Vikan - 12.02.1987, Blaðsíða 27

Viðtal: Unnur Úlfarsdóttir
Mynd: Valdís Úskarsdóttir
kennara síns og spurði: „Hvar er þá hesturinn
hans?“ Hefði ég komið þarna ríðandi inn
hefði það verið talin truflun á kennslu og ég
verið rekinn úr prússneskum skólum fyrir
fullt og allt.
í skóla nokkrum var ég heimagangur á
hverjum degi eina viku. Ég var þar stundum
í tíma hjá skólastjóranum. Hann var að kenna
þrettán ára drengjum. Þá var nýkomin út bók
eftir Erich Maria Remarque sem heitir í ís-
lenskri þýðingu Björns Franssonar Tíðinda-
laust á vesturvígstöðvunum. Einu sinni las
skólastjórinn svolítinn kafla úr þessari bók
fyrir nemendur sína. Þar segir sögumaður frá
því þegar hann og nokkrir félagar hans í her-
deildinni hefndu sín á liðþjálfanum sem var
svo illa innrættur að hann gerði þeim allt til
skapraunar sem hann gat. Eitt kvöld, þegar
dimmt var orðið, sátu þeir fyrir honum þar
sem þeir vissu að hann mundi fara um. Þar
leystu þeir niður um hann og rassskelltu hann.
Auðvitað sáu þeir svo um að hann vissi ekki
hverjir voru að verki. Drengjunum var náttúr-
lega skemmt en varla hefur skólastjóra þessum
liðist að lesa svonalagað fyrir ungdóminn eft-
ir nokkur ár. Þessum sömu drengjum hefur
víst ekki dottið í hug að eftir tíu ár yrðu þeir
reknir út í miklu ægilegri styrjöld en þá sem
þessi bók segir frá.
Ég sný mér nú að því sem eiginlega átti að
vera aðalatriði þessarar frásagnar þó að það
verði aðeins sagt í fáum orðum.
A þessum árum voru starfandi samtök eða
nokkurs konar félagsskapur sem nefndist
Verein des Deutschtums im Ausland, skamm-
stafað VDA. Þessi félagsskapur starfaði að
því að vernda þýsk þjóðarbrot og þýska
menningu utan Þýskalands. Alls staðar þar
sem slíkt var að finna hafa auðvitað starfað
félög tengd þessum samtökum og sjálfsagt í
Þýskalandi líka.
Þessi samtök héldu feiknamikið mót í Kiel
meðan ég dvaldi þar. Mikill fjöldi þýskra og
þýskættaðra manna kom til borgarinnar frá
öðrum löndum og vafalaust frá Þýskalandi
sjálfu líka til að treysta samtök sín. Ekki veit
ég hvernig þetta mót fór fram nema eitt atriði
sem ég var sjálfur áhorfandi að.
Þeir efndu nefnilega til stórkostlegrar
skrúðgöngu. Þýskukennarinn minn og ég tók-
um okkur stöðu þar sem hersingin átti að
fara um. Þetta var æði sundurleitur hópur.
Sumir voru gangandi, aðrir á reiðhjólum, bíl-
um, hestvögnum og gott ef ekki fleiri farar-
tækjum. Þeir báru spjöld og merki sem gáfu
til kynna frá hvaða borg eða landi þessi eða
hinn hópurinn var. Ég man auðvitað ekki að
lýsa þessu í smáatriðum eftir fimmtíu og átta
ár. Fólkið dreifði sér um þvera götuna - og
öll skrúðgangan var tvo klukkutíma að fara
framhjá. Þetta var býsna áhrifamikið.
Mér dettur í hug: Var þetta ekki svolítil!
forsmekkur að því sem síðar kom. Hitler hef-
ur auðvitað ekki verið þarna áhorfandi en
vitað hefur hann um þennan félagsskap og
hann hefur fært sér hann í nyt eftir því sem
kostur var. Ég get ekki varist þeirri hugsun að
í þessum hópi hafi margir verið sem síðar
urðu máttarstólpar Hitlers, þegar hann fór
að leggja undir sig hvert landið á fætur öðru.
