Vikan - 24.10.1985, Side 19

prestar, báöir dánir. Og ég lenti
gjarnan í löngum umræðum með
þessum mönnum. Hafi ég
einhvern tímann verulega þurft á
hjálp að halda í sambandi við
sálarháska þá leitaði ég upp á
Landakot. Þá kom presturinn,
vinur minn, með mér út í kirkjuna
um nótt og sat hjá mér. Og hann
var ekkert að leggjast á bæn,
sjáðu. Við vorum bara staddir
þarna og það var kyrra og friður.
Þetta gerði það að verkum að ég
fór út úr kirkjunni tilbúinn aö
takast á við þau öfl sem voru að
safnast um mig. Ég hefði held ég
ekki fengið þá sálarró niðri í
Tjarnarkaffi. Ég held ekki. Ég er
hins vegar oft mjög hugsi yfir
lífinu og einkum dauðanum. Ég
hef sjálfur verið mjög nálægt
honum. Og mér er nú hreint ekki
sama um hann, sko.”
Hvenær var það?
„Það hefur nú komið fyrir
nokkrum sinnum, sjáðu, að ég hef
sloppið að mér finnst, naumlega.
Svo má segja að mestur lífs-
háskinn hafi verið brennivínsárin.
Ég hef kannski notað árin núna til
að velta fyrir mér af hverju
maður er í raun og veru aö storka
lífinu eða dauðanum öllu heldur,
með brennivínsdrykkjueða...
Ég held aö lífið sé svo sjaldgæft
og kostulegt að maður eigi ekki að
misþyrma því. Ég er held ég
nefnilega dálítið hræddur við
dauðann. Ég komst í kynni við fólk
sem hafði upplifað hann og var að
upplifa hann og var að deyja — og
á leiöinni að deyja. Ég er ekki enn
farinn að gera þáttinn sem ég vil
gera.” .
Þáttur um dauðann
„Einn af mínum örfáu ágætu
vinum var Björgvin Júníusson,
tæknimaður hér á Akureyri, bíó-
stjóri og alltmúlígmaöur. Hann
var gangandi sólargeisli, sá
maður. Hann dó akkúrat um það
leyti sem ég var aö koma hingað.
Annars hefði hann orðið tækni-
maður minn hér. Honum var
ekkert óviðkomandi. Hann bauð
mér að koma á Laugaland að
kynnast enskum miðli. Þar voru
hjón í meðferð ef ég má orða það
svo. Konan var krabbameins-
sjúklingur, búin að missa bæði
brjóst, hár og eiginlega allt nema
vonina. Maðurinn hennar var trúr
því hlutverki manns að vera
konunni sinni allt í öllu. Og
miðillinn virtist vera að nýta
krafta hans með því að láta hann
standa við fætur konu sinnar og
gefa henni kraft í gegnum
iljarnar. Ég held að það þurfi ekki
aö teikna það. Þú veist að við
höfum ákveðinn kraft í höndunum
sem við erum meira að segja
búnir að ljósmynda. Nema hvað,
þarna kynntist ég hjónum sem
voru að berjast fyrir lífi hennar.
Ég sat þarna og mér fannst ég
vera illa gerður hlutur, alveg á
kolröngum stað, tiltölulega heill og
horfði á þetta þögla stríð við
vágest sem var kominn inn í
herbergið. Ég talaði við manninn
hennar á eftir og sagði honum að
ég hefði lengi gengið með þann
draum að gera útvarpsþátt um
dauðann. Allir berja hausnum við
steininn, telja sér trú um að það sé
ekki tímabært að hafa áhyggjur af
honum. „Den tid, den sorg.” Ég er
hins vegar ekki alveg á sömu
skoðun. Ég held að maður verði aö
haga lífi sínu dálítið meö það í
huga að þetta muni koma fyrir.
Þegar ég var fimm ára og geröist
heimspekingur í nokkra daga
komst ég að því að ég óttaðist
ekkert eins og eilífðina. Ég var
ekki nema fimm ára þegar ég
hugsaði um það að það væri
óhuggulegt aö vera alltaf, alltaf
til. Nema ég sagöi þessum manni
að ég heföi þann draum að
kynnast þeim sem búið væri að
kalla úr leiknum, koma til konu
hans á hverjum degi og bera upp
þó ekki væri nema eina spurningu
á hverjum degi, spurningu eins
og: „Hvernig líður þér? Hvað ertu
að hugsa um í dag? Saknarðu
einhvers sérstaklega? Hvernig
var að vakna í morgun og hugsa
að kannski slokknar í kvöld? Hvaö
myndirðu vilja endurtaka og
hverju vildirðu breyta?” Allar
þessar milljón spurningar sem
hljóta að safnast að þegar maður
situr með manni sem er að deyja.
Síðan ætlaði ég að setja þessi svör
saman í einhvers konar tengsl við
þá sem fjalla um dauðann en eru
ekki í honum sjálfir og vita ekkert
um hvað þeir eru að tala.
