Vikan - 30.10.1980, Blaðsíða 10

Karlmenn og einkum yngrí kynslóðin
meðal karlmanna hefur fengist meira
við börn og barnauppeldi en tiðkaðist
undanfarna áratugi. Þessa þróun má
m.a. rekja til þess að feður hafa orðið að
fást meira við þessa hluti vegna útivinnu
mæðra og að æ fleiri ungir feður sjái
eitthvert gtldi í þvi að sjá meira um börn
sin. Aukin tengsl feðra við börn hafa
aftur haft áhrif á sívaxandi kröfur feðra
um að fá að halda barni eða börnum við
skilnað. Staða feðra í þessum niálum
hefur verið bágborin og enn er svo að
bæði lagaleg lilið mála styður og
reynslan sýnir að langmestur hluti barna
verður áfram hjá mæðrum sínum eftir
skilnað en faðirinn hefur lausleg tengsl
við börnin, sem giarnan minnka þegar
timi liður frá skilnaðinum.
Mörgum feðrum finnst að þeir hal'i
verið óréttlátt meðhöndlaðir þegar þeir
hafa viljað fá börn við skilnað. Þcssi
afstaða feðra hefur hins vegar aðallega
komið fram sem einstaklingsvatidamál
þeirra feðra sem hafa staðið I
skilnaðarmálum en ekki komið fram
sem almenn kral'a l'eðra um að fá rétt
sinn í þessum málum. Ef l'eður hel'ðu
bundist samtökum lil að bæta úr
réttindaleysi feðra við skilnað hefði
staða þeirra i þessum málum efalaust
verið önnur og þeir hefðu sjálfir getað
haft áhril’ á framvindu mála I skilnaði.
Jafnábyrgir foreldrar
Foreldrar sem hafa staðið í ýmiss
konar ert'iðleikum sem síðan enda i
skilnaði eiga oft erfitt með að sjá og
viðurkenna að börn þarfnist beggja for-
eldra eftir skilnað. Margir foreldrar eiga
einnig erfitt með að viðurkenna að
börnum þyki vænt um báða fcrcklra
sina. ef þeir eru sjálfir búnir að niissa
allar hlýjar tilfinningar livor til annars
og eiga kannski ekkert eftir nema hatur
og biturleika hvor I annars garð. Börn
liafa i stuttu máli ofl allt aðrar þarfir i
skilnaðarmálum en l'oreldrar. .En þau
eru gjarnan látin beygja sig undir þarfir
foreldranna I þessum efnum. Þessi atriði
ásamt réttindaleysi feðra við skilnað
hafa m.a. haft í för með sér að sumar
þjóðir. eins og Bandaríkjamenn og Sviar.
Iiafa reynl að koma á sameiginlegu eða
skiptu forræði foreldra yfir börnum viö
skilnað. þannig að foreldrar séu frá laga
lcgu sjónarmiði jafnábyrgir fyrir uppeldi
barna. Margir feður hafa lilið á þessa
þróun sem mikið réttindamál sitt og sem
undankomuleið frá því að. láta dóntstóla
ákveða hvort foreldra sé hæfara til að
hafa börnin.
Fjölskyldumál — Guöfinna Eydal
Feður og börn í
skilnaði
hefði gengið vel. hinir sögðu gjarnan að
skipt forræði barna væri ágætt for-
eldranna vegna en neikvæð viðbrögð.
væru algeng hjá börnunum. Þau væru
óróleg, mótmæltu og létu í ljós ýmiss
konar óánægju.
Athugunin sýndi einnig að þegar
foreldrar skipta með sér ábyrgð á
börnum eftir skilnað að borði og sæng
tefur það oft fyrir lögskilnaði og að þetta
ástand getur gefið börnum falskar vonir
um að fjölskyldan eigi eftir aðsameinast
á ný. Feður voru hins vegar miklu
neikvæðari en mæður gagnvart því að
hætta við að skipta með sér ábyrgðinni á
börnunum, af því að þeir óttuðust að
önnur lausn myndi eyðileggja tengsl
þeirra við börnin.
Jöfn foreldraábyrgð eða sameiginlegt
forræði þýðir ekki einungis að börnin
búi um tima hjá móður og siðan hjá
föður. Frá lagalegri hlið verða foreldrar
að uppfylla viss skilyrði til þess að þeir
geti fengið sameiginlegt forræði. Foreldr-i
arnir verða t.d. að búa vel og hafa góða
heimilishagi og heimilin mega ekki vera
of langt frá dagheimili eða skóla
barnsins. Einnig er reynt að ganga úr
skugga um að foreldrar geti unnið
saman og fundið sameiginlegar lausnir
á málefnum barnanna. en það reynist
Feður viija heldur jafna for-
eldraábyrgð en mæður
Það hefur komið fram í athugunum
að feður vilja frekar fá jafna foreldra
ábyrgð en mæður. I Svíþjóð. þar sem
sameiginlegt forræði hefur verið reynl
frá árinu 1977, var tiu fjölskyldum fylgl
nákvæmlega eftir til að sjá hvernig
gengi eftir skilnaðinn. Urn helmingur
þessara foreldra hætti að skipta með sér
ábyrgð á börnunum eftir að þrjú ár voru
liðin frá skilnaði. þar sem foreldrum
fannst þetta kerfi bæði erfitt og þeir
voru óöruggir um hvort þetta væri
æskilegt fyrir börnin. Aðeins einir for-
eldrar af þessum tiu létu i Ijós að alll
oft erfitt þar sem einmitt ósamlyndi for-
eldra út af börnum gat verið hluti af
skilnaðarorsök.
Deilur um forræði
Þegar foreldrar geta engan veginn
sæst á hvort þeirra á að hafa forræði
barna við skilnað er algeng framvinda
lO Vikan 44- tbl.