Vikan - 30.10.1980, Page 20

Leiklist
námabænum Nordberg í Svíþjóð
norðanverðri. Til stóð að leggja niður
námuna í bænum. Henni tengd var
einnig málmbræðsla og þar með allt
atvinnulíf bæjarins. Af rekstrar-
hagkvæmnisorsökum átti hreinlega að
leggja byggðarlagið niður.”
Bœjarfélagið sem ekki var
lagt niður.
„Fólkið í bænum tók að spyrja sig
ýmissa spurninga. Hvað var að gerast?
Hvað var hægt að gera til að afstýra
þessari þróun. Þá kom upp svarið: að
láta heyra 1 sér. Og til þess var leiklistin
virkjuð. 300 manna leikhópur fór að
kanna sögu byggðarlagsins og sögu
verkalýðshreyfingar staðarins. Atvinnu-
leiklistarfólk gekk í lið með leikurunum.
Leikur var saminn, æfður og leikinn í
útileikhúsi við námuna sem átti að fara
að leggja niður. Efni leiksins var sótt í
gamalt verkfall sem orðið hafði á
staðnum i byrjun aldarinnar, deilu sem
orðið hafði þá og ekki var svo mjög ólik
þvi sem nú virtist vera að ske.
Náman var ekki lögð niður. Fólkið
fékk möguleika á því að búa áfram í
sinni heimabyggð og hafði jafnframt
orðið margs vísari um sögu sina og
sinnar byggðar. Þetta tiltæki tókst svo
vel að nú er þetta sama leikrit leikið á
hverju sumri á sama stað.
Þetta er dæmi um lifandi leikhús.
Síðar hafa fleiri byggðarlög farið að
kanna sína sögu og sækja þangað efni í
leiksýningar.”
„Leikhús verður að hafa upp
ð eitthvað að bjóða sem
kemur fóiki við"
„Leikhús á að fást við eitthvað sem
fólkinu kemur við. Það er ekki þar með
sagt að fólki geti ekki komið við það sem
skrifað var fyrir mörgum árum. 1 gömul
leikrit má oft sækja nýjan sannleik. Sum
ná auðveldlega til okkar tíma áhorfenda
eins og þau eru, önnur þarf að með-
höndla og færa í nýjan búning til að við
getum skilið þau í dag. Þetta síðarnefnda
hefur oft fætt af sér mjög spennandi
leiksýningar.’”
„Þeð sem gengur vel hér get-
ur verið ómögulegt í
Moskvu"
„Fólk er mjög misjafnt og það sem á
erindi við fólk í einu þjóðfélagsumhverfi
á ekki við annars staðar. Ég er að vísu
rétt að byrja að ferðast — hef enn ekki
farið víðar en um Evrópu, en það er
gaman að sjá hvað er að gerast annars
staðar. Leikhús hér á landi er til dæmis
mjög ólikt sovésku leikhúsi. Það sem
gengur vel hér getur verið ómögulegt i
Moskvu.
Sem dæmi um þetta get ég nefnt þér
leiksýningar á klassískum leikritum, sem
tóku þar allt upp i fimm tíma í
flutningi og áhorfendur fylgdust
spenntir með allan timann. Ég er
hræddur um að það þýddi lítið að bjóða
okkur, sem alin eru upp við amerískar
kvikmyndir, slikt.”
„Að blða i 10 minútur"
„Krafan um hraða atburðarás verður
sífellt áleitnari. Fyrir 20 árum voru
sýningar aldrei of langar. Nú þýðir varla
að bjóða upp á lengri sýningar en i
hálfan annan tíma. Og ég veit ekki
hvernig áhorfendur tækju því nú ef þeir
þyrftu að bíða í 10 mínútur eftir sviðs-
skiptum. Ekki er svo langt síðan það var
alvanalegt. Sama máli gegnir um kvik-
myndir. Stórmyndir sem voru 3 klukku-
stundir að lengd voru áður vinsælastar
en nú nennir enginn að horfa á svo
langa kvikmynd.
Að vissu leyti er gott að spreyta sig á
að byggja upp nógu mikinn hraða og
nógu örar skiptingar. En þetta er of
skýlaus krafa um hraða til að geta verið
góð. Og á alls ekki við hvaða verk sem
er. Sum leikrit þola alls ekki þannig
meðferð og ná því ekki til fólks.”
„Meira en flutningur á texta"
„Menn eru nú orðið orðnir allvel læsir
á myndmál í gégnum kvikmyndir og
sjónvarp. Leiksýning verður að vera
annað og meira en flutningur á texta.
Það erframför.
Gallinn á sjónvarpsuppeldinu er hins
vegar þessi óþolinmæði. Ef ekkert
spennandi gerist á fyrstu mínútunni er
athyglin rokin út í veður og vind.
Auglýsingarnar ala einnig á þessum
hugsunarhætti. Þar verður að koma sem
mestum boðskap fyrir á sem allra
stystum tíma.
Það kaldhæðnislega er að þessi
hugsunarháttur er í raun alls ekki
byggður á íslenskum aðstæðum. Allur
þessi hraði og kapphlaup við að ná
athygli áhorfenda er kominn til þar sem
margar sjónvarpsstöðvar eru til að
keppa um athygli áhorfandans.Óteljandi
sjónvarpsrásir í Bandaríkjunum verða
að heyja harða keppni til að áhorfendur
horfi á þeirra efni en stilli ekki strax á
nasstu stöð. Og þeirri athygli verður að
ná á augnablikinu. Ekki að byggja hana
upp. Það gefur auga leið að vinnubrögð
af þessu tagi gefa ekki mikla þroska-
möguleika. Vissa þætti er auðvitað hægt
að þroska en annað verður útundan.”
KapphlaupM um ðhorfendur
„Menn eru orðnir svo vanir
hugsunarhætti hraðans að ekki þýðir að
afneita honum. En ekki er hægt að
alhæfa neitt um hvað vekur athygli
áhorfenda. Gott dæmi er verkefnaval
áhugaleikhúsa. Þar verður að velja þau
leikrit til sýninga sem gefa góða von um
mikla aðsókn. Til skamms tíma var talið
langvænlegast að velja einhvern gaman-
leik. Og ég vil benda á að landsbyggðin
er ekki ein um að velja gamanleiki til
sýninga til að hressa upp á fjárhags-
afkomuna. Þetta hefur gefist vel hingað
til en gamanleikur getur verið leiðin-
legur og alvarlegt leikrit skemmtilegt.
Sum leikrit standast tímans tönn.
önnur, sem þóttu bráðfyndin fyrir
mörgum árum, eiga ekkert erindi í dag.
Verkefnaval áhugaleikhúsanna er að
breytast og fjölbreyttari verk eru tekin
til sýninga.”
1/2% til vamarmðla?
„Auðvitað spila fjármálin mjög inn í
verkefnaval bæði atvinnuleikhúsa og
20 ViKan 44. tbl.