Vikan - 14.05.1987, Qupperneq 7

Catheríne Deneuve
Imynd kvenleikans
Hún er hin fullkomna kona, draumadís
karlmannanna og kynsystur hennar bæði öf-
unda hana og dá. Klassísk fegurð hennar
virðist nánast óraunveruleg. Svöl, næstum
köld, yfirveguð og óhagganleg er sú ímynd
sem aðdáendur hafa af henni. Hún er Cather-
ine Deneuve, fjörutíu og þriggja ára og hefur
í meira en tvo áratugi verið ein skærasta
stjarnan á hinum alþjóðlega stjörnuhimni
kvikmyndanna. í heimalandi sínu er hún
drottning og landar hennar tigna hana.
Catherine Deneuve, réttu nafni Catherine
Dorléac, fæddist í París þann tuttugasta og
annan október 1943. Foreldrar hennar voru
leikarar og var hún ein úr hópi fjögurra systra.
Faðir hennar, Maurice Dorléac, var þekktur
leikari á sínum tíma. Þegar Catherine hóf leik-
feril sinn fyrir alvöru tók hún upp fæðingar-
nafn móður sinnar því eldri systir hennar,
Francoise Dorléac, var á þeim tíma orðin fræg
leikkona og þó þær systur væru samrýndar
voru þær hvor um sig að skapa sér nafn sem
gildandi leikkonur. Francoise lést á voveifleg-
an hátt í bílslysi árið 1967.
Catherine átti hamingjusama æsku þrátt
fyrir að móðir hennar ætti við vanheilsu að
stríða og yfirgæfi föður þeirra systra þegar
stúlkurnar voru allar enn á barnsaldri. Faðir
þeirra ól dætur sínar upp af ást og umhyggju
og var þeim sem móðir og faðir, sem eflaust
verður að telja fremur óvenjulegt á þessurn
tíma. En leiklistin var henni í blóð borin og
þrettán ára gömul var hún farin að leika þó
svo hún væri enn í skóla. Hún var enn korn-
ung þegar leikstjórinn frægi og fyrrverandi
Bardot-eiginmaðurinn, Roger Vadim, kom
auga á hana og tók hana undir sinn verndar-
væng. Honum tókst hins vegar aldrei að gera
kynbombutýpu a la Bardot úr Catherine. Með
honum eignaðist hún soninn Daniel. Hann
fæddist 1963 en hún þverneitaði að giftast
barnsföður sínum og þótti með því sýna ótrú-
lega mikið sjálfstæði og hugrekki. í kaþólsku
landi eins og Frakklandi og á þessum tíma
þurfti svo sannarlega sjálfstæði til að taka
slíka ákvörðun. En hún var alltaf ákveðin í
að láta ekki binda sig á klafa hjónabandsins
því sjálfstæði sitt setur hún ofar öllu. Hún var
meðal hundrað kvenna, kvenna eins og Sim-
one de Beauvoir og Marguerite Duras, sem
börðust fyrir því á sínum tíma að fóstureyð-
ingar yrðu lögleiddar í Frakklandi. Fyrir þetta
voru þær ofsóttar og kallaðar hórurnar
hundrað. Hún lætur ekkert slíkt á sig fá og
er virk í að styðja mannréttindabaráttu livar
sem er í heiminum.
Það var eftir að slitnaði upp úr sambandi
hennar við Vadim að hún sló í gegn í fyrsta
sinn. Þessi fyrsti stóri leiksigur hennar var í
kvikmyndinni Regnhlífarnar í Cherbourg sem
leikstjórinn Jacques Demy gerði árið 1963. Á
ferli sínum hefur hún unnið með mörgum af
frægustu leikstjórum heims, mönnum eins og
Bunuel, Truffaut, Demy, Polanski og fleirum.
Sjálf segist hún vera orðin hundleið á sífelldum
spurningum um hvað þessir frægu leikstjórar
hafi kennt henni, það væri miklu nær að
spyrja hvað hún hafi kennt þeim, það sé ótrú-
legt að sjá hvað sumir leikstjórar geti verið
algerlega skilningslausir gagnvart leikurunum,
allt sem þeir sjái og skilji sé kvikmyndavélin.
Hún segir að mestu máli skipti að milli leikar-
ans og leikstjórans sé gott samband og sjálf
segist hún hafa átt sinn þátt í að opna betur
augu sumra þeirra leikstjóra sem hún hefur
unnið með í gegnum tíðina.
Hún hefur leikið á móti ófáum stórstjörnum
og hjartaknúsurum í gegnum tíðina. Nægir
þar að nefna nöfn eins og Jean-Paul Belm-
ondo, Omar Sharif, Alain Delon, Michel
Piccoli, David Bowie og Marcello Mastro-
ianni. Sá síðastnefndi varð barnsfaðir hennar
númer tvö en með honum eignaðist hún dótt-
urina Cöru árið 1972 en giftist honum ekki.