Eftir fjögur ár var hann orðinn ríkiskanslari
Þýskalands og seinna „Fúhrer".
ingar úr norsku. Hann hefur líka þýtt bækur
úr esperanto. Stefán er nefnilega mikill esper-
antisti. Út um allt eru bækur og blöð á
esperanto og uppi á vegg í stofunni hangir
viðurkenningarskjal á esperanto. Hann hefur
líka sótt ársþing Esperantosambandsins og
ferðast í því sambandi víða um heim.
„Ég hef farið alls ellefu sinnum á þing Esp-
erantosambandsins,“ segir hann. „Síðastliðið
sumar var það haldið í Kína og ég fór þang-
að.“
Það eru ekki margir jafnaldrar Stefáns sem
bregða undir sig betri fætinum og skella sér
alla leið til Kína eins og ekkert sé. En ég hef
heyrt að yngra samferðafólk Stefáns hafi ver-
ið hálfskömmustulegt þegar menn kornu til
Peking þreyttir og þvældir eftir langa og
stranga fíugferð en hann hafi verið hinn bratt-
asti og lítið látið á sjá.
- Hvað segirðu um það, Stefán. finnst þér
ekkert þreytandi að ferðast?
Nei, ekki get ég sagt það. Mér líður alltaf
vel í flugvél. Ef ferðin er löng þá sef ég bara,
ég get auðveldlega sofið í flugvél. í allt vorum
við i þrjár vikur í Kína. Fyrst fórum við til
Peking, þaðan til Beidache sem er baðstrand-
arbær við Gula hafið. Við fórum tvisvar að
Kínamúrnum, það var stórkostlegt. Síðan
flugum við íslendingarnir suður á bóginn, til
Guilin. Sú borg liggur um það bil á tuttug-
asta og fimmta breiddarbaugi. Þar sáum við
merkilega dropasteinshella. Síðan fiugum við
í norðaustur til borgarinnar Hangzhou, en
þar er mikill silkiiðnaður. Marco Polo sagði
um þá borg að hún væri fegursta borg á jarð-
ríki."
En Stefán hefur ekki látið sér nægja að ferð-
ast á þing esperantista víða um heim. Hann
hefur líka ferðast á eigin vegum vítt og breitt
enda ber heimili hans þess vitni. Um alla íbúð-
ina eru minjagripir úr ferðum hans; fagurlega
ofin rúmábreiða eftir indíána í Perú, papírus-
rnynd frá Egyptalandi og líkan af hásæti
egypska faraósins Tut Ank Amrnuns sem lést
aðeins átján ára gamall. Hann á einnig dýra-
styttur frá Kenýa og svo mætti lengi telja.
- Eftir þessu að dæma hefur þú ferðast um
allan heim?
„Já, það hef ég gert. Ég hef farið í þrjár
heimsreisur með honum Ingólfi í Útsýn. Það
var stórkostlegt.“
í stofunni hjá Stefáni stendur stórt, forláta
orgel. Ég spyr hvort hann sé mikið í tónlist,
hvort hann spili sjálfur.
„Þetta er gamalt, amerískt en ágætis hljóð-
færi en mér hefur nú svolítið farið aftur því
að ég sló slöku við svo lengi. En dætur mínar
voru meira í tónlistinni, önnur er tónlistar-
kennari."
- Lærðir þú eitthvað sjálfur?
„Ekki var það nú mikið. Ég lærði svolítið
hjá Sigfúsi Einarssyni í Kennaraskólanum á
sínum tíma.“
Það er mikil guðs gjöf þegar menn halda
heilsu og andlegum kröftum þó háum aldri
sé náð eins og Stefán hefur gert. En hann er
þeim góða hæfileika búinn að láta sér ekki
leiðast og geta hugsað jákvætt, eða eins og
hann sagði þegar við kvöddumst og ég hafði
orð á því að hann hefði svo sannarlega nóg
að gera:
„Já, já, það þýðir ekki að láta sér leiðast.“
Sigurðsson kennari.
7. TBL VIKAN 27