Vikan - 07.02.1980, Side 37

fari þar alveg aö ráöum læknis
síns — þó svo hann eða hún hafi
lesiö að „pillur" séu hættulegar.
Annars kynnu einkennin að koma
aftur fram og sjúkrahúsvistun
reynast nauðsynleg á ný. Þetta á
fyrst og fremst við um alvarlegri
veikindi.
Sjúklingar sem líða af tíma-
bundinni taugaveiklun (tauga-
áfall, taugaþreyta) eru oft óvar-
kárir og fylgja ekki ráðum
læknis, en sturta í sig iyfjum sem
þeir hafa fengið. Þau lyf, sem
notuðeru fyrir þessa sjúklinga,
eru vanabindandi í sumum tilfell-
um og má því aöeins nota þau
skamma hríð. Annars kann svo
að fara að sjúklingurinn verði
háður lyfinu sem átti að hjálpa
honum í tímabundnum erfið-
leikum.
Ofnotkun taugalyfja
Nú í seinni tíð hefur notkun
ýmiss konar taugalyfja aukist
mjög mikið. Fólk étur pillur
vegna minnstu truflana á tauga-
kerfinu: svefnleysis, dapurleika,
eirðarleysis, hræðslu, kvíða
o.s.frv. Vandamál, sem ekki eru
alvarlegri en þetta, þarf að
hugsa vandlega um og reyna að
leysa af skynsemi. Þetta er
kannski hægara sagt en gert en
þess virði að reyna. Oft líður
þetta fólk af öryggisleysi og ekki
sist þess vegna nauðsynlegt að
það sé ekki slævt með lyfjum.
Lyfin hjálpa um tíma en ef þau
eru tekin lengi hafa þau áhrif á
hugann og slæva hugsun. Þeim
sem ekki líður vel á sálinni, eins
og sagt er, er ráölagt að tala við
einhverja manneskju sem þeir
treysta vel í blíðu og stríðu og
tala almennilega út um vanda-
mál sín. Það getur létt ótrúlega
mikið að ræða við einhvern sem
kann listina að hlusta.
Þvi miður eru sumir læknar
allt of fljótir aö verða við óskum
sjúklinga sinna um ávísun á
taugaróandi töflur eða svefnlyf.
Þetta verður að breytast. Oft
þarf bara að ræða fram og aftur
við sjúklinginn og það þarf að
ge^fa þessu fólki meiri tíma en
öðrum sjúklingum. Opinskátt
samtal læknis og sjúklings, sem
slæmur er á taugum, leiðir
kannski til þess að lyf verða
óþörf. Læknar og sérfræðingar
innan læknavísindanna beina nú
mjög athyglinni að vandamálum
þeirra sem eiga við sálræna sjúk-
dóma aðstríða og hverjum ráðum
megi beita gegn þeim. Er ekki að
efa að í framtíðinni muni gert
átak innan þessa sviðs læknis-
fræðinnar.
Hræðsla við „slæmar
taugar"
Ótti og óróleiki er algeng plága
í nútíma samfélagi. Oft verður
hræðslan við að verða „slæmur á
taugum" til að auka á óttann. Nú
vitum við öll muninn á eðlilegri
hræðslu og „ástæðulausum" ótta.
En við verðum að líta svo á að
það sé eðlilegt í okkar nútíma
streituþjóðfélagi að slik plága
kvelji fjölda fólks.
Oftast er einhver ástæða að
baki óttans og það er nauðsynlegt
að komast að orsökinni. Stundum
er um erfiðleika á vinnustað að
ræða, andúð á einhverjum í hópi
vinnufélaganna. Það getur verið
um árekstra á heimilinu að ræða,
sem orsaka óróleika, öryggisleysi
og ótta. Stundum nægir að fá að
segja meiningu sína ærlega,
hreinsa andrúmsloftið eins og
sagt er. Ef fólk er opinskátt og
getur sagt meiningu sína, án þess
að missa stjórn á skapsmunum
sínum, er hægt að ná árangri. En
það er vandrataður meðalvegur.
Það kann að vera nauösynlegt að
hafa samband við lækni sinn og
ber ekki að líta á það sem upp-
gjöf. Þaðerekki eins óalgengt og
halda mætti að fólk geti ekki
sjálft ráðið við vandamál sín.
