Vikan - 20.10.1983, Side 30

MYNDATAKA /MYRKRI
Nokkrar leiðbeiningar um hvernig
hægt er að hagnýta flass til myndatöku
TEXTI OG MYNDIR: RAGNAR TH.
Þrátt fyrir að haustið og
skammdegismyrkriö sé komið, og
aðstæður til ljósmyndunar ekki
eins ákjósanlegar, þarf ekki að
leggja ljósmyndavélina algerlega
á hilluna. Það er eitt og annað sem
hægt er að gera, eins og að draga
fram þrífótinn, sem mér finnst allt
of fáir nota, og flassið sem ekki
þarf endilega að gefa flatar og
leiðinlegar myndir.
Það er margt sem hægt er að
gera með flassi annaö en að hafa
þaö ofan á myndavélinni, þó svo
aö það megi fá margar skemmti-
legar myndir með flassið einmitt
beint ofan á vélinni. Á þessari
opnu ætlum við að gefa nokkrar
hugmyndir um hvernig má nota
flass.
Flestir kannast við fréttamynd-
ir teknar með flassi sem er beint
ofan á vélinni. Þær eru oft flatar
og leiðinlegar. Sama má segja um
myndir úr vasavélum, disk-vélum
og myndavélum með innbyggðu
flassi. Á slíkum vélum er ekki
mikið sem hægt er að gera til
bjargar. En á flóknari vélum, með
stillanlegum hraða og ljósopi, er
eitt og annað sem hægt er að gera.
Fyrst er að gera sér grein fyrir
því hvernig flassið virkar. (Til
þess að einfalda málið reikna ég
meö því að flassiö sé meö
elektrónísku auga sem stillir ljós-
magniö sjálft eftir fyrirfram
ákveðnu ljósopi.)
Þegar mynd er tekin stillir
maður saman ljósop og hraða eftir
ljósmæli í vélinni. Ljósopin og
hraðarnir á vélinni eru í réttu hlut-
falli þannig að ef ljósopið er
minnkað um eitt verður að
minnka hraðann um eitt stopp.
(Við tökum sem dæmi: hraði 60 og
ljósop 5,6 verður hraöi 30 og ljósop
8.) Þetta er kannski best útskýrt í
töflu.
Hraði
250 125 60 30 15
Ljósop 2,8 4 5,6 8 11
Þegar myndavélin er stillt eru
þessir skalar stilltir saman eða
maður velur sér hraða eða ljósop
og vélin sér um afganginn. Þetta
er kannski orðið svolítið langt og
flókið en það er nauðsynlegt að
skilja þetta til það notfæra sér
kosti flassins umfram venjulegt
ljós. Kostir flassins, sem ég kýs aö
kalla svo, eru þeir að flassið lýsir í
mjög stuttan tíma. Tíminn sem
logar á perunni í flassinu getur
farið niður í 1/50 000 úr sekúndu.
Kostirnir sem þessu fylgja eru
þeir að það skiptir ekki máli
hvaða hraöa maður notar á vél-
inni þegar maður notar flass. (Á
reflex myndavélum er þó sjaldn-
ast hægt að nota meiri hraða en
1/60 úr sekúndu vegna lokarans í
vélinni.)
Það má nota flass til þess að
frysta hreyfingu. Tæknilega er
hægt aö taka óhreyfða mynd af
byssukúlu meö venjulegri mynda-
vél og elektrónísku flassi ef maður
gæti aðeins hitt á að smella af
akkúrat þegar hún fer framhjá.
Venjulega þegar maöur tekur
mynd með flassi er vélin stillt á
hraða 60 og smellt af. Flestar
þessar myndir eru með dökkan
bakgrunn eða ljóta skugga hjá
fyrirmyndinni. Ráð við þessu er til
dæmis að minnka hraðann. Við
skulum taka dæmi. Lítum á mynd-
ina af stelpunum tveim meö
útvarpið. Hún er tekin niðri í
Austurstræti í fyrra. Ef ég hefði
stillt vélina á hraða 60 hefði allt
sem er á bak við stelpurnar orðið
kolsvart en með því að minnka
hraðann niður í 8 eða jafnvel 4
(einn fjórðapart úr sekúndu) má
fá bakgrunninn inn í myndina.
Þetta skiptir töluvert miklu máli
því að þá er búið að staðsetja
myndina og gera hana miklu
skemmtilegri fyrir bragöið. Það
má vel halda á vélinni þegar þetta
er gert því í svona tilfellum, þegar
bakgrunnurinn er langt í burtu, er
hann hvort eð er út úr fókus en
flassiö frystir stelpurnar á film-
una. Það má geta þess aö í þessu
tilfelli var notað stórt ljósop og
lítill kraftur á flassinu til þess að
ekki þyrfti að lýsa bakgrunninn
lengur en raun ber vitni.
En lítum svo á myndina af lög-
reglumönnunum tveim. Þegar
hún var tekin var vélin sett á þrí-
fót og 35mm víðlinsa sett á hana.
Aftan á flassinu er um þrjú ljósop
að velja, ljósop 4, 8 og 16 (miðað
viö 400 asa filmu). Ég ákvað að
nota ljósop 4 til þess að þurfa ekki
að fara með hraðann mjög langt
niður, þaö er lýsa mjög lengi.
Næst mældi ég hvaða hraða ég
þyrfti að nota til þess að ljósop 4
30 Vikan 42. tbl.