Vikan - 25.09.1975, Blaðsíða 14

Hafa allir íslei
taekifœri tii t
Löngum hefur verið fullyrt, að
á Islandi sé stéttlaust þjóðfélag,
að á tsiandi sé engin stéttaskipt-
ing. Islendingum hefur verið
fortalið, að i lýðræðisrikinu Is-
landi geti allir gengið mennta-
veginn, hvort sem foreldrar
þeirra eru hátt settir eða lágt,
raunar séu hugtökin hátt og lágt
settur ekki til, hér séu allir jafnir.
En er sú raunín á, geta allir geng-
ið menntaveginn, eða er sú ganga
forréttindi einhvers hluta þjóð-
félagsins?
Arið 1974 gerðu tvær stúlkur,
stúdentar í Kennaraháskóla ts-
lands könnun á félagslegum upp-
runa menntaskólanemenda i
Reykjavik, og hefur Vikan nú
fengið niðurstöður könnunarinnar
léðar til birtingar. Kannaður var
uppruni nemenda Menntaskólans
i Reykjavfk og Menntaskólans við
Hamrahllð skólaárið 1969-1970 og
1970-1971. Til þess að kanna
félagslegan bakgrunn nemend-
anna var flett i skýrslum
skólanna beggja, þar sem getið er
um starf foreldra. Nemendum
var siðan skipt I hópa eftir starfi
foreldra, fimm hópa, og var
skiptingin þessi:
Hópur I: Embættismenn og sér-
fræðingar (meö háskóiapróf). At-
vinnurekendur.
Hópur II: Tæknileg og
stjórnsýsluleg störf (ekki
háskólagengið fólk).
Hópur III: ófaglært skrifstofu-
fólk og samsvarandi hópar.
Hópur IV: Iðnaðarmenn, verk-
stjórar og bændur.
Hópur V: Ófaglært verkafólk.
Einnig var notuð önnur skipting
i þessari könnun eða hin klassíska
þriskipting i há-, mið- og lágstétt-
ir. Hástétt var látin.vera hópur I,
miðstétt hópar II, III og IV og
lágstétt hópur V.
Fyrir lágu tölur um skiptingu i
stöðuhópa á Islandi úr könnun
Sigurjóns Björnssonar,
(Epidemiclogical Investigation of
Mental Disorders of Children in
Reykjavik, Iceland 1974) svo að
hægt var að bera saman skiptingu
i stöðuhópa I viökomandi skólum
viö skiptinguna i þjóðfélaginu.
Af meðfylgjandi súluritum má
svo glögglega sjá niöurstööur
könnunarinnar. Til frekari
glöggvunar og samanburöar voru
niðurstöður könnunarinnar born-
ar saman við hliðstæðar kannanir
frá Danmörku og Þýskalandi.
Þessar niðurstöður sýna nokkuö
áreiðanlega, að ekki er allt sem
sagt er. Dreifing viðkomandi
menntaskólanemenda á hina
ýmsu stöðuhópa er önnur en hin
almenna dreifing þjóöfélagsins.
Hvaö veldur þvi, að greinilega
eru hlutfallslega fleiri nemendur
úr hærri stéttum þjóðfélagsins en
hinum lægri miðað við dreifingu i
þjóðfélaginu? Eiga „lágstéttar-
börn” ekki jafn greiða leið upp I
efstu lög menntakerfisins og börn
„hástéttarfólks”? Ef ekki, hvað
er það þá er veldur?
Það er alls ekki ósennilegt, að
börn foreldra, sem eru eignafólk
og atvinnurekendur, búi almennt
á rikmannlegum heimilum, og
þar sé þeim búin aðstaða og þau
hvött til að verða sér úti um þá
menntun, sem þeim stendur til
boða, enda séu þau þá hæfari til
að taka við eignum og atvinnu-
rekstri af foreldrum sínum. Þá er
trúlegt, að börnin séu ekki mót-
fallin sliku, þar sem algengt er aö
börn erfi gildismat og viðhorf for-
eldra sinna. A tslandi eru ákveðn-
ar menntamannastéttir, sem eru
hlutfallslega mjög tekjuháar svo
sem tannlæknar og verkfræðing-
ar, þannig að saman fer hjá
menntamannastéttinni góður
efnahagur og menningarleg aö-
staöa (t.d. bókakostur á .heimili,
umræðuefni heimilisfólks, orða-
fotði, áhugamál foreldra o.fl.),
sem mjög likleg er til að ýta undir
börnin tii frekara náms.
Þetta eru atriði, sem
„lágstéttarbarnið” fer mjög
gjarnan á mis við. Barn, sem er
aliö upp við sifellt brauðstrit for-
eldranna, leitar gjarnan á troðn-
ar slóðir þeirra, enda ósköp eðli-
legt, þar sem óliklegra er, að slikt
barn þekki skynsamleg markmið
langrar skólagöngu. Af þeim sök-
um leitar margur úr þeirra hópi,
sem til þess væri ágætlega hæfur,
aldrei eftir þvi að brjótast til æðri
mennta. Slikt ber viö i hverri
stétt, en þó oftast hjá þeim, sem
búa við þröngan fjárhag, svo að
skólaganga unglings fram yfir
skyldunám yrði foreidrum hans
þung byrði.
Samkvæmt könnuninni eru iik-
urnar á þvi, að börn úr „hástétt”
leggi fyrir sig langt skólanám,
helmingi meiri (34.5% i stað
17.5%), en vera ætti miöað við
jafna dreifingu menntaskólanem-
enda úr hinum ýmsu þjóðfélags-
hópum, en hjá „lágstéttarbörn-
um” eru likurnar aftur á móti
nær þrisvar sinnum minni (9.5% i
stað 26.5%) en vera ætti miöað við
jafna dreifingu,
Hvað nú kæmi i ljós væri hlið-
stæð könnun gerö i Háskóla ts-
lands, er ekkert hægt að segja
fyrir um með fullri vissu, en ekki
er ósennilegt, aö enn stærra bil
væri þar á milli nemenda úr „há-
um og lágum” þjóðfélagshópum.
Af öllum þeim stúdentum, sem
innritast i Háskóla Islands, lýkur
helmingurinn aldrei prófi, eins og
upplýst var nýlega i fjölmiölum,
heldur gefast upp fyrr en seinna,
og þaö hlýtur hver heilvita maður
að sjá, aö miklu líklegra er, að
stúdent, sem á tiltölulega snauða
foreldra úr ,„lágstétt”, gefist upp
en hinir, sem eiga efnaðri að og
aldir eru upp i umhverfi, sem
hvetur þá til náms.