Vikan - 17.11.1938, Blaðsíða 3

Nr. 1, 1938
VIKAN
3
Vi k a n
Útgefandi: VIKAN H.P.
RITSTJÓRN OG AFGREIÐSLA:
Aust.urstræti 12. Sími 5004.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM. :
Sigurður Benediktsson. Sími heima 3715.
FRAMKVÆMDARSTJÓRI:
Einar Kristjánsson. Sími heima 3236.
Áskrif targjald : kr. 1,50 á mánuði.
1 lausasölu 40 aurar.
STEINDÓRSPRENT H.F.
-
1—IÉR hefur ópólitískt vikublað göngu
* * sína. Því hefir verið valið nafnið:
VIKAN.
Blaði þessu er ætlað að vera til fróðleiks
og skemmtunar, gagns og gleði góðum les-
endum. Það er bjartsýnt og gunnreift og
býr yfir gnægð glæstra drauma. Þrátt
fyrir hinn þrönga markað og mikinn f jölda
íslenzkra blaða og tímarita hvarflar hvergi
að því að efast um tilverurétt sinn og
baráttuhæfni fyrir eigin þróun og við-
gangi á komandi tímum. Það trúir ham-
ingjunni fyrir sér og býst aðeins við því
góða, eins og mannanna börn, þegar þau
hefja, sína lífsbaráttu, hvert á sínu
sviði.
Þetta blað er til orðið fyrir atbeina
ungra manna. Eigendur þess og styrktar-
menn hafa komið sér saman um, að það
skuli vera ópóhtískt. Og enda þótt þeirri
megin reglu verði haldið til hins ítrasta
hlýtur það að hafa sínar skoðanir og eign-
ast sín áhugamál.
Um efni blaðsins í aðalatriðum er þetta
helzt: Megináherzlan verður lögð á að
flytja létt og læsilegt efni til hvíldarlest-
urs og dægradvalar, ásamt greinum og
ritgerðum, sem hafa almenna þýðingu í
þjóðfélagslegu og menningarlegu tilliti.
Með þetta fyrir augum hefir blaðið tryggt
sér aðstoð margra vel ritfærra manna.
En auk þess, sem það mun að jafnaði
gera sér far um að flytja sem mest inn-
lent efni, bæði í lesmáli og myndum, þá
hefir það ennfremur aflað sér góðra sam-
banda og samvinnu við nokkur erlend viku-
blöð og tímarit — og þó alveg sérstaklega
við eitt slíkt erlent blað: Vikublaðið
Hjemmet í Kaupmannahöfn.
Við vonum því, að okkur megi takast að
flytja ávallt sem fjölþættust og óskyldust
efni — þannig, að sem flestir finni þar
eitthvað við þeirra hæfi og smekk, eitt-
hvert brotabrot af þeim sjálfum, og áhuga-
málum þeirra. Því hvert það blað, sem
ekki virðir og metur öðru hærra tilfinn-
ingar samborgaranna, þjáningar þeirra og
gleði, líf þeirra og baráttu — er ekkert
blað. #
Og sker reynslan úr um það, hvernig
þetta tekst.
Um krabbamein
Eftir Jónas Sveinsson, lækni.
„Það virðist tími til kominn fyrir
okkur hér, að staldra við og
athuga, hvað nágranna-
þjóðir vorar gjöra í
þessum efnum. -
MARGIR halda því fram að
sjúklingum, er veikjast af
krabbameinum, fari ört fjölgandi ár frá
ári. Og fylgist maður með dánartölum síð-
ustu ára frá ýmsum löndum, sést ljóslega,
að aðeins „ellihrumleiki og ellisjúkdómar“
taka krabbameinum fram sem dauðaor-
sök. Þó þannig sé, að margir eigi um
sárt að binda af völdum sjúkdóms þessa,
þá virðist svo sem allur þorri manna viti
lítið, hvað um er að vera, og því síður um,
hvernig krabbamein haga sér, sérstaklega
í byrjun veikinnar, en það er vitanlega
mjög misjafnt, eftir því í hvaða líffæri það
hefir upptök sín. Hinsvegar er það almennt
viðurkennt, að þekking manna á því sviði
sé eitt öruggasta vopnið í baráttunni á
móti krabbameininu. Því fyrr sem sjúk-
lingur með veiki þessa kemur til læknis,
því betra. Komi sjúklingurinn of seint, get-
ur hinn bezti skurðlæknir eða geislasér-
fræðingur aðeins lítið aðhafst.
