Vikan - 07.02.1980, Side 51

Fyrstu þrjú árin ferðaðist hun nálega
20 000 km og heimsótti átján hegningar-
hús, þrjú hundruð fangelsi og meira en
fimm hundruð þurfamannahæli, sjúkra-
hús og aðrar stofnanir, þar sem
geðveikt fólk var geymt.
Eitt sinn var hún komin nær
drukknun þegar hún var að láta ferja sig
yfir fljót I póstvagni. 1 Michigan
stöðvuðu ræningjar vagn hennar eitt
sinn. Hún kvartaði við einn ræningj-
anna sem varð litið á þessa veikbyggðu,
gráhærðu konu og sagði svo: „Drottinn
minn! Þessa rödd þekki ég!” Það kom í
ljós að hann hafði heyrt hana halda
ræðu í geðveikradeild fangelsis í Phila-
delphíu. Ræningjarnir skiluðu aftur þýfi
sínu.
Hugrekki Dorotheu Dix var
takmarkalaust. 1 dýflissu eina í New
Jersey fór hún til þess að ná tali af
manni sem talinn var vitskertur,
hlekkjaður á höndum og fótum og látinn
sitja í myrkri. Fangavörðurinn varaði
hana við því að maðurinn væri stór-
hættulegur en hún gekk beint til veslings
mannsins og ávarpaði hann þýðlega með
nafni. Hann starði andartak á hana orð-
laus af undrun, svo brast hann í grát.
Hún lét flytja þennan ólánsmann í
hreint rúm í vistlegu herbergi og að
tveim mánuðum liðnum hafði honum
batnað svo að hann kom að góðum
notum við alls konar vinnu í sjúkra-
húsinu og utan þess.
Þannig fór hún ótal sinnum alein í
viðurstyggilegar myrkrastofur, talaði við
þessi fórnarlömb mannlegrar heimsku
og sýndi í verki hve góðvænleg áhrif
vingjárnlegt viðmót og læknishjálp geta
haft í tilfellum sem almennt eru talin
vonlaus.
Þanríig,',for ungfrú Dix um landið
þvert og endilángtf>rýmist ásakandi,
biðjandi eða hrósandi lö|gjöfunum og
upp spruttu i kjölfar hennar hæli með
góðum og vel lærðum læknum, sem
trúðu þvi að lækning geðveikra væri
möguleg. Og hvar sem Dorothea fór dró
stórkostlega úr þjáningum þessa óláns-
sama fólks og aðþúnaður þess fór stór-
batnandi.
Þegar henni þótti þjóð sin hafa vaknað
nægilega til fulls skiinings á þessum
mikilvægu líknar- og velferðarmálum
hélt hún til Evrópu. Það var árið 1854.
Og hún komst brátt að raun um það að
ástandið í þeirri heimsálfu var ákaflega
bágborið í þessum efnum. Hún beitti sér
fyrir stofnun sjúkrahúsa á Jerseyeyju og
í Rómaborg.
Þegar borgarastyrjöldin bráiist út
sneri Dorothea Dix aftur heim til Banda-
ríkjanna og hélt beina leið til
Washington til þess að bjóða stjórninni
þjónustu sína sem hjúkrunarkona. Síðar
útnefndi Simon Cameron hermála-
ráðherra hana yfirforingja allra
hjúkrunarkvenna í norðurhernum og
var það I fyrsta skipti í sögu Banda-
ríkjanna sem slíkt embætti var stofnað.
Hún starfrækti þetta embætti öll fjögur
árin með heiðri og sóma. Þegar friður
komst á sneri hún sér aftur að bættum
aðbúnaði geðveikra, þótt hún væri orðin
sextug að aldri. Og því hélt hún áfram
næstu tuttugu árin, til dauðadags.
Þótt undarlegt megi virðast er þessi
merkiskona næstum gjörsamlega óþekkt
nafn í dag í Bandaríkjunum. Það á að
vísu að nokkru rætur sinar að rekja til
afstöðu hennar sjálfrar. Hún leyfði
aldrei nein persónuleg blaðaviðtöl um
starf sitt eða annað það sem kalla mætti
auglýsingastarfsemi. Þannig bannaði
hún að nokkurt hæli eða sjúkrahús bæri
nafn hennar. Þó er hún vafalaust ein af
merkustu konum sem fram hafa komið í
Bandaríkjunum síðastliðin þrjú hundruð
ár, en áreiðanlega sú sem fæstir muna.
Fólk eins og Dorothea Dix hefur
aldrei verið eftirlæti sagnfræðinga. Þeir
hafa hingað til haft meiri áhuga á
herforingjum og stjórnmálamönnum,
sem engum hafa verið til fyrirmynd-
ar. Þeir sem hafa áhuga á hinum
raunverulegu velgerðarmönnum mann-
kynsins verða því oftast að leita utan
skrifaðrar sögu að upplýsingum um þá.
Það er raunalegt því líf þessa fólks ætti
að geta verið hverjum manni hvatning
að láta gott af sér leiða. Þessi skínandi
fögru mannlif ættu að vera okkur vitará
leiðinni til kærleikans.