Vikan - 07.02.1980, Síða 47

Úr nýjum bókum
ÞRÚGUR
REIÐINNAR
Eftir John Steinbeck. Þýðandi:
Stefán Bjarman. Útgefandi: Mál
og menning.
Bandaríski rithöfundurinn
John Steinbeck hlaut Nóbels-
verðlaunin 1926 og var þar
kannski hvað þyngst á metun-
um Þrúgur reiðinnar. Baksvið
sögunnar eru óskaplegar hrær-
ingar í bandarisku þjóðlífi,
kreppan upp úr 1930 sem olli
því m.a. að heil bændasamfélög
flosnuðu upp. Fjársterkir aðilar
tóku jarðirnar eignarnámi upp i
skuldir og ábúendur neyddust
jafnvel til að flytjast búferlum
yfir þvert meginlandið til hins
auðuga Kaliforníuríkis, lokkaðir
af ginnandi auglýsingum. En
þegar á leiðarenda kom reyndist
veruleikinn allur annar en aug-
lýsingarnar sögðu fyrir um. í
Þrúgum reiðinnar lýsir Stein-
beck þessum stórfelldu þjóð-
flutningum, ásamt orsökum
þeirra og afleiðingum.
Við birtum hér hluta af fjórða
kapítula bókarinnar.
Tommi var kominn inn í hálfskugg-
ann af grisjóttri laufkrónunni, þegar
maöurinn loksins varð hans var. Hann
hætti að syngja og sneri höfðinu í áttina
til hans. Það var mjög langt höfuð,
beinabert, með harðstrengdri húð, og sat
á mjóum hálsi, sinaberum og vöðvamikl-
um, sem einna helst minnti á hvanna-
rótarlegg. Hann var stóreygur og út-
eygur, svo það strengdist á augnalokun-
um utan um augun, og hvarmarnir voru
bólgnir og rauðir. Sólbrenndar kinn-
arnar voru gljáandi og skegglausar, og
munnurinn stór með blendingssvip af
kímni og heitum ástríðum. Hvasst
arnarnefið strengdi svo fast á húðinni,
að hánefið hvítnaði. Það sást ekki svita-
vottur á andlitinu, ekki einu sinni á háu,
hvitu enninu. Það var svo hátt. að þaði
nálgaðist vanskapnað, alsett fínum,
bláum æðum á gagnaugunum. Fyllilega
helmingur andlitsins var fyrir ofan
augun. Stinnt, grátt hárið var strokið
beint aftur frá enninu, eins og fingurnir
hefðu verið notaðir fyrir greiðu. Hann
var i vinnubuxum og blárri skyrtu.
Vinnujakki með látúnshnöppum og
blettóttur hattur, skorpinn og krump-
aður, lágu á jörðinni við hliðina á
honum. Strigaskór, gráir af ryki, lágu
skammt frá á hvolfi, þar sem þeir höfðu
dottið, þegar hann sparkaði þeim af sér.
Maðurinn horfði lengi á Tomma. Það
var eins og ljósið þrengdi sér langt inn í
hin dökku augu hans, og það glitraði á
litla gullna bletti i augasteinunum. Háls-
vöðvarnir voru dregnir saman í harða
hnykla.
Tommi stóð kyrr í Ijósrofinu. Hann
tók af sér húfuna og þurrkaði sveitt and-
litið með henni og kastaði henni svo á
jörðina og samanvafinni treyjunni á
eftir.
Maðurinn, sem lá inni í dimmri for-
sælunni, tók efri fótinn ofan af hinum
og boraði með tánum ofan í jörðina.
Tommi sagði: „Góðan daginn. Helvit-
is hiti er þetta.”
Maðurinn starði á hann efablandinn.
„Er það sem mér sýnist, er það Tommi
Sjód yngri — sonur gamla Tómasar?”
„Já,” sagði Tommi. „Sá er maðurinn.
Ég er á leiðinni heim.”
