Vikan - 24.04.1986, Side 34

ingum lyfið í tilraunaskyni,
kannski einum eða tveimur til
að byrja með. Þegar búið er að
ganga úr skugga um að lyfið
hafi tilætluð áhrif og sé hættu-
laust þá fyrst er farið að gefa
lyfið stærri hópi sjúklinga þar
sem fylgst er nákvæmlega með
líðan þeirra, verkun lyfsins og
fremstur í flokki og á eftir fylgja
landlæknir, deildarstjóri lyfja-
máladeildar heilbrigðisráðu-
neytisins, lyfjanefnd, lyfjaeftir-
lit ríkisins, lyfjaverðlagsnefnd,
lyfsölusjóður og fleiri og fleiri.
En venjulegt fólk er litlu nær
eftir lestur slíkra pappíra, það
er að segja litlu nær um lyf en
aukaverkunum þess - vanalega
á sjúkrahúsum. Þá eru oft liðin
meira en átta ár frá uppgötvun
efnisins sem í lyfið er notað.
Þannig er mjög varfærnislega
að farið, það líða kannski tíu
tólf ár frá því að lyf er upp-
götvað í glasi á rannsóknarstofu
til þess að farið er að nota það
sem skrásett sérlyf við almenna
meðhöndlun sjúklinga."
LYFJALÖG OG FRAM-
KVÆMD ÞEIRRA
Frá spjalli við Hjörleif snúum
við okkur að opinberu hliðinni
á lyfjamálunum. Lög um lyfja-
dreifingu númer 76 frá árinu
1982 kveða á um yfirstjórn lyfja-
mála, um stofnun og rekstur
lyfjabúða og lyfsöluleyfi, um
afgreiðslu, innflutning og heild-
sölu lyfja, lyfjaþjónustu á
sjúkrahúsum og dreifingu dýra-
lyfja. Og fleira má lesa um í
lögum þessum, ásamt þeim lög-
um öðrum og reglugerðum sem
við á að éta. Má nefna Lyfjalög
númer 108 frá árinu 1984 þar
sem lyf eru skilgreind, fjallað
um flokkun og skráningu þeirra
og lyfjastaðla, lyfseðla og merk-
ingar, auglýsingar og kynning-
ar og þeir aðilar tilgreindir sem
með yfirstjórn lyfjamála skulu
fara. Þar fer heilbrigðisráðherra
Lyfjafræðingar gæta fyllsta
hreinlætis við störf sín. Þeir
skipta um slopp og skó og setja
á sig bréfhúfu áður en þeir fara
inn í klefann þar sem lyfin eru
blönduð. Þangað inn fær eng-
inn óviðkomandi að koma.
öílu nær um kansellístílinn á
opinberum plöggum sem oft ger-
ir þau svo til ólesandi. Þó má
af þessu ráða að mikil stjórn og
hart eftirlit skal vera á öllu því
sem til lyfja telst, einnig að fjöl-
margir aðilar hafa með þessi
mál að gera og þeir eru jafnvel
of margir ef marka má þá gagn-
rýni sem umsjónarmenn lyfja-
mála hérlendis hafa fengið á
undanförnum árum.
OFNOTKUN LYFJA OG
EYÐSLUSEMI
Helsti gagnrýnispunkturinn
þessar vikurnar er að þjóðin sé
látin éta alltof mikið af fúkalyfj-
um sem þegar til lengri tíma er
litið veiki hæfni manna til að
yfirvinna sjálfir sjúkdóma lyfja-
laust. Staðreyndin er sú að við
notum þrisvar til fjórum sinnum
meira af sýklalyfjum, fúkalyfj-
um, en notuð eru annars staðar
á Norðurlöndum, samkvæmt
upplýsingum frá Ingolf Peters-
en, deildarstjóra lyfjamáladeild-
ar heilbrigðisráðuneytisins, og
margir aðrir nefna miklu hærri
tölur. Allavega má ljóst vera að
fúkalyfjaneysluna þarf að „taka
til alvarlegrar athugunar" eins
og stjórnmálamenn myndu orða
það.