Hvað er nú krabbamein?
Margir halda að krabbinn sé einskonar
dýr, sem setjist að í líffærum manna, nagi
sig inn í gegnum hold og bein og veiti
engu grið. En vitanlega er þetta ekki
þannig. Eins og nafnið bendir til, er hér
um mein eða æxli að ræða, en þá tegund-
ina, sem er mjög illkynjuð.
í sjúkdómafræðinni er talað um góð-
kynjuð og illkynjuð æxli. Góðkynjuðu
æxlin geta iðuglega orðið stór. Þeim eru þó
þau takmörk sett, að þau vaxa ekki inn í
umhverfið, heldur liggur himna utan um
þau og út úr henni vaxa þau ekki. Hins-
vegar geta þau þrýst á næsta umhverfi,
og valdið á þann hátt truflunum. Illkynj-
uðu meinin vaxa hinsvegar inn í hin nær-
liggjandi umhverfi, inn í sogæðar og blóð-
æðar o. s. frv. Myndast þá ný jafn illkynj-
uð mein á ýmsum stöðum í líkamanum,
og gefa auk þess frá sér eiturefni, sem
veikla sjúklinginn mjög og gefa honum al-
veg sérstakt veikinda-útlit.
Það er ennþá deilt um það, hverjar séu
hinar raunverulegu orsakir þess, að æxli
þessi myndast. Ýmsir hafa haldið því fram
að hér séu sérstakir sýklar að verki. Þeir
benda á það, hversu algengt það sé, að fólk,
er hafi náið samneyti, t. d. hjón, sýkist sam-
/>
tímis eða með stuttu millibih. Hinn heims-
frægi líffærameinafræðingur, Virchov,
taldi sig geta sannað, að krabbamein
mynduðust af ýmsum ytri orsökum, t. d.
vegna margendurtekinna ertinga á sama
stað, núnings eða af kemiskum efnum.
Sem dæmi má nefna krabbamein, sem
myndast í tungu undan skemmdum tönn-
um, eða krabbi, er myndast í neðri vör á
þeim stað, er pípumunnstykki reykingar-
manna liggur.
Þá er ekki óalgengt að krabbamein
myndist á þeim stöðum, er verða fyrir
höggum. En af hvaða ástæðum krabba-
mein myndast i innri líffærum, um það er
enn mjög deilt. I meltingarfærum mynd-
ast það oftast, þar sem meðfædd þrengsli
eru fyrir, t. d. neðst í vélindanu, í neðra
amagopi, við bugður í ristlinum og víðar.
Nýjustu rannsóknir benda eindregið til að
óholl fæða, ásamt tóbaks og alkohols-
neyzlu eigi sinn stóra þátt í því, að krabba-
mein er miklu algengara hjá hinum svo-
kölluðu siðuðu þjóðum, en hjá þjóðum, er
lítið samneyti hafa haft við ,,menninguna“.
Hér á landi er þessi sjúkdómur vafa-
laust mjög algengur. Þær litlu rannsóknir,
er gjörðar hafa verið, benda eindregið í
þá átt. Ég athugaði þetta nokkuð árið sem
ég var héraðslæknir á Blönduósi. Um V3
af þeim, er dóu það ár í héraðinu, dóu af
völdum krabbameins, og ég man ekki bet-
ur en að héraðslæknirinn í Sauðárkróks-
héraði kæmist að líkri niðurstöðu í því
héraði. Vitanlega er ekki hægt að draga
neinar nákvæmar ályktanir af svo
skammri athugun, en mér er nær að halda
að sjúkdómur þessi sé fullt svo algengur
hér á landi og erlendis, og færist í aukana
ár frá ári.
Það virðist því vissulega tími til kom-
inn fyrir okkur hér að staldra við og at-
huga hvað nágrannaþjóðir vorar gjöra í
þessum efnum. Ég minnist þess, þegar ég