Vikan - 29.03.1973, Síða 48

1
SKARTGRIPIR
UWL 1. -bzi
FERMINGARGJÖFIN f ÁR
Modelskartgripur er gjöf
sem ekki gleymist.
- SIGMAR OG PALMI -
Hverfisgötu 16 a - Sími 21355
öðrum þeim túlkunaraðferðum,
sem mönnum eru kunnar.
Castaneda segist til þessa
hafi hliðrað sér hjá úrslitaglím-
unni við „bandamann" sinn.
Hann viðurkennir fúslega að
hann horfi með kvíða til þeirr-
av baráttu. „Þessi“ heimur á
enn sterk ítök í honum; hann
vill mjög gjarnan vera virtur
rithöfundur og þjóðfræðingur.
En hann er ekki grunlaus um,
að lokaglíman við „banda-
manninn“ verði til þess, að
hann hverfi hinum stundlega
efnisheimi að fullu og öllu.
Hann á þegar orðið allerfitt
með að semja sig að ýmsum
siðum veraldar hins gráa hvers-
dagsleika, sem gjarnan er nefnd
svo. Don Juan vandi hann af
regiulegum lifnaðarháttum, til
dæmis því að vinna og hvílast
á ákveðnum stundum sólar-
hrings. Þeirri óreglu hefur
hann haldið. Hann vinnur
stundum allt að átján tímum í
lotu, en er svo kannski í næstu
andrá rokinn út á eyðimörk,
og borðar og sefur þegar það
dettur í hann, nætur sem daga.
Eins og fyrr er að vikið, eru
uppi ýmsar skoðanir á Casta-
neda og meistara hans, og
margt er sagt þeim bæði til
lofs og lasts. Sumir aðdáenda
þeirra prísa þá fyrir að hafa
endurvakið áhuga manna á
þekkingarsviði. sem lítt hafi
■'ærið sinnt á .Vesturlöndum frá
því á renissanstímanum. Aðrir
segja.Castaneda ekki hafa kennt
neitt, sem spekingar Indlands
og andlegir snilldarmenn á síð-
ari tímum hafi ekki verið bún-
ir að koma fram með. Sumir
draga jafnvel tilveru meistar-
ans Don Juans i efa, og satt er
það að engin sönnun er fyrir
því að hann sé til, nema bæk-
ur Castaneda. Síðan þær komu
út, hefur fjöldi áhugamanna
þvælzt fram og aftur um So-
nora og Arizona í leit að hon-
um, en árangurslaust. í Mexí-
kó hafa bækurnar valdið slík-
um æsingi að mexíkönsk yfir-
völd kváðu íhuga hvort ekki
skuli banna að þær séu þýddar
á spænsku fyrir mexíkanskan
markað. Ef mexíkanskur al-
menningur ætti aðgang að bók-
unum, yrði leitin að Don Juan
að fjöldaæði, sem ómögulegt
er að segja um hvar endaði,
segja sumir þar í landi. Kann-
ski óttast yfirvöldin að bæk-
urnar verði nýr og ógnveki-
andi aflvaki þeirrar heiðni,
ssm enn lifir góðu lífi neðan-
jarðar í mexíkönsku _þjóðlífi,
þrátt fyrir ofsóknir kaþólsku
kirkjunnar í fjórar aldir.
Ymsir aðrir þjóðfræðinear
og fleiri vilja afgreiða bækur
Castaneda sem skáldverk. en
góð að vísu — það sakar ekki
að minna á að Macpherson, sem
honum hefur verið líkt við. átti
með sínum Ossian drjúgan þátt
í að hleypa af stað rómantísku
bókmenntastefnunni hjá Þjóð-
verjum og hafði djúptæk áhrif
á ekki minni áhrifapersónu í
sögunni en sjálfan Napóleon.
Einn þjóðfræðingurinn hefur
likt verkum starfsbróður síns
við Ferðir Gúllívers.