Presturinn, hvað veit hann um
dauðann? Hann hefur ekki dáiö
svo ég viti. Þeir tala um himnaríki
og hafa ekki komið þangað sjálfir.
Hjúkrunarkonan sem er kannski
meira hjá sjúklingnum heldur en
maki hans eða ættingi; læknirinn
sem er að reyna að bjarga frá
dauðanum; grafarinn sem gerir
holu í jörðina; útfararstjórinn
sem gerir þessar síðustu stundir,
sem líkið sjálft nýtur ekki, að
eftirminnilegri stund og
hátíðlegri. Hún ermjög hátíðleg.
Hvað er þá dauðinn ? ’ ’
„Það sem ég sé eftir er sálin"
„Maðurinn tók þessu vel og tal-
aði við konuna sína. Hún gaf leyfi.
„Skrýtið, skal ég segja þér. Þeg-
ar draumar mínir eiga þess kost
að rætast þá er eins og ég óttist þá.
Ég viðurkenni það. Ég hef tekið
eftir þessu áður. Ég skrifaði einu
sinni í djöfuls offorsi einn þátt af
leikriti. Vigdís Finnbogadóttir,
sem var leikhússtjóri í Iðnó þá,
sagði: „Kláraðu þetta.” Þá hætti
ég. Það er eins og ég þurfi alltaf að
eiga eitthvað ógert.
Þegar leyfiö kom fannst mér
allt í einu, af gömlum vana
kannski, að ég ætti ekki að troða
mér í nálægð fólks sem ætti þetta
fyrir höndum. Hvers lags frekja
er það eiginlega að ætlast til að
búa til þátt um þetta sem allir
kvíða þó að fáir þori að viður-
kenna það — að segja frá því í út-
varpsþætti þar sem fólk er
kannski að vaska upp um leið og
það er að hlusta? Ég fór ekki.
Löngu seinna hitti ég manninn og
sagði við hann: „Ég er enn að
hugsa um þetta. Hvernig hefur
konan þín það?” „Svona smátt og
smátt hrakar henni.” Ivöngu
seinna var ég staddur heima hjá
mér í Eskihlíð. Þá kom hann
gangandi, gekk til mín og sagði:
„Jæja, nú er hún farin í kóma.”
Svo ég segi: „Jæja. Svona er
þetta,” og sagði honum þá eins og
var að ég hefði ekki kunnað viö að
troða mér inn í þennan heim.
Hann segir: „Það hefur ekki verið
neitt aö sjá hvernig líkaminn hef-
ur orðið að engu. Það sem ég sé
eftir er sálin sem var í þessum lík-
ama.” Ég var eitthvað að reyna
að tala fallega við hann. Svo hvarf
hann á brott og ég stóð eftir og
hugsaði. „Svona er það. Kannski
misstiröu af tækifærinu til aö gera
þann þátt sem þú gerðir síðastan
og síðan ekki meir. Svo sá ég and-
lát hennar auglýst í blaðinu. Viku
seinna sá ég mynd af manninum
hennar. Þá hafði hann farið á eftir
henni. Ég var ekki hissa. Eins og
hann sagði á hlaðinu í Eskihlíðinni
hvað hann sæi eftir sálinni. Þá var
ég ekki hissa þótt hann hefði farið
á eftir henni.
Svo lék ég ennþá við þessa hug-
mynd. Ég kallaði mig aula og ræf-
il að þora þetta ekki. Svo veiktist
móöir mín illa. Hún fór á Borgar-
spítalann og ég kom aö heimsækja
hana daglega. Dag einn ákvað ég
að ganga niöur. Á einni hæöinni sé
ég gamla vinkonu mína. Ég vissi
að hún hafði veikst og að br jóstið
hafði verið tekið og hélt að
kannski hefði verið komist fyrir
það. Ég sest hjá henni. Það er eins
og við höfum ekkert skilið. Hún
segir mér frá þessu.aö það sé nú
bölvaður krabbi. Ég sagöi við
hana aö ég hefði reynt að gera þátt
um dauðann en ég hefði ekki
þorað að ganga á lagið. „Mikið er
mér ofarlega í huga að biðja þig
um þetta leyfi.” Hún sagði: „Já,
því ekki það.” Ég sagði að ég
myndi koma kannski einu sinni á
dag og spyrja hvernig henni liöi.
Og aftur varð ég var við þessi sér-
kennilegu átök. „Ætlarðu nú enn
að ganga svona langt? Af hverju
ferðu ekki bara alla leið ofan í
kistuna með henni?”
Ég fór ekki. Svo allt í einu tek ég
ákvörðun. Nú er ekkert sem heit-
ir. Ég hringdi í konuna, heim til
hennar og hún svarar og segir mér
aö hún sé svo ægilega veik. Ég
segi henni að ég ætli nú að láta til
„Skrýtið, skal ég segja þór. Þegar draumar minir eiga þess kost að rœtast
þá er eins og ég óttist þá."
43. tbl. VikanI9