„Þú manst náttúrlega ekki eftir mér
lengur,” sagði maðurinn. Hann brosti,
svoskein í stórar hrossatennurnar. „Nei,
auðvitað ertu búinn að gleyma mér. Þú
hugsaðir ekki um annað en draga stelp-
urnar á hárinu, þegar ég var að setja í
þig heilagan anda. Alltaf skyldirðu
hanga í fléttunum á þeim. Nei, þú ert
liklega búinn að gleyma því, en ég man
það vel. Tvö af ykkur komu samföst til
Jesú, af þvi þú vildir ekki sleppa takinu á
hárinu á henni. Ég skírði ykkur bæði í
einu I áveituskurðinum, rífandi og hvæs-
andi eins og tvo ketti.”
Tommi horfði á hann undan hálflukt-
um augnalokum; svo hló hann. „Nei,
það er presturinn. Svei mér, ef það er
ekki presturinn. Ég var einmitt að tala
um þig rétt áöan — það er ekki meira en
klukkutími síðan.”
„Fyrrverandi prestur,” sagði maður-
inn alvarlegur. „Séra Jim Keisi, útipréd-
ikari. Jesúöskrari og skíringameistari. Ég
var vanur að kasfylla áveituskurðina svo
af iðrandi syndurum, að helmingnum lá
við drukknun. En það er af sem áður
var,” sagði hann og andvarpaði. „Nú er
ég bara Jim Keisi, hef glatað kölluninni,
orðinn fullur af syndugum hugsunum —
en þær virðast undarlega skynsam-
legar.”
Tommi sagði: „Það er segin saga, að
maður fær alls kyns hugmyndir, ef
maður fer að hugsa. Jú, jú, ég held ég
muni eftir þér. Þú hélst afbragðs sam-
komur. Einu sinni man ég eftir, að þú
hélst langa ræðu og gekkst alltaf á
höndunum á meðan, öskrandi og jesús-
andi hástöðum. Mamma hélt meira upp
á þig en aðra presta. Og amma sagði þú
værir alveg grálúsugur af heilögum
anda.” Tommi þuklaði á pinklinum
sínum, fann vasann og tók upp viský-
flöskuna. Skjaldbakan fór að sprikla
með fótunum, en hann vafði fast utan
um hana aftur. Hann skrúfaði hettuna
af og rétti flöskuna fram. „Viltu ofur-
litið bragð?”
Jimmi tók við flöskunni og horfði á
hana hugsandi. „Nei, ég prédika ekki oft
nú orðið. Það verður ekki mikið vart við
heilagan anda í fólkinu lengur, og það
sem verra er, hann er alveg rokinn úr
mér líka. Auðvitað hristi ég af mér
smáræðu einstöku sinnum, þegar ég fæ
aðkenningu, eða þá ég les borðbæn
þegar fólk býður mér að borða, en ég
geri það alveg utan við mig. Ég geri það
bara af því, að fólkið býst við þvi.”
Tommi þurrkaði sér aftur í framan
með húfunni. „Þú ert fjandann ekki of
heilagur til að fá þér bragð?” spurði
hann.
Jimmi virtist nú fyrst sjá flöskuna.
Hann hallaði henni og tók þrjá stóra
gúlsopa. „Afbragðs drykkur,” sagði
hann.
„Ætti að vera það," sagði Tommi.
„Ósvikið verksmiðjuviský. Kostaði
dal.”
Jimmi saup á enn einu sinni áður en
hann rétti flöskuna til baka. „Þetta rífur
í,” sagði hann.
Tommi tók við flöskunni, og fyrir
kurteisis sakir þurrkaði hann ekki af
stútnum áður en hann saup á. Hann
settist á hækjur sínar og lagði flöskuna
upp við fatapinkilinn. Hann fálmaði
með fingrunum eftir kvistpriki til að
krota með hugsanir sínar á jörðina.
Hann sópaði laufinu af svolitlum bletti
og jafnaði moldina. Siðan tók hann að
6. tbl. Vikan 47