Upp úr því sambandi slitnaði eftir nokkur ár.
Hjónaband hennar og ljósmyndarans fræga
David Baily, sem er hennar eina hjónaband,
fór út um þúfur.
Það yrði löng þula að telja upp allar þær
kvikmyndir sem Catherine Deneuve hefur
leikið í. Nægir þar að nefna nokkrar, eins og
til dæmis Repulsion eftir Roman Polanski,
árið 1965, Belle de Jour, 1967, La Siréne de
Mississippi, 1969. Af síðari myndum má nefna
Le Dernier Métro, sem var eitt af síðustu
verkum hins látna meistara Truffaut. Nýjasta
mynd hennar er Scene of the Crime þar sem
hún þykir sýna afburða leik. Aðdáendur
hennar muna hana þó eflaust best í hinu
marglofaða meistaraverki Luis Bunuels, Belle
de Jour.
Þó hlutverk hennar séu jafnólík og þau eru
mörg má með sanni segja að fiest fáist þau
við sama viðfangsefnið, konuna, sál hennar
og líkama. Madonnu- og gleðikonuímyndin
hefur lengi loðað við hana. Það má eflaust
rekja til fyrrnefndrar kvikmyndar Bunuels,
Belle de Jour, þar sem hún fer með hlutverk
saklausrar eiginkonu sem á í tilfinningakreppu
og þjáist af leiðindum. Í stuttu máli verða
leiðindin og tilbreytingarleysið til þess að unga
eiginkonan tekur upp tvöfalt líferni og gerist
gleðikona í tómstundum. Deneuve er þó ekki
við eina fjölina felld hvað hlutverkin varðar
og er þess skemmst að minnast þegar hún lék
í vampírumyndinni Hunger, ásamt þeim
David Bowie og Susan Sharadon. Þar lék hún
vampíru sem leikið hafði lausum hala hér á
jörðu í ein íjögur þúsund ár en lifði góðu lífi
á miðri Manhattan ásamt ástmanni sínum sem
að vísu var ekki nema þrjú hundruð ára. Og
nærðust skötuhjúin á blóði ungs fólks sem
þau tældu til fylgilags við sig.
Sjálf segir hún að frægð og frami í kvik-
myndunum hafi ekkert með hæfileika að gera.
„Það er eitthvað annað,“ segir hún, „eitthvað
sem gerist aðeins á tjaldinu. Eg þekki ljöldann
allan af hæfileikaríku fólki sem einfaldlega
nær ekki að slá í gegn sem kvikmyndastjörn-
ur. Þess vegna veit ég að það eru ekki hæfileik-
arnir sem áhorfendur heillast af. Það er
eitthvað annað - ég meina ekki eitthvað meira
heldur eitthvað annað. Hjá konum er það
eitthvert sérstakt samband við kvikmyndavél-
ina, ljósin og svo framvegis. Margt fallegt
fólk verður til dæmis alveg ómögulegt þegar
það fer að tala. Þetta er oft óskaplega órétt-
látt en svona er þetta.“
Catherine Deneuve hefur legið undir tölu-
verðu ámæli fyrir að „versla“ með fegurð sína
og sitt fræga nafn en hún hefur gert dálítið
að því að ljá völdum fyrirtækjum og vöruteg-
undum nafn sitt og persónu í auglýsingaskyni.
Hér heima höfum við séð lítið til þessa en
þeir sem þekkja til erlendis hafa efiaust séð
henni bregða fyrir á skjánum. Eins hafa þeir
sem fletta tískublöðum eins og Vogue og
Harpers Bazar efiaust rekist á mynd af henni
í fötum frá Yves Saint-Laurent eða Chanel
eða með sérstaka skartgripi sem bera nafn
hennar. Hún hefur auglýst Mercury bifreiðar
fyrir Fordverksmiðjurnar og nú síðast ilmvatn
sem ber nafn hennar. En hún er ekki viðkvæm
fyrir gagnrýni og segist aðeins taka örfáum
tilboðum af öllum þeim aragrúa sem henni
berist og þá einungis varðandi eitthvað sem
viðkomi hennar sviði, eins og fegurð, ilmvötn,
föt og skartgripi. „Bíllinn var undantekning,"
segir hún, „en það var samt dálítið sniðugt."
Hún er fjörutíu og þriggja ára. Sjálf segist
hún ekki finna neinn mun á því að vera þrjá-
tíu og fimm ára, fertug eða ljörutíu og þriggja.
„Það skiptir ekki máli,“ segir hún. „Ekki að
mér sé alveg sama um að eldast, mér finnst
bara ekki að ég sé að verða miðaldra. Aldur-
inn er afstæður eins og allt annað. Þegar allt
kemur til alls er þetta aðeins spurning um
afstöðu og hugsunarhátt."
20. TBL VIKAN 7