Eins og áður var sagt hafa
ýmis lyf verið notuð með góðum
árangri til að lækna þá sem þjést
vegna „slæmra tauga". En viss
lyf, sem ekki eru samt talin
vanabindandi, geta haft slæm
áhrif, s.s. aukna matarlyst
sjúklingsins, að hann verði
stöðugt þreyttur og óupplagður,
þurfi óeðlilega mikinn svefn.
Sjúklingurinn vaknar samt jafn-
þreyttur og þegar hann lagðist til
hvildar og lyfin hafa áhrif á
draumana, hinn eðlilega öryggis-
ventil.
Oftrú á gagnsemi lyf ja er slík
hjá sumu fólki að þrátt fyrir alla
galla þeirra þarf mikið til að
breyta skoðunum þess um ágæti
meðalanna. Aðalatriðið er að
lyfið deyfi óttann, þetta sálræna
vandamál sem þeir hræðast mest
sem reynt hafa. Það kann að
vera að lyf sem notuð eru séu
ekki vanabindandi fyrir
líkamann, en sjúklingurinn
verður háður þeim andlega. Þó
læknirinn telji að rétt sé að hætta
lyf janotkun eða draga úr henni
eru margir sjúklingar
uppáþrengjandi og nudda og
nauða í lækni sinum um að fá
lyfið áfram.
Það er ekki hægt að leysa öll
vandamél meðpillum. Það
verður fólk að skilja. Sjálf
verðum við að takast á við
vandann. Ekki má samt gleyma
að langvarandi notkun lyf ja er
afsakanleg þegar um alvarleg
tilfelli er að ræða og þarf varla
að benda á það.
Það er áríðandi að geta hugsað
nokkurn veginn skýrtef leysa á
sálræn vandamál og sjúkdóma.
Margir geðlæknar beita því
lækningaaðferðum þar sem
meðalanotkun er engin, nema þá
á sérstöku stigi sjúkdómsins.
Hvað er hamingja?
Öll óskum við þess að okkur
geti liðiö vel, verið í jafnvægi og
lifað í sátt og samlyndi við
samferðafólk okkar. Okkur er
illa við ótta, óróleika, eirðarleysi,
reiði, árásarhneigð, sorg, minni-
máttarkennd og annað álika
óþægilegt. En flest okkar kynnast
slíku einhvern tíma á lífsleiðinni.
í staðinn fyrir að drekkja vanda-
málunum í áfengi eða pilluéti
verðum við að horfast i augu við
vandamálin. Við eigum að taka
upp baráttuna þó svo hún sé
erfið. Það er ekki létt fyrir þá
sem skortir sjálfstraust og
öryggi, en ekkert er ómögulegt ef
vilji er fyrir hendi. Sumir eru
fæddir með viðkvæma lund og í
uppvextinum hefur e.t.v. vanda-
málið aukist.
Viss spenna og eiröarleysi er
eðlilegur þáttur í skapgerð okkar
og við þurfum að læra að
umgangast þá þætti í fari okkar
eins og svo margt annað sem
þarf að beisla. Við fáum útrás í
skapandi vinnu eða tómstunda-
störfum o.þ.h. Vinna og likamleg
áreynsla eru bestu taugalyfin.
Andleg og likamleg liðan er afar
nátengd. Þó við getum ekki sofið
eina nóttina er ástæöulaust að
liggja og ergja sig yfir þvi eða
hræðast slíkt. Best er að íhuga
ástæðuna fyrir svefnleysinu —
fyrr eða síöar muntu sofna.
Líkaminn krefst þess. Það má
leysa ýmis vandamél með skyn-
samlegri úttekt á vanda-
málunum. Þeim sem eiga erfitt
með svefn um tíma er líka
ráðlagt að líta í bók — ekki allt
of spennandi.
Dagleg vandamál eru eðlileg
og yfirleitt tekst okkur að leysa
þau án vandræða. Tímabundna
erfiðleika eigum við að reyna að
leysa af skynsemi, nota höfuöið í
staðinn fyrir að nota lyf.
Flestir, sem horfst hafa í augu
við erfiðleika og yfirstigið þá,
finna hvernig sjálfstraustið
eykst. Alltaf má finna lausn á
erfiðleikum. Sumum kann að
finnast allt misheppnast hjá sér,
en heppnast hjá þeim sem næst
stendur. Þetta er ekki svona
einfalt. Velferðarsamfélagið
getur veitt margvíslega hjálp.
Við megum bara aldrei gefast
upp gagnvart erfiðleikum og
flýja vandann.
Birt f samróði við Neytendasamtökin. Þýfl.: S.H.
úr Forbruker rapporten.
b. tbl. Vlkan 37