Gífurlegur kostnaður vegna
lyfjaneyslu hérlendis hefur líka
verið mikið gagnrýndur. Því
hefur verið haldið fram að
vegna þess að fólk greiðir fasta
upphæð fyrir hvert niðurgreitt
lyf, sem það fær samkvæmt lyf-
seðli, þá ávísi læknar of stórum
lyfjaskömmtum og of dýrum
lyfjum þó bjóðist önnur jafngóð
en ódýrari. Hvorki læknirinn
né sjúklingurinn þurfi að greiða
meira fyrir það því lyfjakostn-
aður er að langmestu leyti
borinn af ríkinu. Fólk greiðir
nú 310 krónur fyrir hvert erlent
niðurgreitt lyf og 180 krónur
fyrir hvert innlent, en sé lyfið
dýrara en þessu nemur - sem
er algengast - þá tekur ríkið við
og greiðir það sem umfram er.
En það er nú eins með þetta og
annað sem ríkið niðurgreiðir
eða borgar fyrir okkur þegnana,
á endanum fáum við allt í haus-
inn aftur.
900 MILLJÓNIR, TAKK
Heildarlyfjasala árið 1984 var
fyrir rúmar 900 milljónir króna
og þar sem stærstur hluti lyfja
er innfluttur greiddum við þess-
ar milljónir að mestu leyti í
dýrmætum gjaldeyri. Apótek-
arafélag Islands gerði í febrúar
á síðasta ári könnun á kostnað-
arhlutfalli lyfja. Þá kom í ljós
að 88% lyfja, sem eru afgreidd
samkvæmt lyfseðli í lyfjabúð-
um, eru erlend sérlyf, 10% eru
innlend sérlyf en 2% eru fram-
leidd í lyfjabúðum eða hjá
öðrum framleiðsluaðilum, svo
sem Lyfjaverslun ríkisins. Þar
sem innlend lyf eru allajafna-
ódýrari má þó reikna með að
magnhlutfall sé eitthvað hag-
stæðara innlendu framleiðsl-
unni en þessar kostnaðarhlut-
fallstölur gefa til kynna.
Einmitt þess vegna er það um-
hugsunarvert hvort ekki sé
unnt að lækka lyfjakostnað
landsmanna með því að leggja
áherslu á að íslensk lyf séu not-
uð fremur en erlend innflutt,
þegar tvö jafngóð eru í boði.
En ekki eru öll lyf niður-
greidd af ríkinu. Getnaðarvarn-
apillur eru seldar fullu verði og
er meðalverð á þriggja mánaða
skammti um 400 krónur. Aðrar
getnaðarvarnir eru heldur ekki
niðurgreiddar. Af því má draga
þá ályktun að heilbrigðis- og
fjármálayfirvöldum þyki getn-
aðarvarnir ekki sömu nauð-
synjavörurnar og til dæmis lyf
gegn sjúkdómum. Það er furðu-
legt hve slík steinaldarviðhorf
geta verið lífseig, sérstaklega
þegar vitað er að árið 1984 voru
seldar getnaðarvarnapillur hér-
lendis fyrir tæpar 11 milljónir
króna sem samsvarar um
3.750.000 dagskömmtum eða að
188 konur af hverjum 1000 á
aldrinum 15-44 ára taki pilluna
reglulega.
RÖANDI VIÐ STRESSINU
Þriðja atriðið, sem nefna má
að umdeilt hefur verið í lyfja-
málum undanfarin ár, er ávísun
og afgreiðsla róandi lyfja.
Margir telja að ávísun og áf-
greiðsla róandi lyfja sé alltof
mikil, hver sem er geti fengið
róandi með því einu að segjast
vera stressaður og trekktur, og
hver er það ekki svona af og til?
Þó munu þau mál hafa færst
í betra horf á allra síðustu árum.
Díazepam eða valíum er einna
algengast af róandi lyfjunum.
Aðspurður sagði Ingolf Peter-
sen að neysla þess og skyldra
lyfja hefði farið minnkandi síð-
ustu tíu árin eða allt frá því að
bönnuð var notkun díazepam í
10 millígramma styrkleika.

34 VIK A N 17. TBL