Castaneda hefur verið mjög
gagnrýndur fyrir að segja ósatt
frá um sína fyrri ævi, og sjálf-
ur ber hann ekki á móti því að
hann geri það. Svo er að sjá
að hann líti á fyrri ævi sína,
þá er staðfest verður og sönn-
uð með vottorðum og skýrsl-
um, aðeins sem einn ákveðinn
veruleika, en ekki hinn eina.
Það sem hann sjálfur skáldar
upp um fortíð sína gæti því
kannski verið honum að
minnsta kosti eins „sannur“
veruleiki. Mikið atriði í kenn-
invum þeirra Don Juans er ein-
mitt það, að veruleikinn sé ekki
plaer. Veruleikinn birtist
hverjum og einum mótaður af
umhverfi hans og menningar-
legri fortíð. „Allt frá fæðingu
hefur heiminum verið lýst fyr-
ir okkur,“ hefur Castaneda eft-
ir Don Juan. „Það sem við sjá-
um er aðeins sú lýsing.“
Veruleikinn er því breyti-
legur, allt eftir því hver sér
hann, úr hvaða menningu
hann er sprottinn. hvaða mvnd
hann hefur fengið af raunveru-
leikanum. Ymsar svokallaðar
frumstæðar þjóðir eru raunar
þessarar skoðunar. Bandarísk-
ur þjóðfræðingur, Edmund
Carnenter. segir: „Þeir inn-
fæddu sjá ekki aðeins einn
veruleik, heldur marga. Þeir
triia ekki á alheim, einn heim,
heldur margheim.“
Rétt er að undirstrika, að því
fer fiarri að Castaneda geri í
bví að ýta undir neyzlu alls-
kvns eitur- o? fíknilyfia. sem
nú er svo útbreidd í Banda-
ríkjunum oe At+í til dæmis
hvað drýgsta báttinn í að gera
her þeirra í Víetnam beinlínis
óvirkan. Siálfur neytti hann
hinna mögnuðu eyðimerkur-
jurta aðeins í ákveðnum til-
gangi og k°rfisbundið, að hann
sjálfur segir, og nú neytir hann
engra eiturlvfia, hvort sem lög-
in levfa bau eða banna. Ti-
mothy Learv no aðrir þeir. sem
mest bafa laot unn úr LSD og
öðru álíka. eru að hans dómi
hrein börn. sem knnna sér ekk-
ert bóf og voríip jlla úti í sam-
ræmi við bað. Siélfur nevtir
hann núorðið einskis sterkara
en kaffis, og hefur meira að
segja hug á að hætta við það
b'ka. Þótt b'fsbættir hans séu
á maraan bátt óreglulegir og
hioDalegir. bá klæðist hann á
eins hvers<ia«slega borgaraleg-
an hátt og frámast er unnt, og
sama er að seeia um hárið.
Annars hvílir mikil leynd
vfir lífi baos na v.r,nn revnir
nrti- Vio-rtu egtu að balda þeirri
levnd við. enda sagði meistari
bans. Don Juan. að það væri
nauðsvnleet atriði til að halda
sér á broskabrautinni. Hann á
vinstúlku, en jafnvel nánustu
kunningjar hans vita ekki ætt-
arnafn hennar. Ljósmyndara
forðast hann eins og drepsótt-
ir, og hann hefur harðneitað
öllum tilboðum um að leyfa
kvikmyndun á bókum sinum.
„Ég kæri mig ekkert um að
sjá Anthony Quinn sem Don
Juan,“ skyrpti hann einhvern
tíma út úr sér af hóflegri and-
styggð er það barst í tal.
dþ.
<£» 'Hm.
— Þú verður rekinn úr félag-
inu, ef þú ferð að selja á opin-
berum markaði!
— Hefurðu séð þetta María,
Kanarnir hafa skýrt fellibyl í
höfuðið á þér!
— Símskeyti til herra Smith!
— Nei, það er ekki beinlínis
neitt að honum, hann er bara
svona seinþroska!
48 VIKAN 13. TBL.