og 125 smásögur. Og hann var
einn umtalaðasti maðurinn í öllum
Bandaríkjunum.
Svik og sorgir
Og nú væri gaman að geta kallað
þetta sögulok. Nú hefði lífshamingj-
an átt að breiða faðm sinn móti þess-
um unga manni, sem svo margt var
búinn að reyna og mikið að leggja á
sig til þess að geta skrifað bækur.
En svo var ekki. Hann var fæddur
eirðarlaus og hann lifði eirðarlaus,
líka eftir að hann'varð frægur. Hann
sóaði peningunum hraðar en hann
vann fyrir þeim, skrifaði þó að með-
altali þrjár bækur á ári og auk þess
sæg af smásögum. Hann kunni ekki
að fara með peninga, var í þeim sök-
um trúgjarn og barnalegur, treysti
mönnum um of. Hann leriti í óham-
ingjusömu hjónabandi, skildi, giftist
aftur, var hamingjusamur um skeið.
Byggði listisnekkju, ætlaði kringum
hnöttinn með konunni sinni, uppgötv-
aði langt úti í hafi, að snekkjan var
stórlega svikin. Lét nokkru síðar
reisa mikið og fallegt hús —
„draumahúsið" sitt — í fögrum dal
i Californíu. Bjó sig fullur barnslegr-
ar tilhlökkunar til að flytja i húsið;
þá brann það til ösku á einni nóttu.
Æfilok.
Það er ekki vitað enn þann dag í
dag, hvað olli brunanum. London
taldi sjálfur, að einhver illgjarn mað-
ur hefði kveikt í húsinu. Hann varð
þunglyndur, lífsleiður, drakk meira
en góðu hófi gegndi.
Hann hafði skrifað heimsfræga bók
um ofdrykkju. Hann skrifaði þarna
sem á öðrum sviðum eftir sinni eigin
lífsreynslu. Og nú tók hann að auka
drykkjuna. En hann, hafði líka skrif-
að aðra heimsþekkta bók — Martin
Eden — sem nærþví eingöngu var
byggð á hans eigin lífi. 1 lok þess-
arar bókar fremur Martin Eden
sjálfsmorð með þvi að renna sér i
sjóinn um miðja nótt úti á regin-
hafi. Jack London valdi líka sjálfs-
morðsleiðina eina nótt 1916. Nema
hvað hann notaði margfaldan
skammt af svefnlyfi.
Menn og málefni
EiSBNHOWER forsetafram-
bjóðanda hefur verið vel fagnað á
jámbrautarferðalagi hans um
Bandarikm. Þúsundir manna hafa
iðulega safnast saman á jám-
brautastöðvum til þess að hlýða
á ræður lians. Það hefur (að sögn
bandariskra blaða) heldur ekki
dregið úr fögnuðinum, live lestar-
stjóri hershöfðingjans virðist vera
annars hugar. Hann hefur sumsé
hvað eftir annað ekið af stað með
frambjóðandann — áður en hann
fengi lokið máli sínu. I einum
bœnum, þar sem Eisenliower œtl-
aði að tala beint úr vagni sínum,
var hann rétt búinn að sleppa út
úr sér ávarpsorðunum: Dömur og
herrar! — þegar lestarstjóinn setti
a fulla ferð og skildi áheyrend-
urna eftir rœðúlausa!
sem Þjóðleik-
Rex Harrison
HVER ER HELEN KELLER? Hún er gömul og blind og heyrnarlaus — en hún
er af mörgum talin merkasta konan, sem nú er uppi í heiminum! Hversvegna?
• VIKAN SVARAR ÞESSU í NÆSTA BLAÐI •
„R EKKJAN'
húsið sýnir um
þeséar mundir,
hefur verið
kvikmynduð.
Rex Harrison
og Lilli Palmer
leika aðalhlut-
verkin. Myndin
hefur fengið upp
og ofan dóma ,
í Bandaríkjun-
um og er helzt
fundið það til
foráttu, að eitt
einasta svefn-
herbergi (en
þar gerist sagan öll) sé of þröngt
svið , fyrir kvikmyndavélina.
N ÝJASTA hjartagull banda-
rískra stúlkna heitir Johnnie Ray.
Hann syngur dœgurlög, ýmist
hágrátandi eða að minnsta kosti
með grátstafinn í kverkunum.
Þetta hefur gefið ýmsum tilefni
til að bera saman hjartakónga
kvenfólksins síðustu 20 árin —
og gerbyltinguna, sem orðið hefur
á því sviði sem öðrum. 1 ensku,
blaði segir m. a. um þetta:
„Fyrst var það Clark Gable,
hið þrekvaxna hörkutól. Þá
Robert Taylor,
sem kannski
var ekki alveg
eins eiturharð-
ur. Svo kom
James Stewart,
langur og mjór
og geðþekkur
strákur, síðan
Frank Sinatra,
horgemlingur-
inn. Og nú tek-
ur við Ray hinn
grátbólgni. Það
verður ekki
betur séð en
ungu stúXkurn-
ar séu að snúa bakinu við karl-
mannlegu manngerðinni og fam-
ar að hafa augastað á þeim mönn-
um fyrst og fremst, sem þarfn-
ast verndar og umönnunar líkt og
ungbörn. Stúlkumar gera með
öðrum orðum þœr kröfur til karl-
manna þessa stundina, að þeir séu
kvenlegir!“
Robert Tavlor